ko ujścia rz. Rusy, prawej odnogi Niemna, 2) Niemen, największa rzeka, płynie tu począwszy od wsi Smolniki (Schmoleniken), przyjmuje po lewej stronie Rzeżupę, po prawej Wirzwil, Jurę, Wilkę i Kamień, mija 2 miasta Ragnetę i Tylżę; przy wsi Jurgiszkach dzieli się na 2 odnogi: większą Rusą płynie ku północy, Gilią, na południe. 3) Pregel, znaczna rzeka, nazywa się tak począwszy od m. Wystruci, tworzy się z Wystruci, która przychodzi z północy, z Pisy ze wschodu i z Wągorapi z południa, płynie koło Iławy i Królewca do zatoki Świeżej; 4) Rominta płynie do Pisy, 5) Gołdap do Węgorapi. 6) Pisek z pod Jańsborka i 7) Ełk z pod m. Ełka płyną na południe do Polski. Jeziora znajdują się prawie tylko w południowej części na Mazurach, ważniejsze są: Mamry (Mauersee), Niewocin (Löwentin See), Śniardowe (Spirding See), Selment, Gołdap, Laśmiady, Szóstak, Skoment, Kruklanki, Gołdopiwa, Hasny, Gawlik, jeziora ryńskie, ządzborskie, jańsborskie, darkiejmskie itd. Bite trakty dosyć gęsto się natrafiają, osobliwie w północnej części obwodu, nieco rzadziej na polskich Mazurach. Koleje żelazne przerzynają obwód w 5 kierunkach: 1) królewiecko-ejtkuńska, najstarsza i najgłówniejsza, wiedzie na Petersburg i Berlin; przechodzi przez m. Wystruć, Gąbin i Stołupiany; 2) toruńsko-wystrucka kolej, przechodzi tylko przez pow. wystrucki do Wystruci; 3) kolej mazurska na Rastembork, Lec, Ełk do Polski, odnoga kolei wystruckiej; 4) łecko-wystrucka, najnowsza (od r. 1879), łączy Mazury z Ełka przez Gołdapię z Wystrucią; 5) wystrucko-tylżycka kolej. Kś. F. i J. B.
Gąbin, ob. Gubin.
Gąbża, ob. Kaspla.
Gącerzewo, domin., pow. bydgoski; 2 miejscowości: 1) G. 1946 mr. rozl.; 2) Kasprowo, folw., 850 mr. rozl.; 12 dm., 179 mk.. 69 ew., 110 kat., 78 analf. Poczta w Sitnie Małem (Wilhelmsort) o 3 kil.; st. kolei żel. w Nakle o 12 kil. M. St.
Gącewicze, wś włośc., pow. lidzki, 2 okr. adm., o 25 w. od Lidy, 15 dm., 144 mk. (1866).
Gącz 1.), wś, pow. wągrowiecki, 6 dm., 59 mk., wszyscy kat., 21 analf. 2.) G., domin., pow. wągrowiecki, 1808 mr. rozl., 12 dm., 170 mk., 13 ew., 145 kat., 12 żydów, 76 analf. Poczta w Łopiennie o 2 kil., st. kolei żel. w Gnieźnie o 21 kil. Własność Chłapowskiego.
Gądecz 1.) Dolny, niem. Nieder-Gondetsch, wś, blisko Wisły, pow. bydgoski, 15 dm., 129 mk., 110 ew., 19 kat., 41 analf. 2.) G. Górny, niem. Ober Gondetsch, domin., 1743 mr. rozl., 9 dm., 153 mk., 41 ew., 112 kat., 30 analf. Poczta w Fordonie o 7 kil., st. kolei żel. w Kotomierzu (Klarheim) o 8 kil. M. St.
Gądka, potok leśny, bierze początek w lesie Gądce, na granicy gm. Zielonki i Huciska, na zachodnim stoku Jeleniej góry (261 m.); płynie na zachód zrazu przez tenże las, potem południowym jego brzegiem, zraszając łąki wsi Huciska i na granicy gmin Zielonki, Huciska i Przewrótnego wpada do Młynówki z lew. brz. Wzdłuż całego swego biegu, wynoszącego 3·3 kil., tworzy granicę powiatów kolbuszowskiego i Nisko. Ujście 213 m. npm. (pom. wojsk.).
Gądki, ob. Gątki.
Gądki, niem. Gondek, wś, pow. śremski, 2 dm., 33 mk., 7 ew., 26 kat., 14 analf. 2.) G., domin., 1902 mr. rozl., 8 dm., 133 mk., 3 ew., 130 kat., 13 analf. Poczta, st. kolei żel. na miejscu. Od Poznania 14 kil. Własność Czochrona Kazimierza. Pod wsią wykopano bronzową gwiazdę. M. St.
Gągławki, niem. Ganglau, wieś, pow. olsztyński, nad jeziorem, z którego mały strumyk płynie do Łyni (Alle-Fluss), ½ mili od bitego traktu olsztyńsko-niborskiego, na polskiej Warmii. Wieś ta oddawna należała do warmińskiej kapituły, która ją prawem magdeburskiem wydała na dziedziczną wolną własność (Freigut). Podług lustracyi z r. 1656 było tu włók 10, posiadacz gągławski obowiązany był w wojnie dostarczyć 2 zbrojnych (2 Dienste), czynsz opłacał zbożem, dawał pszenicy rocznie łaszty 2 i tyleż żyta, nadto 1 funt kramny wosku i 1 fenig chełmiński. Kś. F.
Gągolin 1.) północny (wschodni) i południowy, wś, pow. łowicki, gm. i par. Kompina; odl. od Łowicza G. północnego wiorst 11, a od Kompiny w. 5; G. południowego w. 10 a od Kompiny w. 5. Znany już jest przy erekcyi parafii Kompiny w 1445 roku i do niej zaliczony. W 1879 r. liczyły domów: północny 26, południowy 47. Mieszk. katol. 590. W 1881 r. rozl. razem m. 1424, osad 64, grunt klasy I-ej. W 1864 rozl. m. 1425, osad 64, ludności 479. 2.) G.-niemiecki, kol., pow. łowicki, gm. Kompina, par. Łowicz. Odległość od Łowicza 11 w. W 1879 r. domów w tej kolonii było 21. Ma staw rybny. Mieszk. ewangelicy. W 1881 r. rozl. m. 470, osad 20. W 1864 r. rozl. m. 470, osad 19. Ludności 158. Karczma gągolińska murowana, stojąca przy trakcie sannickim, po lewej stronie jadąc z Łowicza, nosi nazwę Biała. Wszystkie te wsie leżą po lewej stronie traktu z Łowicza ku Warszawie; 3 różne miejscowości utworzyły się ztąd, że ze wsi rozkolonizowanej zrobiono G. półnoony i południowy. Dobra G. niegdyś należały do dóbr stołowych arcybiskupów gnieźn. i w 1445 r. Winc. Kot arcybiskup przeznaczył tę wieś na uposażenie parafialnego kościoła w Bednarach. 3.) G., wś nad Wisłą, pow. sandomierski, gm. i par. Łoniów. W 1827 r. liczono tu 21 dm., 92 mk., obecnie 13 dm., 60 mk. Dobra G. składają się z folw. Otoka., nomenklatury Kąty i wsi G.; od
