Page:Progreso - 1a yaro.pdf/212

This page has not been proofread.
198
PROGRESO

senci en diversa cienci o mestieri. To anke esas naturala e neevilebla, nam on ne povas inventar senfine nuva vorti por la sennombra e sempre nuva obyekti di la cienco o di l’ industrio. On devas do tolerar ta dusenceso o plursenceso, qua esas nule malutila, nam on savas en singla okaziono, pri qua leknikal fako on parolas, e konseque qua ek la senci esas la justa.

Altraflanke, on astonesos forsan, ke ni admisas vorti qui semblas sinonima, c. e. qui semblas havar la sama senco. Sed linguo richa e preciza devas havar expresuri propra e justa por omna koncepti e nuanei di la penso. Ta neceseso aparas aparte en la mentala domeno, pro la infinita diverseso di la sentimenti e psikala fenomeni (repento, rimorso, penitenco; kurajo, audaco, temerareso; fiera, superba; afirmar, asertar; e. c.) ol aparas anke en la teknikala domeni, ex. en la yurocienco, en qua on havas koncepti preciza e rigoroze definita (krimino e delikto, ex.). Linguo bone kompozita deyas havar nula sinonimi propre dicita, c.e. nula vorti exakle samsenca; sed ol devas posedar preciza e justa expresuri por omna idei distingebla e distinginda. To esas absolute necesa por tradukar exakte ula texti o por traktar sen miskompreno ula teknikal e subtila temi. Or ta nuanci ne povas generale tradukesar per derivaji (ex. per augmentivi o diminutivi, per -et ed -eg) : nam tala derivaji ne havas precizeso suficanta, ed on ne savas, a qua grado korespondas ca o ta augmentivo o diminulivo : kad pafilego signifikas kanono, o fusilo por remparo? kad pafileto signifikas karabino, o pistolo? e tale plu en max multa kazi.

Tale explikesas, ke ni admisas unflanke homonimi, c. e. vorti kun plura senci, ed altraflanke sinonimi, c. e. vorti havanta (preske) la sama senco. On trovos forsan en to nekonsequantajo. Sed ito esas kontre tute logikala, e konforma a principo psikologial, quan on povas formular yene : « Quante plu du idei esas simila o proxima, tante plu lia expresuro devas diferar, por ke on ne riskez intermixar li. » Quale on savas, ta principo kondamnas omna lingui filozofiala od a priori, qui penas definar la idei per la vorti. Sed altra konsequantajo di la principo esas, ke on povas sen detrimento atribuar a la sama vorto du senci tre diferanta, apartenanta a diversa domeni; dum ke, kontre,