serioze lia « kara linguo » e ne konocas sa konstituco, od ke li judikas malbona en nia linguo, quon li judikas bona en la lia. Tala esas la valoro di l’ argumenti, per qui li penis kombatar sekrete nia verko e senkreditigar ol ante sa aparo. Sed ol fine aparas, e la lumo di la verajo nuligos la malvera akuzi di nia celita adversi.
On rimarkis, ke la uzo di ne por absoluta (izolita) nego esas ofte dusenca. Exemple, se me questionas : Kad la vetero esas bela? e se on respondas a me : Ne pluvas, co povas signifikar du kozi tute kontra : ne bela esas, pluvas, o : ne pluvas. La distingo dependas lor nur skribe de la komo, e parole de la pauzeto, qua korespondas a ca komo, e quan on povas mallongigar o supresar pro hasto o neglijo. La LI. devas kompreneble evitar tala dusencaji. Tala esas la praktikala motivo di l’ adopto di no.
Sed existas anke teoriala motivo : existas vera difero inter la absoluta negilo e la relativa negilo, nam la lasta aplikesas sempre a vorto od a tuta propoziciono (kande ol aplikesas a tuta propoziciono, ol anteiras kustume la verbo). Ta distingo existas en la precipua europana lingui : D. nein e nicht; E. no e not; F. non e ne pas; I. no e non. Ni do uzas no en l’ unesma senco, e ne en la duesma. Ta distingo esas tute logikal : ne esas propre adverbo (o plu juste : ad-vorto) qua sempre aplikesas ad altra vorto por modifikar sa senco : a substantivo : ne-Esperantisto; ad adjektivo : ne-utila; ad verbo : ne timar; ad adverbo fine : ne multe. Ol ne povas existar izolita. Kontre, no ne esas propre adverbo (o advorto), sed equivalas a tuta, nedependanta propoziciono : Kad la vetero esas bela? — No! Hike no la vetero ne esas bela; no equivalas do, ne a ne, sed a tuta propoziciono, qua kontenas ne.
So Paul de Janko rimarkigis a ni tre juste, ke en kelka lingui on uzas la partiklo, qua signifikas no, en ula kazi en qua ol equivalas a ne; exemple en la franca expresuri : non content de cela e c. To esas nula objekto a la dicita distingo; nam to esas quaze idiotismi, e ni ne devas atencar idiotismi en la LI. Cetere, por solvar ta malgranda malfacilajo, suficos donar a la lernanti la praktikala regulo sequanta : Se on povas haltar pos non, e pozar pos ol punto o komo, ol esas vera non e devas tradukesar per no; en kontra kazo, ol equivalas a ne… pas e devas tradukesar per ne. Taregulo derivas evidente de la logikala distingo supre expozita : nam se non no, ol equivalas tuta, kompleta propoziciono, e konseque on bezonas adjuntar nulo; sed se ol esas adverbo, ol signifikas nulo per su, ed on ne povas haltar o finar ye ta vorto. Exemple : J’ai vu le père, et non la mère; L’œuvre non encore achevée[1]. Unvorte, on devas povar
- ↑ Ni konfesas sen ula embaraso, ke en ta punto la germana linguo esas plu logikala kam la franca. — Ni profitas ta okaziono por refutar maljusta riprocho (v. p. 254). On dicis, ke existas tanta logiki quanta lingui, e ke la autori di ES., esante franca, impozas simple a la LI. la franca logiko. To esas tute malvera. Existas nur un logiko, quan nia lingui ofte sequas ed aplikas, e quan omni anke ofte violacas. Lor la franca esas plu logikala, lor la germana, lor la angla, lor la latina o la greka. Irge qua esas nia nacionaleso, ni sequas e devas sequar la logiko, nam sola ol esas internaciona, e la solida fundamento (tute neutra e senpartia) por LI. Cetere, la ES. esis ja aprobita e laudita da kompetenti de omna landi e lingui, e ne sole da franclinguani, quale on insinuis tute malvere e malbonvole.
