espero, kiun tiu aŭ alia Esperantisto ligas kun la Esperantismo, estas lia afero pure privata, por kiu la Esperantismo ne respondas ». Nu! to quon on nomas maljuste la « interna ideo de Esperantismo » esas nur la « afero pure privata » di Dro Zamenhof, ed Esperantismo ne esas responsiva pri ol, segun la propra vorti di la Maestro, nek en bona, nek en malbona senco. Albravorte, ta idei devas konsideresar nek quale kulpo di Esperanto (se on mallaudas li), nek quale merito di Esperanto (se on aprobas li), mem se multa, mem se omna Esperantisti aceptus li; se kontre nur parto ek ici aceptas oli, esus tre malyusta establisar inter ili distingi o gradi segun ta kriteryo lute extera, nam Esperanto esas nur linguo, e nule ula doktrino morala, sociala o religya.
Cetere, irge quan opiniono on havas pri ta doktrino (poke malklara e malpreciza), esas grava kulpo, relate ad Esperantismo ipsa, c. e. a l’ ideo di LI., ligar ol mem private e neoficiale kun tala doktrino. Nam la LI. apartenas e devas apartenar ad omni, irge qua esas lia morala, politika e religya opinioni : ol devas konseque esar perfekte neutra relate ad omna doktrini, sistemi e kredi. Konsiderar Esperanto quale instrumento o vehilo di ula doktrino (quante nobla, alta e jeneroza ol povas esar!), to esas fatale ganar ad ol la malamikeso di omna adversi di ta doktrino; e se kelka guvernanti relatas malamike a tala doktrini, on igas li anke malamika ad Esperanto ed a la LI. generale. Tala esas la kulpo, quan on facas kontre l’ ideo ipsa, kande on ligas ol malprudente (e mallogike) kun irga aparta doktrino. E por evitar tala detrimento, la max saja esus tute renuncar e supresar la ambicyoza e maljusta nomo Esperantismo, qua per sa malklareso e dusenceso furnisas a la malamiki di nia ideo tro facila okaziono suspektar e kombatar ni. L’ ideo di LI. havas ja sat multa malamiki, por ke on ne rekrutez ad ol malsaje e sen ula neceseso altra malamiki ankore plu timenda.
Omnasupoze, nomar Esperantismo la idei komuna ad omna inventinti di LI. esas malyusteso relate a la cetera
