chanjar (la) treno, chanjar veturo (tramveturo, omnibuso, kavali). To ne signifikos, ke on alteras o transformas la sama domo, treno, veturo,… sed ke, relate la subyekto identa, qua esas l’interesato, omna ta obyekti chanjas. Se Sioro X chanjis sua lojeyo, to ne signifikas, ke il facis chanji en la domo, quan il habitis, sed ke ta obyekto : « la domo habitata da So X » chanjis, divenis altra domo. La subyekto esas quaze la suportilo, la substanco di la chanjo, pro ke praktike on referas omno a lu. Sed ni ne volas hike enirar filozofiala diserto pri la naturo di l’identeso ! Suficas montrar, ke ta uzado di la verbo chanjar esas natural extenso di sa propra senco.
So Mac Pike rimarkis tre juste, ke la verbo kargar havas duopla senco, od adminime duopla obyekto : 1e la kozo, quan on pozas en ula vehilo ; 2e la vehilo ipsa, quan on « kargas » per ta kozo. Or to povas esar dusenca, nam ex. on kargas veturi (kaval‑ o motor-veturi) sur vagoni, od on kargas la vagoni per ta veturi. So Mac Pike propozas uzar kargar en l’unesma senco, e kargizar en la duesma.
A ta propozo on povas facar objekto : la sufixo ‑iz aplikesas generale a neverbal radiki : kargizar esus « provizar per kargo », sed kargo esas nur : l’ ago kargar. Pluse on devas konsiderar omna senci ed omna derivaji di l’ vorto. Or, vere, kargajo implikas l’ unesma senco di l’ verbo ; sed kande on kargas pafilo (fusilo, kanono), on uzas evidente la duesma senco. Forsan on devus admisar por ta du senci du diversa radiki (karg e charj, exemple) ; sed to ne esus komoda, pro ke on riskus intermixar oli, o hezitar konstante inter li en l’uzado.
Esperanto havis du radiki, sharg e shargh, sed l’unesma esis rezervita sat stranje a la kargo di la pafili, qua esas nur aparta kazo di la generala ideo kargar. To esas ankore un exemplo di la miskonoco di la justa senco ed etimologio[1]. On povas enuncar la sequanta regulo : Omna distingo di senco di verbi, qua fondesas sur distingo di l’obyekti (rekta komplementi), esas neutila e malbona : nam, per la principo di unasenceso, la rekta komplementi suficas por indikar la distingo intencita (Komparez l’artiklo pri ma e sed, No 18, p. 356). La nuna malfacilajo venas, de ke la verbo kargar havas virtuale du rekta komplementi (ne samtempe, sed alterne), e ke la naturo di la rekta komplemento ne sempre suficas por indikar la senco. To esas kazo analoga a ta di Esp. instrui, quan ni dividis en instruktar (personi) e docar (cienco od altra kozo lernebla).
P. S. — Ni trovis recente plura kazi, en qui l’uzo di la sufixo ‑iz kun verbal radiko semblas utila, se ne necesa. Ex. ulu heredas
- ↑ Di qua kero e karoo esas la max bela exempli (No 19, pag. 411).
