132
—!lso daytoy ti ili dagiti gakgakat! Ngem ituluyyo, ituluyyo.
Ni Isagani saan a kimmapoy ti nakem na; inbagana ti kayat da a banagen kuma nga daydi a gakat ket kamaudiananna, inna insawang ti panagtalek dagiti agtutubo nga iso, ni “senior” Pasta, inna kuma ida ibabaet, no kas ta yuman ni don Custodio kenkuana, kas manamnama. Ni Isagani dina naitured a kinuna nga ibalakadnanto kuma a gapo iti day di nakitana a musiig ti abogado.
Ngem ni "senior” Pasta natinungnan ti inna aramiden maipanggep iti daydi, ket iso ti saan na nga iraraman iti uray apagbassit, uray no iso ti makiuman, wenno iso ti pakiumanan da. Ammuna ti naaramid sadi Los Banios, ammuna a nagkadua a bangir dagiti nagyan sadiay, ket ammuna a saan la a maymaysa ni Padre Irene a nangisakit kadagiti agadadal, ket saan met a iso ti nangisingasing a mayallatiw daydi a banag iti Comision de Instruction Primaria, no di ket sabali ti naaramid. Ni Padre Irene, ni Padre Fernandez, ti "kondesa,” maysa nga agtagtagilako a nakasirmata nga ado ti malako na nga agpaay iti baro nga Akademya, ken daydi nangato nga agturay, iso a binuntunna dagiti inpalpalagip na a bil bilin ti ari, agballigida kuman, idi ta ni Padre Sibyla, iti ayatna a makaagaw iti kanito, inna inpalagip ti Comision Superior. Amin dagitoy a banbanag ammo daydi naindaklan nga abogado: iso ti gapo na nga idi nalpas ni Isagani a nagsao, kinayatna nga inulaw kadagiti pakpakalingking, kiburen daydi a banag, yallatiw ti sarita da iti sabali.
—!Wen!— kinunana a limmibbi ket kinudkudna ti ulona;—awan mangatiw kaniak iti panagayat iti Ili ken iti tarigagay iti irarang-ay, ngem. . . diak mabalin ti makibiang. . . diak ammo no ammuyo ti adda a sasaadek, sasaaden a narigat unay. . . aduda unay dagiti innak pakakumkumikuman. . . inasapol nga amin a gunay ko mayannatop iti naiget a panagannad. . . maysa a pakaisarsarakan. . .
Daydi abogado kinayatna nga inulaw daydi burnaro ka dagiti ado a sasao ket inrugina nga inbaga dagiti linlinteg, dagiti bilbilin, ket kasta unay a sinasauna, ta di met daydi agtutubo ti naulawen, ngem nganngani ket ison ti nayawawan iti kasdi unay a rikot a sasaona.
—Saan dakay a kayat a isarsarak,—insungbat ni Isagani, a sitatalna unay— jispalennakam ti Apo iti panningsinga iti uray apagbassit laeng kadagiti tattao a ti biag da inasapol unay dagiti dadduma a pilipino! Ngem numan pay kasano a kinakuneng ka mipanggep kadagiti linlinteg, bilbilin ti
