304
awan ngad kitakit awan ngad ngatangata! <jAnia aya ti sakit
a riknaen no umapay ni patay? Apagbiit a sakit, nalabit saan
a inadlaw nalabit nakaay-ayo pay—kas ti marikna no al-alaen
ti turog. . . ¿Ania ti rebbaen? Maysa a dakes ti panagrigrigat,
ruruot nga agpapatay, tapno mulaan ti yan da iti sabali a
nalasbangl ¿Naganem dayta iti panagrebba? No siak, panaganak iti pammarsua, painmataod, panangtaraken, panangbiag.. .
Dagidi dumardara a sasao, a sibibileg ken silalamiis ti inda pannakaisawang, linemmesda daydi bumaro, a ti isip na, a pinakapoy ti nasurok a tallo a bulan a pannakaipukok iti pagbaludan ket kinullaapan pay ti ayat na a bumales, saan a sisasagana a mangamiris iti nasayaat nga anag dagidi a banbanag. Idinto ta inna kuma insungbat a ti tao a kadadaksan ken katatakrutan napatpateg met laeng ngem ti maysa a mula, la adda kararua ken isip na, a ti tao, numan pay kasano a pannakailutulutna iti dakes ken pannakakullaap ti isip na, mabalin a masubbot; idinto ta inna kuma insungbat a ti tao awan kalintegan na a mangikkat iti biag ti si asino man iti pagimbagan ti si asino, ngem ti ket kalintegan nga agbiag adda met la iti tumunggal tao a kas ti kalintegan nga aglak-am iti wayawaya ken lawag; idinto ta inna kuma insungbat a no maysa a law-as kadagiti agturturay ti panangdusa da iti nakabasol a gapo kadagiti bidbiddot a nangitapuakanda met la kenkuana a maipuon iti kurang wenno kinaang-ang da, danianto ket din iti maysa a tao, uray kasano ti kinadakkel ken kinadaksanggasat na, ti inna panangdusa iti maysa nga Hi gapo kadagiti basbasol dagiti agturturay ken dagiti apappo na?; idinto ta inna kuma inbaga a ni laeng Apo Mugna ti makabalin a mangipakat kadagidi a pampamuspusan, ta iso mabalinna ti mamukaw, a ta mabalinna met ti mamarsua, ket adda kadagiti im-ima Na ti gungguna, ti kinaagnanayon ken ti kasakbayan a pangpaneknekna kadagiti ar-aramid Na; ngem ti tao, saan, uray inton kaano man! Saan a dagitoy ti insawang ni Basilio, isuna la a nayibbetna toy magamgamulon a sao:
—¿Anianto ti kuna ti lubong, inton inna makita ti kasta unay a panagpapatay?
—Ti lubong into agragsak, kas kanayon, ket innanto ited ti kalintegan iti napigpigsa, iti nadawdawel! —insungbat ni Simoun, a immisem iti daydi naranggas a isein na. —Ti Europa nagragsak idi dagiti pagpagilian sadi Laod inda pinapatay dagiti riniwriwriw a indio sadi Amerika, ket idinto ta saanda nga inaramid ti kasdi a gapo iti ayat da a mamangon ka-
