- 39
—?Ammuyo, apo, — sinaludsudna a sidadayaw ken Basi lio,—no ti sakana a kanawan nakalapsuten?
Ni Basilio pinaulitna ti saludsod.
—?Asino ti akinsaka?
—!Ti ari!—insungbat daydi kotsero a siinayad ken sililimed.
—?Asino nga ari?
—Ti ari tayo, ti ari dagiti indio. . .
Ni Basilio immisem ket ingngatuna ti abaga na.
Daydi kotsero nagasog manen. Dagiti pilipino a taga taitalon adda italtallimengda a sarita a ti kan ari da, a sibabalod ken sikakawar iti rukib ti San Mateo, dumtengto iti maysa nga aldaw nga mapan mangwayawaya kadakuada iti inda pannakaimameg. Tunggal gasot a tawen lettaenna kan ti maysa ka dagiti kawkawar na, ket nakalapsuten dagiti im-ima ken ti katigid a saka na; ti langen kanawan, ti saan pay. Toy nga ari iso kan ti mamaggingined ken mamagpallayog iti daga, no daytay agpigsa wenno wagwagenna ti bagi na, napalalo ti pigsa na, ta no yawat ti ima kenkuana, ikkan pay la nga umuna iti tulang a no masagidna, matumtumek. Saan ket a maawatan no ania ti gapo na a dagiti pilipino naganenda iti ari Bernardo, nalabit maisukatda ken Bernardo del Carpio.
—Inton mailusutna ti makanawan a saka na,—indayamudom daydi kotsero, a linemmesna ti maysa nga asog,—itdekto kenkuana dagiti kabkabayok, ipaaykunto ti bagik kenkua na, ket uray papatayendakto payen gapo kenkuana. . . Isunto ti mangispal kadatao kadagiti sibil.
Ket dagiti matmata na a sililiday sinurutda dagidi tallo nga ar-ari nga immadayo.
Simmaruno dagiti ububbing a nagkadua batog da, naliday ket natalna da a kas la itay inda mapilpilit. Addada nagiggem iti bonut a silaw da, dagiti dadduma nagkandelada ket dagiti sabsabali nagiggemda iti parol a papel a nayungkay iti kawayan, ket inda lulualuen a ipukpukkaw ti Santo Rosa rio a kasla ket no adda kaapada. Kalpasan da, simmaruno ni apo San Jose, a ti andas na, nakurapay, ti langa na, naanos ken naliday ket nagsarukod iti nagsabong iti asusena, nagbaetan ti dua a sibil a kas la itay inda binalod: daydi kotsero, iti kasta, naawatanna ti gapo ti kasdi a langa ti santo. Ket saan nga ammo no gapo ket di ta nakigtot idi nakitana dagidi dua a sibil, wenno gapo ta saan na unay a pagraeman daydi santo. a kakasdi man a tattao dagiti kakuykuyog na, saan a naglualo iti uray la no maysa a rekiem aeternam. Iti likudan ni San
