Page:Tulu Patero 2017bmr.pdf/116

5.20 ಈ ರೀತಿಡ್ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸಂಧಿಲೆನ್ ನಮ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾದ್ ತೆರಿಯೊಡು. ಪಾತೆರೊಗುಲಾ ಬರವಣಿಗೆಗ ಲಾ ಇಪ್ಪುನ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧೇನ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸಂವಿಲೆಡ್ ತೂವೊಲಿ, ಉದಾ: ರಾಮಾವತಾರ, ವಾಗ್ದಾನ, ಪ್ರಾತಃಕಾಲ ಇತ್ಯಾದಿ, ಒಂಜೆ ಶಬ್ದಲು ಇಂದ ದ ತೆಲಿನಾತ್ ಉಚ್ಚಾರೊಡು ತೊಜುವಾ, ಅಂಡಾ ಅಯಿಕುಳೆಡ್ ಸಂಧಿವಿಗ್ರಹ ಮಾಲ್ಪುನಗ, ಆ ಸಂಭಿ ರಚನೆಡ್ ಪಾತೆರೊದ ಉಚ್ಚಾರಣೆನೇ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿಬಿಡ್ ಇಂದ ದ ಅಂದಾಜಾವು, ಮಿತ್ತೆ ಕೊರ್ತಿನ ಮೂಜಿ ಶಬ್ದಲು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಮೂಜಿ ಸಂಧಿ ವರ್ಗದವು: (೧) ಸ್ವರ ಸಂಧಿ, (೨) ವ್ಯಂಜನ ಸಂಧಿ ಬೊಕ (೩) ವಿಸರ್ಗ ಸಂಧಿ ಇನ್ನಿನವು. ೧. ಸ್ವರ ಸಂಧಿ: ರಾಮ+ ಅವತಾರ= ರಾಮಾವತಾರ, ಅ+ಅ ಆ. ಸ್ವರ ಲಘು- ದೀರ್ಘ ಇಂಚನೆ ವರ್ತಿಸುಂಡು, 0 ೨. ವ್ಯಂಜನ ಸಂಧಿ: ವಾಕ್+ದಾನ= ವಾಗ್ದಾನ ಕ್+ದ್= ದ್ ವ್ಯಂಜನದ ಪರುಷ ಕ ಧ್ವನಿ, ದ ಇಲ್ಲಿ ಸರಳ ಧ್ವನಿಕ್ ಅನುಗುಣವಾದ ಗ ಇಲ್ಲಿ ಸರಳ ರೂಪ ಪಡೆವುಂಡು. ವಿಸರ್ಗ ಸಂಧಿ: ಪ್ರಾತರ್+ಕಾಲ =ಪ್ರಾತಃಕಾಲ, ರ+ಕಾ=ರೇಫ ಸರಳ ರೂಪದ ವಿಸರ್ಗ ವಾಪಿನವು ಪಾತೆರೊದ ಸೌಕರ್ಯೊಗಾದ್‌. ಸ್ವರ ಸಂಧಿಲು ಸ್ವರ ಸಂಧಿಡ್‌ ನಾಲ್ವಧ: (೧) ಸವರ್ಣದೀರ್ಘ ಸಂಧಿ (9) ಗುಣ ಸಂಧಿ, (೩) ವೃದ್ಧಿ ಸಂಧಿ, (೪) ಯಣ್‌ ಸಂಧಿ ಇನ್ಸಿನಕುಳು. (೧) ಸವರ್ಣದೀರ್ಘ ಸಂದಿ: ಸವರ್ಣ ಇನ್ನಗ ಒಂಜೇ ಧ್ವನಿಮೆದವು: ಆ ಅ, -2. ಇ-ಈ ಇತ್ಯಾದಿ. ಉದಾ: ಮಹಾ+ಅ=ಮಹಾತ್ಮ ಗಿಲಿ+ಈಶ=ಗಿಲಿಶ ಇತ್ಯಾದಿ. (೨) ಗುಣ ಸಂಧಿ: ಸ್ವರಾಕ್ಷರೊಲೆಡ್‌ ಸಂಧಿ ಸ್ವರಲು ಎಂಚ ಆಸಾ ಇಂದ ದ ತೆರಿದಾ. ಅ+ಇ=ಎ, ಅ+ಉ=, ಅ+ಊ=ಓ ಇತ್ಯಾದಿ. ಈ ಸಂಧಿನ ಗುಣ. ಇಂದೇ ರೀತಿಡ್ ರಡ್ ಪದಲೆಡ್ ಪದಾಂತೊಡು ಪರಪದತ ಅವಿತ ಅಕಾರ, ಇಕಾರ ಇಪ್ಪುವರ ಎಕಾರ ಅಪಿನವು ಅಕಾರ, ಉಕಾರ ಇಪ್ಪನಗ ಒಕಾರ ಆಪಿನವು ಗುಣರಂಭಿ ಇಂದ ದ ಪುದರ್ ಪಡೆದುಂಡು. ಉದಾ: ದೇವ +ಅ+ಇಂದ್ರ=ದೇವೇಂದ್ರ ಸೂರ್ಯ+ಉದಯ =ಸೂರ್ಯೋದಯ ಇತ್ಯಾದಿ. (೩) ವೃದ್ಧಿ ಸಂಧಿ: ರಡ್ಡ ಪದನ ಮಧ್ಯೆ ಅಕಾರ, ಆಕಾರಾಂತವಾದ್, ಏಕಾರ, ಐಕಾರ, 'ಔಕಾರ ಪರಪದತ ಅವಿಟ್ ಇತ್ತ್ದ್ ಸಂಧಿಯಾವನಗ ಪರಸದತ ಸ್ವರಾಕ್ಷರ ವೃದ್ಧಿ ಅಪಿನಲೆಕ್ಕೊ ವರ್ತಿಸುಂಡು, ಉದಾ: ಏಕ+ಏಕ= ಏಕೈಕ, ಜನ+ಐಕ್ಯ= ಜನೈಕ್ಯ, ವಿದ್ಯಾ+ಐಶ್ವರ್ಯ=ವಿದೈಶ್ವರ್ಯ, ಮಹಾ+ಔದಾರ್ಯ = ಮಹೌದಾರ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿ. (೪) ಯಣ್ ಸಂಧಿ: ಇಕಾರೊಗು ಅಕಾರ ಅಥಾವ ಉಕಾರ ಪರವಾಂಡ, ಯಕಾರ ಬರ್ಪಿನವು, ಬೊಕ ಉಕಾರೊಗು ಅಕಾರ ಪರವಾಂಡ ವಕಾರ 115 ಬುಧಾನಂದ ಶಿವಳ್ಳಿ