Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/1125

This page has not been proofread.


zifra
1090



gad. zifra mar. zifra Badia zifra grd. zifra fas. zifra fod. zifra amp. zifra LD zifra
s.f. Ⓜ zifres
somma di denaro (amp.) Ⓘ cifra Ⓓ Summe ◇ a) E parché co ra zifres / El s’aea tegnù su, / ‘L à fato da ra pizores / Co ’es scrive, a śì in su E parché cora zifres / El s’avea tegnú sú, / L’á fatto dara pizores / Có ’s scrive, a zí in sú Anonim, Monumento1873:4 (amp.).

zifra (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., amp., LD) ↦ zi-

fra.

zigà (col.) ↦ cighé.

zigar (amp.) ↦ zigher.

zigher Ⓔ dtir. zîgεr (EWD 7, 378) 6 1844 z̄igaràsc (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116)
gad. zigher mar. zigher Badia zigher grd. zigher fas. zigher fod. zigher amp. zigar
s.m. Ⓜ zigri
formaggio di ricotta acida seccato all’aria (gad. A 1879; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988) Ⓘ zigher Ⓓ Zieger ◇ a) Sce la tira do si pere no truep; ma sce la tira do si oma dala lat, y brama, y nida, y ciot, y sieres, y smauz, y zigher, y ciajuel, y mo zeche! Ŝe la tira dò si père no truep; ma ŝe la tira dò si òma dàla làtt, y bràma, y nida, y ĉot, y siëres, y smauz, y zigher, y tgës̄uel, y mò zöchë! VianUA, JanTone1864:198 (grd.)
zigher aje (amp. Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988) Ⓘ zigher fermentato Ⓓ gegorener Zieger ◇ a) Non é cajo, ch’i ghe tome / chi lanpantes da ra mas, / el sodisfa i porome / con boldoi e zigar asc. Non e cagio, ch’i ghe tome / chi lanpantes dara mas, / el sodisfa i poeròme / con boldói e z̄igaràsc. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116 (amp.).

zigher (gad., mar., Badia, grd., fas., fod.) ↦ zigher.

zigné (col.) ↦ cigné.

zijidé (gad.) ↦ cijidé.

zil Ⓔ ted. Ziel 6 1878 zìl (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:32)
Badia zil grd. zil fas. zil fod. zil
s.m.
punto d’arrivo (Badia, grd. F 2002, fas. R 1914/99; DILF 2013) Ⓘ traguardo Ⓓ Ziel ◇ a) Debla duncue y fiaca, le bambin al col, sirâra sot nëi y plöia por chël desert spaventus, zënza direziun y zil Debla dunque e fiacca, ‘l bambing al cōl, ſirāla soutt nei e plouia pur chel deſert spaventùs, zeinza direziung e zìl DeclaraJM, SantaGenofefa1878:32 (Badia).

zil (Badia, grd., fas., fod.) ↦ zil.

ziloré (gad., mar., Badia) ↦ zirolé.

zimada (amp.) ↦ zimeda.

zimeda Ⓔ ? in relazione con aciomé ? (GsellMM) 6 1844 z̄imada (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116)
col. zimèda amp. zimada
p.p. come agg.
la porté zimeda (col. Pz 1989, amp. Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988) Ⓘ fare il gradasso ad onta d’aver sbagliato Ⓓ um jeden Preis prahlen ◇ a) Chel ra porta ben zimada, / parché l’à ra cassa in man, / ma s’el pó fei n’asenada, / el no speta mai doman. Chel ra pòrta ben z̄imada, / parché l’a ra casa in man, / ma s’el po fei n’azenada, / el no spèta mai domàn. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116 (amp.).

zimèda (col.) ↦ zimeda.

zinch (col., amp.) ↦ cinch.

zinch Ⓔ ahd. * zink- ‘gezackt, gefleckt’ (Gsell 1992a:159) 6 1878 zincies f. pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:52)
gad. zinch mar. zinch Badia zinch grd. zinch fas. zinch fod. zinch
agg. Ⓜ zinc, zincia, zinces
colorato a varie tinte (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933, fas. R 1914/99, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005) Ⓘ variopinto Ⓓ bunt ◇ a) O ch’al fornî fora la grota cun scüsces zinces de sgnec o cun müstl y peres liciorëntes O ch’el fornì fora la grotta cung scūsces zincies de sgněcc’ o cung mūst’l e pěres liceorantes DeclaraJM, SantaGenofefa1878:52 (Badia).

zinch (gad., mar., Badia, grd., fas., fod.) ↦ zinch.

zinch’ (amp.) ↦ zinche.

zinche (amp.) ↦ cinch.

zinchezento (amp.) ↦ cincent.

zinchzent (col.) ↦ cincent.

zincuanta (col., amp.) ↦ cincanta.

zintura (amp.) ↦ centuna.

Ziper (grd.) ↦ Cipri.

zirca Ⓔ it. circa 6 1873 circa (Anonim, Monumento1873:3)
gad. zirca mar. zirca Badia zirca grd. zirca fas. zirca fod. zirca amp. zirca LD zirca
avv.
press’a poco, preposto o posposto in genere a numeri (gad. Ma 1950; V/P 1998; DLS 2002, grd. Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ circa, approssimativamente Ⓓ ungefähr, annähernd ◇ a) Ra à abù da stà drio / Cuaji zirca sié mesc R’ á abú da stá drio / Quagi circa sié mesc Anonim, Monumento1873:3 (amp.).

zirca (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., amp., LD) ↦ zir-

ca.

zircostanza Ⓔ it. circostanza 6 1811 circunstanzes (CostadedoiJM, InomReBaira1811-2013:158)
gad. zircostanza Badia zircostanza fas. circostanza fod. zircostánza LD zircostanza
s.f. Ⓜ zircostanzes
ognuna delle condizioni oggettive che concorrono a determinare un evento e che lo caratterizzano (gad. DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ circostanza Ⓓ Umstand ◇ a) Mo Os, o Signur, soministrëis al uomo aiüt o consolaziun te vigni zircostanza dla vita. Mo Os, o Signur, somministreis all’ uomo aiut o consolaziung te vigne zircostanza d’la vita. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:60 (Badia); b) Dá amënt, sce nosc bun grof mör, ne n’él dübe, che Golo te chëstes zircostanzes ne röies a so dessëgn, y devëntes nosc signur Da ament, se nosc’ bung grof mour, nen elle dubbio, che Golo te chestes zircostanzes nè ruve a so desengn’, e d’vente nosc’ signur DeclaraJM, SantaGenofefa1878:83 (Badia).

zircostanza (gad., Badia, LD) ↦ zircostanza.

zircostánza (fod.) ↦ zircostanza.

Zirene 6 1813 Zirene (RungaudieP, LaStacions1813-1878:90)
gad. Zirene grd. Zirene
topon.
antica città greca nella libia (grd.) Ⓘ Cirene Ⓓ Zyrene ◇ a) Scimon de Zirene mi chël pëis dajëme; / Da giut l’ei merità, me druche pu, ne trëme. Schimon de Zirene mi chèl peis daschame; / Da giut lei merità, mè druche pu, ne treme. RungaudieP, LaStacions1813-1878:90 (grd.).

Zirene (gad., grd.) ↦ Zirene.

zirené (grd.) ↦ zirenée.

zirenée Ⓔ deriv. di Zirene 6 1813 Zirene (RungaudieP, LaStacions1813-1878:90)
grd. zirené
agg.
di cirene (grd.) Ⓘ cireneo Ⓓ zyrenäus ◇ b) V’adore pra chësta cuinta Stazion, salvator amabl, judà dal Zirené a