Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/150

This page has not been proofread.


115
115


cajarin (fas.) ↦ ciajarin.

caje (gad.) ↦ cajo.

cajencel Ⓔ apadan. casuncel (da CĀSEUS) (EWD 2, 26) 6 1812 tschiasuntschie pl. (GiulianiGB, Gespräch1812-2014:59)
gad. cajincel mar. cancel Badia cajincel fas. cajoncel caz. cajuncel bra. ciajuncel, ciajoncel moe. ciaroncel fod. cajuncel, cajoncel col. cajunzel amp. casunzel, cansunzel LD cajencel MdR cajencel
s.m. Ⓜ cajenciei
pezzetto di pasta all’uovo con ripieno di spinaci, ricotta o altro (gad. A 1879; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ mezzaluna Ⓓ Schlutzkrapfen ◇ a) Le creature. Po perché pa no? vegnide sun ciasa. La mare ve fasc ben papacei, e pizagoi o ciajoncìe bon da smauz Le creature. Pò perche pa nò? Vegnide sun chiasa. La mare ve fasch beng papatsche, e pitzagoi o tschiasuntschie bong da smauz GiulianiGB, Gespräch1812-2014:59 (bra.)
cajenciei arestis (MdR) Ⓘ "cajencei" fritti Ⓓ in Fett gebackene "cajencei" ◇ a) A l’odëi ch’ël ê inćiamò tanć de crafuns e de canifli e cajincì arostis sö n mësa, mëtel man de pité. A l’odëi ch’ël ê inçhiamò tantg de craffuǹs e de caniffli e caŝinći arrostis seu ‘ǹ mësa, mëttl maǹ de pitté. DeRüM, MütPastNoza1833-1995:279 (MdR).

cajencel (LD, MdR) ↦ cajencel.

cajincel (gad., Badia) ↦ cajencel.

cajo Ⓔ it. caso ‹ CĀSUS (EWD 2, 27) 6 1833 caŝo (DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:269)
gad. caje mar. cajo Badia cajo grd. cajo fas. cajo caz. cajo fod. cajo amp. cajo LD cajo MdR cajo
s.m. Ⓜ caji
1 fatto, situazione, evento (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ caso Ⓓ Fall ◇ a) Inte chëst cajo pòn ester sigüsc, che Domenedie aiüta Inte quëst caŝo pon estr sigüŝ, che Domenedie ajüta DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:269 (MdR); b) Intanto el comun / À abiśognà che lo paghe, / E secondo el costume / Che ‘l é in simili caje Intanto el Comune / A’ abbisogná che lo paghe, / E secondo el costume / Che l’é in simili cage Anonim, Monumento1873:2 (amp.); c) En chël momënt, ch’al te tocará caji strambi, pënsa a mies parores In chel moment, ch’el tè toccarà casi strambi, pengsa a mies parores DeclaraJM, SantaGenofefa1878:5 (Badia)
2 avvenimento imprevisto, circostanza fortuita (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ caso, coincidenza Ⓓ Zufall ◇ a) Non é cajo, ch’i ghe tome / chi lanpantes da ra mas, / el sodisfa i porome / con boldoi e zigar asc. Non e cagio, ch’i ghe tome / chi lanpantes dara mas, / el sodisfa i poeròme / con boldói e z̄igaràsc. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116 (amp.)
en cajo (gad. V/P 1998, fas.) Ⓘ in caso, eventualmente Ⓓ eventuell, falls ◇ a) cogne jir a vardèr de la feides che n cajo canche les vegn jù de Pèla de Mez a beiver, no les me saute jun ruf cogne ʒ̉ir a vardér de la feides, ke in caʒ̉o, kan ke les vegn ʒ̉u de Pela de Meʒ a beiver, no les no les me saute ʒ̉u ‘n ruf BrunelG, Cianbolpin1866:5 (caz.) ◆ ester en cajo (amp.) Ⓘ essere in grado Ⓓ fähig sein ◇ a) Aé mile rajos; ma ce voreo? / Negun ‘l é in cajo de ‘l fei stà de meo… Avè mille rasos; ma ciè voreo? / Negun l’è in caso del fei sta de meo… DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.) ◆ tl cajo che (grd. F 2002, MdR) Ⓘ nel caso che, qualora Ⓓ falls ◇ a) porćì ch’ater ch’ajëi ne pòn fà de n te’ vin in cajo che ël ne se comüda porçhi ch’atr ch’aŝëi ne poǹ fa de ‘ǹ tä viǹ iǹ caŝo ch’ël ne se comüda DeRüM, VinChëstAnn1833-1995:287 (MdR).

cajo (mar., Badia, grd., fas., caz., fod., amp., LD, MdR) ↦ cajo.

cajö (gad., mar., Badia) ↦ cajù.

cajon Ⓔ it cagione 6 1858 kažon (ZacchiaGB, GardeneraC1858*-1995:172)
fas. cajon caz. cajon
s.f. Ⓜ cajons
causa di un determinato effetto, occasione, motivo (fas. DILF 2013) Ⓘ cagione, causa Ⓓ Grund, Ursache ◇ a) Ne la biesces ne la ciaures, mefo voi pa più vardèr / La cajons son pa ben chestes, che me voi pa maridèr. Ne la biežes ne la čure, mefo voi po più vardé / La kažon son pa ben keste, ke me voi po maridé. ZacchiaGB, GardeneraC1858*-1995:172 (caz.).

cajon (fas., caz.) ↦ cajon.

cajoncel (fas., fod.) ↦ cajencel.

cajù Ⓔ comp. di ca + ju (EWD 2, 19) 6 1878 cajou (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:68)
gad. cajö mar. cajö Badia cajö grd. cajù fas. cajù fod. cajù amp. caśò
avv.
fig. qui sulla terra; in questo mondo (gad.) Ⓘ quaggiù fig.Ⓓ hie nie den fig. ◇ a) ëra se mëna ciamó n adio, y se fej a savëi por bocia mia, ch’ara é inozënta, mo se pordona, cola speranza de s’odëi indô en Cil, deach’ al n’i é sté conzedü cajö ella s’ mena ciamò ‘ng addio, e s’ fesc’ a savei pur boccia mia, ch’ella è innozente, mo s’ perdona, colla speranza d’s’ udei indò in Ceìl, dea ch’el ni è ste conzedù cajou DeclaraJM, SantaGenofefa1878:68 (Badia).

cajù (grd., fas., fod.) ↦ cajù.

cajuncel (caz., fod.) ↦ cajencel.

cajunzel (col.) ↦ cajencel.

cal Ⓔ QUĀLIS (EWD 2, 28) 6 1763 chal ‘quis, qualis’ (Bartolomei1763-1976:72)
gad. cal mar. cal Badia cal fas. chèl bra. cal moe. cal fod. chel col. cal amp. cal MdR cal
pron. Ⓜ cai, cala, cales
indica, con valore interrogativo e relativo, singoli elementi (cose, persone, animali, ecc.), o categorie di elementi, in relazione alla qualità per cui si caratterizzano e distinguono (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1982; C 1986, MdR) Ⓘ quale Ⓓ welcher ◇ a) Ël à dui fis; a cal déssel pa avëi tochè? Ël ha dui fis; a qual dessl pa avëi tocchè? DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:260 (MdR); b) perché con l’emparar da te ió posse comportar pazientementer la mia, la cala, Dio sà, se ió l podesse far, bolintiera te la donasse perché co̬ll’ imparar da te iò̬ posse co̬mportar pazientementer la mia, la cala, Dio sa, se iò̬ ‘l po̱dössę far, vo̬lentięra tęla do̬nasse RifesserJB, DecameronIXBRA1875:649 (bra.); c) mo al stô impó inanter döes, cal sará le colpevole, la sposa, o Golo benefiché mo el stē impò inant’r duus, cal sarà ‘l colpevole, la sposa, o Golo benefichè DeclaraJM, SantaGenofefa1878:81 (Badia).

cal