Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/156

This page has not been proofread.


cant
121


á onorario. Anonim, Monumento1873:2 (amp.).

canche Ⓔ comp. di can + che 6 1812 canche (GiulianiGB, Gespräch1812-2014:59)
gad. canche mar. canche Badia canche grd. canche fas. canche caz. canche bra. canche moe. canche fod. cánche col. canche amp. canche LD canche MdR canche
congiunz.
nel tempo, nel momento in cui (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ quando, allorché Ⓓ wenn, als, sobald ◇ a) Develpai segnor; canche vegnide pa n’autra outa ve n dajon pa amò. Dio vel paje Segnor: canche vegnide pa un autra outa ven daschong pà a mò. GiulianiGB, Gespräch1812-2014:59 (bra.); b) Spitrons a bradlé, canche l ne jova plu? spitronse’ a bradle, canchel ne schova plu? RungaudieP, LaStacions1813-1878:90 (grd.); c) Y fajëde gran rumor, / Canche Stina vën sul cor. I faʃhëde gran rumor, / Kanke Stina vën sul kor. PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:57 (grd.); d) e canche l’era amò lontan, so père l’à vedù e canche l’era amó lontan, so pére l’a vedù HallerJTh, FigliolProdigoCAZ1832:145 (caz.); e) Y canche chi á aldí chësta cossa, ai s’un jô demez un indô l’ater scomencian dal plü vedl cina ai ultims E chan ch’chi ha aldi casta cosa, ai sen schiva demez un indo l’ater scomantschang dal plö vedl tging ai ultimi HallerJTh, MadalenaBAD1832:154 (Badia); f) Ma cánche i à sentù chëst, i se n jiva fora un ndavò l auter, scomencian dai plu vegli Ma canche já senti cast, i sen schiva fora un ‘ndavó l’auter, scooméntschan dai plu vegli HallerJTh, MadalenaFOD1832:160 (fod.); g) Canch’ëi fô pro la ćiasa, olà che la morosa dova ester, mëti sö la litra e và sö da finestra. Quanch’ ëi fô prò la çhiasa, olà che la morosa dova estr, mëtti seu la littra e va seu da finestra. DeRüM, MütMaridé1833-1995:280 (MdR); h) T’âs denant madër ligrëza / Con vicí, sanc y spaternöres; / Al ne t’á porchël mai fat tristëza, / Y al ne t’an röará, canche te möres. T’ aas dönant ma der ligrezza / Con vitschi, sangt i spaternōres; / Al nö ta porchel mai fat tristezza, / I al nö tang röarà, chanche tö mōres. AgreiterT, SënJan1838*-2013:246 (mar.); i) Canche ‘l à bù fenì duto, ‘l é vegnù una gran ciarestia in chel paes Chanche l’abù fini dutto, l’è vegnù una gran ciarestia in chel paès ConstantiniM, FiProdigoAMP1841-1986:255 (amp.); j) canche siede stufes de balar / Dijé che posse lasciar Can che siödö stufes dö balar / Dischö chö possö lassar ZacchiaGB, CianzonSonador1858-1995:164 (bra.); k) De negun no n’éi riguardo / canche sei de fei delves De negun no n’éi riguardo / cànche sei de féi del vès DegasperF, CodaBadiote1860-2013:472 (amp.); l) e canche la tornava, arivada che la é stata a Cipro, la é stata da valgugn bricogn vilanamente enjuriada e canche la tornava, arrivada che la è stata a Cipro, la è stata da valgugn bricogn villanamente enzuriada SommavillaA, DecameronIXMOE1875:639 (moe.); m) mo canch’al dijô de messëi jí al Cil por odëi so Pere, s’agramâi düc; mo ël i consolâ mo cang, ch’el dijō, d’m’ssei jì al Ceìl pur udei so Pere, s’ aggramai duttg’; mo El i consolā DeclaraJM, SantaGenofefa1878:75 (Badia) ☟

co.

canche (gad., mar., Badia, grd., fas., caz., bra., moe., col., amp., LD, MdR) ↦ canche.

cánche (fod.) ↦ canche.

canche l ie (grd.) ↦ cancalé.

canche l’é (caz.) ↦ cancalé.

canchelé (fas., col., amp.) ↦ cancalé.

cánchelé (fod.) ↦ cancalé.

candenó (fas., caz., bra.) ↦ candenò.

candenò Ⓔ comp. di cant + de + no (Gsell 1990b:363) 6 1858 candöno (ZacchiaGB, DoiSores1858*:1)
fas. candenó caz. candenó bra. candenó
avv.
senza preavviso, in modo imprevedibile, con totale sorpresa (fas. R 1914/99; Mz 1976; DILF 2013) Ⓘ improvvisamente Ⓓ plötzlich, unerwartet ◇ a) La é jita apede un’aga. Candenó l’aga ge porta via l fus. La ö schita apedö un aga. Candöno l’aga gö pôrta via l’fus. ZacchiaGB, DoiSores1858*:1 (bra.); b) Candenó zacan l’é ruà apede gregn pecei, e l sent che de sot enlongia n cougol l’é zachèi che pèrla. Kandenó ʒakan l e rua apede grein pečei e l sent, ke de sot in lenğia un kougol l è ʒakei ke perla. BrunelG, Cianbolpin1866:12 (caz.)
encandenò.

canel (fod.) ↦ canal.

caneo (amp.) ↦ canal.

canifl Ⓔ dtir. knepfl x kipfl, gipfl ? (Gsell 1990b:353) 6 1833 caniffli (DeRüM, MütPastNoza1833-1995:279)
gad. canifl mar. canifl Badia canifl fod. canifle MdR canifl
s.m. Ⓜ canifli
spece di krapfen della grandezza di una noce, cotto in burro (gad. A 1879; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998, fod. G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, MdR) Ⓘ krapfen distribuiti in occasione della discesa dell’alpeggio Ⓓ beim Almabtrieb ausgeteilte Krapfen ◇ a) A l’odëi ch’ël ê inćiamò tanć de crafuns e de canifli e cajincì arostis sö n mësa, mëtel man de pité. A l’odëi ch’ël ê inçhiamò tantg de craffuǹs e de caniffli e caŝinći arrostis seu ‘ǹ mësa, mëttl maǹ de pitté. DeRüM, MütPastNoza1833-1995:279 (MdR).

canifl (gad., mar., Badia, MdR) ↦ canifl.

canifle (fod.) ↦ canifl.

canonia (col.) ↦ calonia.

canonich Ⓔ it. canonico ‹ CANONICUS ‹ κανονικός (EWD 2, 41) 6 1852 canonic (PescostaC, SonëtCoratBadia1852:3)
gad. canonich Badia canonico grd. canonich fas. canonich bra. canonich fod. canonico amp. canonigo
s.m. Ⓜ canonics
ecclesiastico che fa parte del capitolo di una chiesa (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966, grd. A 1879; F 2002, fas. A 1879, fod. A 1879; Ms 2005, amp. A 1879) Ⓘ canonico Ⓓ Kanonikus ◇ a) Nosc Canonich ch’á pordiché / Tan tröp s’ ál insigné! Nos Canonic ch’ha perdichè / Tang tro̊p s’ al insignè! PescostaC, SonëtCoratBadia1852:3 (Badia); b) Noi aon abù vescovi, canones, / Capitanes, gregn piovegn, / Curac, e frati, e capelegn Noi ong bù vescovi, canones, / Capetanes, greng piovegn, / Curatg, e frati, e cappellegn BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:254 (bra.)
calonich.

canonich (gad., grd., fas., bra.) ↦ canonich.

canonico (Badia, fod.) ↦ canonich.

canonigo (amp.) ↦ canonich.

canpagna (amp.) ↦ campagna.

canpanon (amp.) ↦ ciampanon.

canpanoto (amp.) ↦ cianpanoto.

cansunzel (amp.) ↦ casunzel.

cant Ⓔ QUANTUS (EWD 2, 42) 6 1813 cant (RungaudieP, LaStacions1813-1878:88)
gad. cant mar. cant Badia cant grd. cant fas. cant bra. cant fod. cánt col. cuant amp. cuanto LD cant MdR cant
agg. Ⓜ canc, canta, cantes
indica, con valore interrogativo, esclamativo e relativo, la quantità, come grandezza o misura (numero), estensione o durata (fas. R 1914/99, fod. Pz 1989,