Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/209

This page has not been proofread.


cinch
174


cinch (gad., mar., Badia, grd., fas., bra., fod., LD, MdR) ↦ cinch.

cinchcënt (fod.) ↦ cincent.

cinië (grd.) ↦ cigné.

cioca Ⓔ nordit. cioca ‹ CLOCCA (EWD 2, 188) 6 1833 çhiocches (DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:266)
gad. cioca mar. ćioca Badia ćioca grd. cioca fas. cioca moe. ciuca fod. cioca amp. cioca LD cioca MdR ćioca
s.f. Ⓜ cioches
grossa ubriacatura, sbronza (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ sbornia, ubriacatura Ⓓ Rausch ◇ a) Cosses, ch’in atri lüsc vëgn castiades sco valch de püch, per ejëmpio: de pici rubamënć, infedeltês, ćioches, trasgresciuns de sü oblighi Cosses, ch’iǹ atri lüŝ vëgn castiades sco valq de püc, per eŝempio: de picći rubamëntg, infedeltés, çhiocches, trasgre[s]ŝiuǹs de sü obblighi DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:266 (MdR).

cioca (gad., grd., fas., fod., amp., LD) ↦ cioca.

ćioca (mar., Badia, MdR) ↦ cioca.

cioch Ⓔ deriv. di cioca (EWD 2, 188) 6 1763 cioch ‘ebrius’ (Bartolomei1763-1976:74)
gad. cioch mar. ćioch Badia ćioch grd. cioch fas. cioch bra. cioch moe. ciuco fod. cioch amp. cioco LD cioch MdR ćioch
agg. Ⓜ cioc, cioca, cioches
detto di chi si trova in condizioni di intossicazione alcolica acuta (gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ ubriaco Ⓓ besoffen, betrunken ◇ a) N cert pró scomenciâ na ota in dé de Pasca de Ma insciö süa perdica: "Incö voressi mefo che fosses tüć canć ćioć!" ‘Ǹ ćèrt Pró scomenćiâ ‘na ota iǹ dé de Pasca de Mà insceu süa perdica: "Incoeu voressi meffo che fosses tütg quantg çhioçh!" DeRüM, Perdica1833-1995:281 (MdR); b) Ce da ride a ‘l vede cioco / par chi luoghe a tandarlà Ce da ride al vede ciòco / par chi luoghe a tandarlà DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:115 (amp.); c) Cioch l’era ogneun ben, ben, / De chest volesse meter pen Čiok l era ognun beng, beng, / De kest voles mëter peng BrunelG, MusciatSalin1845:5 (bra.)
s.m.f. Ⓜ cioc, cioca, cioches
chi è in condizioni di intossicazione alcolica acuta (gad. Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. F 2002, fod. Pz 1989, amp. C 1986) Ⓘ ubriaco Ⓓ Betrunkener ◇ a) Fate cuaranta pasc incontro un cioco / ch’el śia infora e solo el brondociaa Fate quaranta pash incontro un cioco / ch’el zia in fora e solo el brondociaa DegasperF, TenpeAdes1862-1974:473 (amp.).

cioch (gad., grd., fas., bra., fod., LD) ↦ cioch.

cioch (moe.) ↦ ciuch.

ćioch (mar., Badia, MdR) ↦ cioch.

ciocì (amp.) ↦ clocì.

ciocia (amp.) ↦ cioscia.

cioco (amp.) ↦ cioch.

ciocolada (MdR) ↦ cicolata.

ciocolata (fas.) ↦ cicolata.

ciodí (gad.) ↦ ciuldì.

ćiodi (mar., Badia) ↦ ciuldì.

ćiodí (mar.) ↦ ćiodi.

ćiodì (MdR) ↦ ciuldì.

ciodo Ⓔ nordit. ciòdo ‹ CLAUS ‹ CLĀVUS (EWD 2, 191) 6 1878 ciodi (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:74)
gad. ciodo Badia ćiodo grd. ciodo fas. ciodo fod. ciodo amp. ciodo LD ciodo
s.m. Ⓜ ciodi
barretta di ferro con un’estremità appuntita usata per connettere due elementi, per fissare, appendere o sostenere qlc. (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ chiodo Ⓓ Nagel ◇ a) Spo ái metü dui toc de lëgn grosc, adöm, sciöche chisc, ch’i tëgni tla man, stá unis, y fat adinfora n stromënt, nominé crusc, spo i ái passé cun ciodi, che somëia les spines, che te conësces, mo plü stersc Spo ai m’tù dui tocc’ de lengn’ grosc’, adūm, sceoucche chisc’, ch’i tegne t’ la mang, sta unīs, e fatt d’ingfora ‘ng strument, nominè crusc’, spo i ai passè cung ciodi, che someia les spines, ch’t’ conesces, mo plou stersc’ DeclaraJM, SantaGenofefa1878:74 (Badia).

ciodo (gad., grd., fas., fod., amp., LD) ↦ ciodo.

ćiodo (Badia) ↦ ciodo.

cioé Ⓔ it. cioè 6 1833 cioè (DeRüM, VigneOtaRajonèVos1833-1995:233)
gad. cioé Badia cioé grd. cioè amp. cioè MdR cioè
congiunz.
ha funzione dichiarativa ed esplicativa, col significato di ‘intendo dire, vale a dire, in altre parole’ e sim. (gad., grd., amp., MdR) Ⓘ cioè, ovvero Ⓓ und zwar, nämlich ◇ a) Por imparè valch él trëi cosses assolutamënter nezesciaries, cioè: la capazité, l’aplicaziun e la paziënza. Por imparè valq él trëi cosses assolutamëntr necesŝaries, cioè: la capacité, l’applicaziuǹ e la paziënza. DeRüM, VigneOtaRajonèVos1833-1995:233 (MdR); b) Canche l ie stat l’ëura de fé vëies à l patron cumandà a si sciofer, ch’ël dëssa dé a uniun unfat, cioè na munëida. Càŋchè ‘l jè stàt l’ëura de fè vëjes hà ‘l patron cumandà a si ŝòffer, ch’ël dëssa dè a ugn’ uŋ uŋ fàtt, ciòè na munëida. VianUA, LaurancVinia1864:194 (grd.); c) El no ebe calche idea / Vera lingua, cioè chel che ‘l é!… El no ebbe, calche idĕa / Vera lingua, cioè chel che le!… Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:25 (amp.); d) N vedl ciavalier, ch’i â tigní sura nöt, Guelfo cioé, cui atri sü compagns, dijô, che chël bun vësco, ch’â dé adöm Genofefa y Sigfrid, consacrâ en chël de na dlijia nöia ’Ng ved’l cavalier, ch’i ā tignì sura noutt, Guelfo cioè, cui atri su compangn’s, dijō, che chel bung vesco, ch’ā dè adum Genofefa e Sigfrid, consagrā ing chel dè na dlisia nouia DeclaraJM, SantaGenofefa1878:111 (Badia).

cioé (gad., Badia) ↦ cioé.

cioè (grd., amp., MdR) ↦ cioé.

ciof Ⓔ nordit. ciof/ciuf ‘ciocca di capelli’ con passaggio semantico a ‘mazzo, fiore’ (Gsell 1989a:147); ciof dal tonn calco sul pustert. tonderpuschn ‘Donnerblume’ (Craffonara 1993:54) 6 1763 ciuf ‘flos’ (Bartolomei1763-1976:74)
gad. ciüf mar. ciöf Badia ciüf grd. ciof fod. ciof LD ciof
s.m. Ⓜ ciofs
pianta che produce fiori, spec. ornamentali (gad. B 1763; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fod. G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ fiore Ⓓ Blume ◇ a) Sciöch’ al spunta ales otes inanter l’erba o les spines dl bosch n bel ciüf cöce nia atramënter se preparâl por Genofefa te chël desert ascognü le plü amabl dover de familia. Sceoucch’ el spunta alles outes inant’r l’erba o les spines d’l bosc ‘ng