Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/516

This page has not been proofread.


inant
481


no ve mancia nuia. Vòs scusà se braà zènte / Galantòme e de bon cuor / Boi da faziele impression / Ma no ve mancia nuia. Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:22 (amp.); b) en chël momënt fô ’ci l’impresciun grana, porcí che i trac de Genofefa, […], portâ la somëia de n angel ing chel moment fō ci l’impressiung grana, purcicche i trattg’ de Genofefa, […], portā la someia deng angel DeclaraJM, SantaGenofefa1878:6 (Badia); c) Ala finada s’ál remetü dal’impresciun, y cuaji descedé fora de n gran some s’ál lascé jö avilí dan sü pîsc Alla finada s’ àle r’metù dall’ impressiung, e quasi descedè fora deng grang semme s’ àle lascè jou avvilì dang su pisc’ DeclaraJM, SantaGenofefa1878:92 (Badia).

imprescion (fas., fod., amp., LD) ↦ imprescion.

impresciun (gad., Badia) ↦ imprescion.

imprest (col.) ↦ emprest.

imprëst (gad., fod.) ↦ emprest.

imprestà (col.) ↦ empresté.

impresté (gad.) ↦ empresté.

imprestè (Badia) ↦ empresté.

imprestèr (caz.) ↦ empresté.

impröma (gad.) ↦ empruma.

impromete (col.) ↦ empermete.

imprometer (caz.) ↦ empermete.

improvis Ⓔ it. improvviso (cfr. esempio c x improvvisare) 6 1878 improvvisa f. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:12)
gad. improvis Badia improvis caz. improvis
agg. Ⓜ improvisc, improvisa, improvises
di fatto che si verifica malgrado la totale assenza di cause o motivi apparenti (gad.) Ⓘ improvviso Ⓓ unerwartet ◇ a) "Na pasciun improvisa", rajonâ chël malvaje, "descedada y soflada sö te chël bel anim sará sciöche l’anel al nes dla laurs, che la fej jí olach’ an ó." "Na passiung improvvisa", rajonava chel malvagio, "descedada e sofflada sou te chel bell animo sarà sceoucche l’anell al nēs d’la laurz, che la fesc’ jì ullacch’ ang ŏ." DeclaraJM, SantaGenofefa1878:12 (Badia); b) Golo, y düc i amisc salta sö impé, al scraiamënt por döt le ciastel: - le conte! le conte! Le maester de ciasa, spordü dal’improvisa comparsa, i é jü umil incuntra Golo, e duttg’ i amīsc’ salta sou impè, al scraiament pur dutt ‘l ciastell: - ‘l conte’! ‘l conte!’ L maest’r d’ciaſa, spordù dall’ improvvisa comparscea, i è jū umil ingcuntra DeclaraJM, SantaGenofefa1878:84 (Badia); c) ai geniturs podess la ligrëza improvisa porté la mort, tla medema manira, che na saita trata vá a ferí le cör ai genitori pudess’ la ligrezza improvvisada (sic!) portè la mort, nella m’demma maniera, che na saitta tratta va a firì ‘l cour DeclaraJM, SantaGenofefa1878:112 (Badia)
a l’improvisa (gad.) Ⓘ all’improvviso Ⓓ plötzlich ◇ a) intan che Genofefa firâ y ciantâ, acompagnada dal sposo col laut, döt al’ improvisa aldon ingherdenin adalerch sonamënt de trombëta intang che Genofefa firā e ciantava, accompagnada dal sposo col laut, dutt al l’improvvisa aldung ingherdening adarlerc sonament de trombetta DeclaraJM, SantaGenofefa1878:7 (Badia).

improvis (gad., Badia, caz.) ↦ improvis.

imprüma (Badia, MdR) ↦ empruma.

impurmal (Badia) ↦ empermel.

imurtel (grd.) ↦ imortal.

imutabel Ⓔ it. immutabile 6 1878 immutabile (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:54)
gad. imutabl Badia imutabl
agg. Ⓜ imutabli, imutabla, imutables
identico in ogni momento, sempre uguale, non suscettibile di sostituzioni o mutamenti (gad.) Ⓘ immutabile Ⓓ unveränderlich, unwandelbar ◇ a) l’amur d’Idî é imutabl etern l’amur d’Iddì è immutabile eterno DeclaraJM, SantaGenofefa1878:54 (Badia).

imutabl (gad., Badia) ↦ imutabel.

in (Badia, col., amp., MdR) ↦ en1.

in (amp.) ↦ ghin2.

in (LD) ↦ inn.

in ca (amp.) ↦ encà.

in ju (col.) ↦ enjù.

in là (amp.) ↦ enlà.

in lèngia (caz.) ↦ inlèngia.

in min de ćé (MdR) ↦ enmindecé.

in pe (col.) ↦ empé.

in pes (amp.) ↦ empé.

in scondon (col., amp.) ↦ enascondon.

in śo (amp.) ↦ enjù.

in soma (MdR) ↦ insoma.

inaànte (amp.) ↦ inant.

inadöm (gad., Badia) ↦ enadum.

inalzé (gad.) ↦ enauzé.

inalzè (Badia) ↦ enauzé.

inamorà (col., amp.) ↦ enamoré.

inamoré (gad.) ↦ enamoré.

inant Ⓔ IN ABANTE (EWD 4, 54) 6 1631 in navant (Proclama1631-1991:156)
gad. inant mar. ennant Badia inant grd. inant fas. inant bra. inant moe. inavant fod. navánt col. inant amp. inaànte, ignante LD inant MdR inant
avv.
1 indica antecedenza nello spazio (gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1983; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ avanti Ⓓ vorwärts ◇ a) Da Pescosta chi da noza vëgn bele inant. Da Pescosta chi da nozza vagn belle innant. PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia) ☟ avanti
2 al di là (in senso spaziale o temporale), più in avanti (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ oltre Ⓓ weiter ◇ a) Chël Bun Dio t’á daidé / Fina sën dagnora ennant, / Te vëighes pö da de a de, / Che da d’Ël anse döt cant. Chel bung Dio ta daidö / Fina seng dagnora ngnant, / Tö vöigös pō da dö ang dö, / Chö da del angse dōt cant. AgreiterT, SënJan1838*-2013:246 (mar.); b) O sc’ al ne messess te so convënt / Ne le lasciasson plü jí inant! O s’ Al në mëssas të so Convant / N’El lasasung plö sì inant! PescostaC, SonëtCoratBadia1852:3 (Badia); c) Amò un cart ora inant, se rua a Poza. Amo un cart ora inant, sö ruo a Pozza. ZacchiaGB, DescrizionFascia1858*:3 (bra.); d) L’é jit inant e l’é ruà te un gran bosch. Lö schit inant ö lö ruà tö un gran bosk. ZacchiaGB, Filamuscia1858*:3 (bra.); e) y cun bela manira gnô düc cina sön üsc ne s’infidâ a se möre o jí n vare plü inant. e cung bella maniera gnē duttg’ cina soung usc’ nè s’ ingfidā a sè moure o ji ‘ng vare plou innant. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:118 (Badia)
3 in un momento o periodo anteriore, in precedenza, antecedentemente (grd. G 1879; G 1923; F 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. Pz 1989, amp. Mj 1929; Q/K/F 1983; C 1986) Ⓘ prima Ⓓ vorher ◇ a) Po dirala: cëla vé / Chësc dij prëst de maridé. / Lasceme inant unì! / Posse pa bën mo te l dì. Po dirala: ciëla ve / Kësh dish prëst de maridè. / Lasheme inant unì! / Posse pa bën mo tel di. PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:56 (grd.); b) E la terza era la ciasa de mi non. Inant la era de un certo Mayersfeld. Ö la terzo era la tschiasa dö mi non. Inant la ero dö un certo Mayersfeld. ZacchiaGB, FamilieNobile1858*:2 (bra.); c) Finalmënter ie ël jit ora n’ëura inant che surëdl flëure Finalmënter jè ël s̄it òra un’ëura inàŋchè surëdl flëure VianUA, LaurancVinia1864:194 (grd.); d) Chi