Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/715

This page has not been proofread.


papaciuei
680



s.m. pl.
specie di zuppa al latte (pietanza contadina locale) (gad. A 1879; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; Mz 1976, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005) Ⓘ zuppa al latte con gnocchetti di farina Ⓓ Frigelsuppe ◇ a) Le creature. Po perché pa no? vegnide sun ciasa. La mare ve fasc ben popacei Le creature. Pò perche pa nò? Vegnide sun chiasa. La mare ve fasch beng papatsche GiulianiGB, Gespräch1812-2014:59 (bra.).

papaciuei (grd.) ↦ papaciuei.

papaciuoi (fod.) ↦ papaciuei.

papazuoi (col.) ↦ papaciuei.

papier Ⓔ dt. Papier ‹ frz. papier ‹ anordit. papé(r), papìr ‹ PAPῩRUS ‹ πάπυϱος (EWD 5, 165) 6 1763 papire ‘charta, papyrus’ (Bartolomei1763-1976:91)
gad. papier mar. papier Badia papir grd. papier fas. papier caz. papier fod. papier LD papier MdR papier
s.m. sg. Ⓜ papiers
prodotto industriale fabbricato con sostanze fibrose diverse, da cui si ricavano fogli sottili e flessibili, per vari usi (gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ carta Ⓓ Papier ◇ a) Iö ves prëie, déme n sföi de papire, na pëna e n pü’ de tinta. Jeu ves prëÿe, déme ‘n sfeui de papire, ‘na pënna e ‘n pü’ de tinta. DeRüM, PrëieSföiPapire1833-1995:252 (MdR); b) l’é vegnù de retorn, con n calamèr e n toch de papier bianch te na man, e na pena te l’autra. le vegnu de retorn, con un calamér e un toch de papier bianch tena man, e una pena tell’ autra. IoriG, InjignàLet1860*-2013:402 (caz.); c) "Bona möta", jëmera, "ah! de grazia, pórteme papier, pëna, tinta y löm". "Bona muta", jemla, "ah! de grazia, porteme papire, penna, tinta e lum". DeclaraJM, SantaGenofefa1878:21 (Badia)
papier da posta (MdR) Ⓘ carta da lettera Ⓓ Briefpapier ◇ a) Chëst papire lascia tres. Chilò ëise papire de posta. Quest papire lascia très. Quilò ëise papire de posta. DeRüM, PrëieSföiPapire1833-1995:252 (MdR).

papier (gad., mar., grd., fas., caz., fod., LD, MdR) ↦ pa-

pier.

papir (Badia) ↦ papier.

par (moe., col.) ↦ per1.

par (bra.) ↦ per3.

par dì (bra.) ↦ pardiosc.

para (gad., mar., Badia) ↦ pala.

parà (col., amp.) ↦ paré.

parabola Ⓔ it. parabola ‹ PARABOLA ‹ παϱαβολή 6 1864 paràbola (VianUA, SumënzaSëna1864:195)
gad. parabola mar. parabola grd. parabula fas. paràbola fod. parabola LD parabola
s.f. Ⓜ paraboles
discorso di gesù in forma di racconto per stabilire paralleli ed esempi a fine morale (gad. V/P 1998, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. Mz 1976; DILF 2013, fod. Ms 2005, LD EDLS 2011) Ⓘ parabola Ⓓ Gleichnis ◇ a) N di, che fova truepa jënt un pra l auter, ch’ie unida dala zità a scuté su Gejù, i à ël racuntà chësta parabula. Uŋ di, che fòa truepa s̄ënt uŋ pra l’àuter, chë unida dalla zittà a scutè su Ges̄ù, j’hà ël raccuntà chësta paràbola. VianUA, SumënzaSëna1864:195 (grd.).

parabola (gad., mar., fod., LD) ↦ parabola.

paràbola (fas.) ↦ parabola.

parabula (grd.) ↦ parabola.

paradis (fas., col., amp., LD) ↦ paravis.

paradisc (fod.) ↦ paravis.

paradiśo (amp.) ↦ paradis.

paraisc (gad.) ↦ paravis.

paraîsc (mar., Badia, MdR) ↦ paravis.

paramenta Ⓔ trent. paramenta ‹ PARAMENTUM (EWD 5, 168) 6 1879 paramainta (PescostaC, MëssaPescosta1879:5)
gad. paramënta mar. paramonta Badia paramënta grd. paramënta fas. paramenta fod. paramenta col. paramenti amp. paramenta LD paramenta
s.f. Ⓜ paramentes
indumento, veste, ornamento usati dal sacerdote nelle funzioni sacre (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. A 1879, LD DLS 2002) Ⓘ paramento Ⓓ Messgewand ◇ a) Dui levic y le mantel, oh ci bel guant! / Y en paramënta le Signur Primiziant Dui Leviti e l’mantel, oh tgi bell guant! / E ing paramainta l’Signor Primiziant PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia).

paramenta (fas., fod., amp., LD) ↦ paramenta.

paramënta (gad., Badia, grd.) ↦ paramenta.

paramenti (col.) ↦ paramenta.

paramonta (mar.) ↦ paramenta.

parar (bra., moe.) ↦ paré.

paravis Ⓔ anordit. paradis(o) ‹ PARADĪSUS (EWD 4, 167) 6 1813 Paravis (RungaudieP, LaStacions1813-1878:90)
gad. paraisc mar. paraîsc Badia paraîsc grd. paravis fas. paradis fod. paradisc col. paradis amp. paradis, paradiśo LD paradis MdR paraîsc
s.m. Ⓜ paravisc
in molte religioni, luogo o stato di felicità che compete a chi é chiamato da dio a gioie eterne (gad. A 1879; A 1895; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ paradiso Ⓓ Paradies ◇ a) che mi cuer vënie demé da vosc amor mpià, che sëis la belëza dl paravis che mi cuer vagne dö mè da vost amor impià, che seis la bèllèza del Paravis RungaudieP, LaStacions1813-1878:90 (grd.); b) Acioche vivonse bën y drët, / Y canche on finà nosc dis, / Ruvons su a paravis! Acioke vivonse bën i drët, / I kanke on finà nosh dis, / Ruonse su a Paravis! PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:56 (grd.); c) Degügn ne dess ciafè le paraîsc in chëst mond, acioch’ ëi ne se desmëntie le vero in chël mond. Degügn ne dess ćiaffè le paraÿs iǹ quëst Mond, acćiò ch’ëi ne se desmëntie le vero iǹ quël Mond. DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:261 (MdR); d) Ince a düc chi co é encö atló / Aodi iu benedisciun, / Spo s’ odarunse düc endô / En paraisc plëns de consolaziun. Intgiö a dütg chi co e ‘ng cō atló / Aodi ju benödischiung. / Spo s’odarungsö dütg ‘ng do, / ’Ng paraisch plöngs dö consolaziung. AgreiterT, ConLizonza1838-1967:136 (mar.); e) Ades sci l é l paradisc / Chilò tel nost paisc, / Te gliejia da La Plié! Dess ṡi l’è l’paradiss / Chilò tel nos paìss, / Te glieṡia dalla Plìe! PescostaC, OrghenPlie1843-2013:428 (fod.); f) De ra carica ‘l aviso, / co Ventura ‘l i à portà, / su, de cuor, al paradiśo / ‘l à sta suplica mandà Dera càrica l’aviso, / co Ventura ‘l i a portà, / su, de cuór, al paradizo / l’a sta sùplica mandà DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114 (amp.); g) Scilafé! ve ‘l digo, fioi, / Śisson dute in paradis. Sì la fè! vel dìgo, fioi, / Zisson dute in Paradis. ZardiniB, Rudiferia1852:1 (amp.); h) Por nes trá sö a paraisc / Veghel le ce, les mans, i pîsc / Y al Cil vál a süa jënt / Ël pröm dagnora dant. Por n’es tra sö a Parais / Veghël el