Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/759

This page has not been proofread.


petlé
724


re Ⓓ betteln ◇ a) Le medemo và na ota a Roma e pëtla n corp sant, che ël porta a ćiasa per vëne. Le medemmo va ‘na óta a Roma e pëttla ‘ǹ corp sant, ch’ël porta a çhiasa per vënne. DeRüM, CorpSant1833-1995:276 (MdR); b) Finalmënter ie ël jit da n paur, y l à petlà, che l ulëssa tò su per fant. Finalmenter jè ël s̄it dàŋ paur, y l’hà pëtlà, chël ulèss tò su per fànt. VianUA, FiProdigo1864:192 (grd.).

petlé (gad., mar., grd., fod., LD) ↦ petlé.

petlè (Badia, MdR) ↦ petlé.

petlèr (caz.) ↦ petlé.

peto (amp.) ↦ piet.

pëura (grd.) ↦ poura.

pez (col.) ↦ pec.

pez Ⓔ mozione di peza (EWD 5, 265) 6 1833 péz (DeRüM, ChëstVestimënt1833-1995:234)
gad. pez mar. pez Badia pez grd. pez fas. pez caz. pez bra. pez fod. pez col. pez amp. pezo LD pez MdR pez
s.m. Ⓜ pec
spazio di tempo, momento, periodo (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp., LD DLS 2002) Ⓘ lasso di tempo Ⓓ Weile, Zeitraum ◇ a) Tanta alegria no ‘l é pì stà in Anpezo / Che ‘l é un gran pezo. Tanta allegria no l’è pì stà in Ampezzo / Che l’è un gran pezzo. DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.); b) l’era notà ite che chest tous l’é jit perdù da un gran pez encà. l era nota ite, ke kest tous l e ʒ̉it perdù da un gran peʒ inkà. BrunelG, Cianbolpin1866:9 (caz.); c) Par śì a ciatà i suoi / ‘L aea senpre el permesso; / De no restà un dì o doi, / Ma fermasse anche un pezo. Par zí a ciatá i suoi / L’avea sempre el permesso; / De no restá un dì o doi, / Ma fermasse anche un pezzo. Anonim, Monumento1873:2 (amp.); d) N pez parôl obediënt a sü comandi ’Ng pezz parōle obbedient a su comandi DeclaraJM, SantaGenofefa1878:11 (Badia); e) Sigfrid ê sté n bun pez amaré por süa ferida Sigfrid ē ste ‘ng bung pezz amarè pur sua firida DeclaraJM, SantaGenofefa1878:82 (Badia)
al é n pez che… (grd. L 1933; F 2002, fas. DA 1973, fod., MdR) Ⓘ è un po’ di tempo che… Ⓓ es ist eine Weile her, dass… ◇ a) Chëst vestimënt ves stà dërt bëin. Él nü? / Perdonede, ël é bele n pez, che iö l’à. Quest vestimënt ves sta dërt bëiǹ. Él nü? / Perdonéde, ël é bel[e] ‘n péz, ch’jeu l’ha. DeRüM, ChëstVestimënt1833-1995:234 (MdR); b) A Cianbolfin ge parea ben che fossa un gran pez che l’era ló A Čanbolfin ge parea ben ke fosa un gran peʒ, ke l era lò BrunelG, Cianbolpin1866:7 (caz.); c) Bona sera e benvenuto compare! L é n pez che no ve vede. Bona sera e ben venuto compare! L’è un pez che no ve vede. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:431 (col.) ◆ da n pez (grd. L 1933; F 2002, fas. Mz 1976, amp.) Ⓘ da lungo tempo Ⓓ seit geraumer Zeit ◇ a) A voler vegnir a far vera / Ai fenc da duta Pera / Canche i é da n pez a dormir, / Mo de dì no i se fidaa vegnir. A volér vegnir a far vera / A i fenč da duta Perra / Kanke i e da ‘n pez a dormìr, / Mo de dì no i se fidaa vegnìr. BrunelG, MusciatSalin1845:11 (bra.); b) Saon ben, che a duto Anpezo / Se ‘l pioan no fosse stà, / Ra i śirae mal da un pezo, / Beśen dì ra verità. Savon ben, che a duto Ampezzo / Se ‘l Piovan no fosse stà, / Ra i zirave mal da un pezzo, / Besen dì ra verità. ZardiniB, Rudiferia1852:1 (amp.) ◆

n pez (fas., amp.) Ⓘ per un certo periodo Ⓓ eine Zeit lang, zeitweilig ◇ a) Sta pere fémena no se fidaa un pez dir nia, in ùltima l’à dit: Se tu me empromete de no ge far nia te l die Sta pöro fömöna no sö fidaa un pez dir nia, in ultima la dit: Sö tu men promettö dö no gö far niô tal diö ZacchiaGB, DoiSores1858*:2 (bra.); b) Ra miseria ca in Anpezo / R’é fenida par ades / Ce cucagna par un pezo / Ce richeza inze el paes. Ra misèria cà in Ampezzo / Re fenida par ades / Ce cucagna par un pezzo / Ce ricchezza inzèl paes. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:29 (amp.).

pez (gad., mar., Badia, grd., fas., caz., bra., fod., col., LD, MdR) ↦ pez.

peza Ⓔ *PETTIA (EWD 5, 265) 6 1848 peza (PiccolruazA, Scassada1848-1978:70)
gad. peza mar. peza Badia peza grd. peza fas. peza bra. peza fod. peza amp. peza LD peza
s.f. Ⓜ pezes
pezzo di tessuto, in genere (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1985; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ straccio, pezza Ⓓ Lappen, Tuch ◇ a) Ai s’la mastia y s’ la römia / sciöche vidí na peza tömia Ai s’ la mastia y s’ la rümia / sciöch’ vidì na peza tümia PiccolruazA, Scassada1848-1978:70 (Badia); b) Golo ê deventé blanch sciöche na peza y tremorâ Golo ē dventè blanc sceoucche na pezza’ e tromorā DeclaraJM, SantaGenofefa1878:84 (Badia)
peza da sen (fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013) Ⓘ pettorina Ⓓ Brustlatz ◇ a) A bai i spen l’òr e l’arjent / Per volge, pìndoi e corai / Peze da sen, bordi e gramiai A bai i spen l’or e l’arxent / Per volge, pindoi e corai / Petze da seng, bordi e gramiai BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:254 (bra.).

peza (gad., mar., Badia, grd., fas., bra., fod., amp., LD) ↦ peza.

pezo (amp.) ↦ pez.

pezorant (MdR) ↦ puzolent.

pezuó (amp.) ↦ peciuel.

pezuol (col.) ↦ peciuel.

(col., amp.) ↦ plu.

pia (gad., amp.) ↦ piva.

piaa (fas.) ↦ plaia.

piaga (col., amp.) ↦ plaia.

piaje (col., amp.) ↦ pleje.

piajer (fas., amp.) ↦ plajei.

piàjer (bra., moe.) ↦ pleje.

pian (fas., caz., bra., moe., col., amp.) ↦ plan1.

pian (fas., amp.) ↦ plan2.

pián (fod.) ↦ plán1.

piana (bra.) ↦ piona.

piancin (amp.) ↦ palancin.

pianje Ⓔ it. piangere 6 1875 piansand gerund. (SommavillaA, DecameronIXMOE1875:639)
fas. pianjer caz. pianjer bra. pianjer moe. pianjer amp. pianśe
v.intr. Ⓜ pianj, pianjon, piant
versare lacrime per dolore, commozione o altri sentimenti (fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, amp. C 1986; DLS 2002) Ⓘ piangere Ⓓ weinen ◇ a) La é se n jita dunque davant da el, pianjan, e l’à dit: Segnor mio, giö no vegne a la tova prejenza per vendicazion La è zensita dunque davant da el, piansand, e l’ha dit: Signor mio, giö non vegne alla toa presenza per vendicazion SommavillaA, DecameronIXMOE1875:639 (moe.); b) E ela é jita pianjan dant al Re e l’à dit: Mie Segnor, ió vegne te la toa prejenza no perché ió m’aspete vendeta de la enjuria E ölla è žita pianšan davant al Re e ha dit: Mio Signo̬r, io̬ vęgnę nęlla to̱a prešenza no̬ perché iò̬ m’aspette vęndętta dell’ injuria RifesserJB, DecameronIXBRA1875:649 (bra.) ☝ pité1.

pianjer (fas., caz., bra., moe.) ↦ pianje.

pianśe (amp.) ↦ pianje.