Politika di, mana ixanet u ajan

Ixanet her wext ameyo vateni u tarix ra qe vini nêbiyo. Labirê ma na qisada ixaneti ra çiçi fam kenê? Ixanet çiçi yo? Merdim kêrê, kami rê vano ney ixanetey kerdi? Bi qisedê ixaneti ya piya her wext no qise zi yeno vateni. Vanê no merdim "Ajan o". Ajan biyayeni u ixanet kerdeni zey pê niyê. Hergi jew bi seredê xo ya qiseyêna u ca ca maney danê ifade kerdeni. Yanê maney nê wirna qisan zi zey pê niyê.

Ixanet: Bi wastenda xü ya, bi zanayena xirabey kerdeni u bi perana yan zi çiyê do bi qiymeta infermasyono mühim rotena. Ajan: O ki qandê hêsabdê dewletna kar keno, gürweyoxê istixbarattê a dewleto, oyo.

Laberê di ma di nê wirna qisan kar ardeni bol reheta. Qandê kami beno wa bibo ma senê kar biyarê u vacê; "-No merdim ajan o, yan ixanetkaro." Labirê kes nêseno vaco; "-Qandê çiçi no merdim ajan, yan xayino." Wexto ki merdim hereketê ra abiriyo, merdim beno xayin, ixanet kerde yan zi ajan. Wexto ki jew fikrê jewi hes nêkeno yan zi fikrê ney nino hesabdê ci hima qülpê nano pa, ci rê iftira keno u vano: -Diqet bikerê o merdim ajano. Merdim bi fikrê do neweya biviciyo sardê xü ver, no fin zi ê bini vanê; -No fikir fikro newe niyo, no taqtikê dewletandê kolonyalistano. Dewletê kolonyalisti wazenê ma parçe kerê. Heger wuni nêbo qandê çiçi nê bi fikrê do newe ya vicênê ma verni. Hereketê ma estê, ma yê di nê hereketan miyan di gürweyenê ê zi senê birê ma miyan di kar bikerê u bigürweyê. Fikirdê wunasinan rê vanê fikrê konservativ/muhafazakar. Yani fikrê xü yê kihani muhafaza kenê. No yeno çi mane? Bêrê ma het. Welatê di sarê miyan di qedemey (siniflar) estê, nê qedemey qandê xü qandê xürübandê xü u hereketandê xü virazenê. Jew biyayena gürweyoxan (isçi), jew biyayena xocayan/müaliman, xezeteciyan, tixtoran, awukatan, segirtan, wendoxan/telebeyan, sosyalistan, anarsistan, komünistan, nasyonalistan u herwina. Bi no sekla, bi no hesaba sarê welatê beno dewlet. Yani sartê dewlet biyayeni, di nê kêberan ra ravêrdena beno. Zazayan zi newe newe xo diyo, xo sinasnayo u destê xü esto nê çiyan, vinayenê xü akerdê, wasten u vatenê xo estê meydan u newe newe ê yê sareyda xo di, xo diyayeni di benê net u zelal.Tabi no zi bêrisk niyo. Riskê ci çiçi yo? Riskê ci noyo ki, finê ra bibê nasyonalist u ma vero bibê bend. Tabi na nasyonalizmi ma pawitê u zeki ma pawitê wunasin zi bi u vijiyê ma verni. Ze insanêdo Zaza u demokrat wastenê ma lazimo nêbê. Vanê hemver heme kolonyalistan ma bibê, bivijiyê u ma hemver dismen biyayena saran u ê insanan bibê. Lazimo ma pasti bidê heme serehewadayenandê sarandê bindestan u inan heti cay xü bigirê. Ma dismenê nê saran niyê, ma dostê ciyê. Ma xayin niyê, ma verkewtox u virnayoxê (devrimci) u ma bi fikirêdo newe ya xü esto meydan u ma pasti dayoxê sardê xü u sardê xü rê wahêr vijyayoxê. Sosyalist biyayena ma zi vanê esasiyetê çim girotayeni nêbo, esasiyetê çim akerdenda sardê ma bo. Lazimo ma qandê heme vinayenan u fikirandê pêra cabi cayan, zey pê niyan akerdê bê. Nê fikirê wunasini u nê diyayenê akerdey sarê ma ravey benê. Bi vinayisdê xü ya gerek ma bi çimêdo newe ya bewnimi dinyay ra. Vatenandê vengan ra gerek ma xü duri finê. Vatenandê zey xayin u ajaniya. Wato ki Alexander Mekadoni sinoranê xü yê bahdoyênan vineno, bermeno u vano; "Welatê mi nêvarda isqal kerd. Nika ez do kamci welat u erdi isxal kera?." Çim veysaney nêweseya en girda. Merdimê ki wastena ci naya ê merdimi merdimê nêwesiyê. Nêweseya wunasini heqê sarandê binan erzena lingan bin u xo lingan bindi pelçiqnena. Na nêwesey zi di rihdê insanandê narsistan di peyda beno. Yani na nêwesey a "ez" eza gama sifteyêna nêweseyda diktatoreya. Di nê nustedê xü di ez nêwazena heme namanê nêwesey binusna. Merdim o ki nêweseya narsizim ci di esta, o di ê merdimi di nêweseya sizofreni, nêweseya paranoya u ê bini estê. Dismen kam o? Gerek di no tesbit di heme Zazay jewbê, pasti bidê pê u pê heti ca bigirê. Hetan ki ma dismenanê xü wes nêsinasnê ma nêsenê xetanê kar u bardê xo rast kerê u akerde akerde ray berê. Demo ki ma xetanê ray siyayenda sardê xo zelal nêkerê ma do seranê inan têmiyan kerê u fikirê do nezelal vejimi ci ver. O wext sarê ma do nêzano kamci rayo siro. Sarê Tirkan yan zi sarê sarandê binan dismenê ma niyê, sistem u kerdenê inanê nêwesi, zordarey u zordestey, tahda u zülimê inan dismenê ma yê. Dismenê ma ê merdimê ki, ê rosnayoxê ki, ê hereket u partiyê ki biyayena ma, sareya ma Zazayan inkar kenê ê yê. Ma dismenê saran niyê, ma dismenê bêbextey, çimsurey u ê diktatoreyê. Ma dismenê merdimê ki xü u sarê xü benê rosenê sarna ê inanê. Ma dismenê zurker u inkar kerdoxanê.

Sarê ki pê miyan di heyatê xü domnayo, ê saran pê gan verdayeni kar u gürweyê merdimandê tariyan u ê destandê siyayano. Na politika, politikaya disaran pê verdayeni u pêdi siknayena. Kamê ki dawaya Zazayey kenê, ê merdiman konfaransan ra teber esteni (ê konfaransi qandê heme merdiman u saran akerdeyê), inan pelçiqnayeni u inan rê xeberi dayeni çewto. Politikaya wunasin yarmeteya dewleta Tirkan kena (lazimo merdim insanandê wunasinan ra biterso. Ka ê çiçi yê u karê inan çiçi yo?). Hewna ki çiyanê xiraban dest pey nêkerdo vanê kes verniya ci bigiro. Wexto ki dest pey kero zi mesulê nê çiyan ê merdimê fikir kihani u nasyonalisti mesulê nê çiyanê. Merdimê wunasin qof, peyramendox u fikir kihanê ki politikaya winasini villa kenê u fitneyey fênê disaran miyan ê mesulê nê çiyanê. Ma nê merdimanê wunasinan zaf rind sinasnenê. Wextê ci biro ma do nê merdiman di qonferansandi, kombiyayenan di, veyvan di, sên u sênayan di teshir bikerê u bidê eskera kerdeni. Merdimandê wunasinan rê ma yê nay vanê; "Tehditê sima, ma rayda ma ra nêkenê u duri nêfinenê. Vanê sima na juweri wes bizanê!. Ma nêwazenê nêwesey ma miyan kewo, ma küçan di pê dimi kewê u pê rencide bikerê.

Di çi estê vanê merdim pêra abirno;

1- ê ki vanê; "Nê qandê destê siyay kar kenê" ê wazenê serê nê meselan u rasteya nê meselan bigirê u bidê virakerdeni. 2- ê ki na mesele di nêsenê akerdayenê newey virazê, ê na mesela ra remenê. Na remayena inan zi bizanayena niya, bi nêzaneyenda inan ra yena.

O çiyo ki sikê merdimi anceno noyo; merdimê Kirdasi, Tirki nê, ê ki kokê inan Zazayo u ê bi xü Kirdasan yan zi Tirkan miyandirê, en bolki ê yê yenê ma ser. Qandê ki ê Tikan ra Tirk, Kirdi ra Kird biyê. Merdim xü seni vineno u seni ifade keno, o heqê eyo, ma ey rê çiyê nêvanê. Ema ez wazena tay embazan rê nay vaca; "Sima yê Tirkan, Kirdasan miyan di gürweyenê ma yê sima rê AJANI, XAYINI nêvanê. Qandê ki ma zanê vatena ajan u xayini yena çi mana. Qandê ê embazan objektif, yan zi sübjektif ma nêvanê ê xayini yê. Nê vatenê wunasini gürweyê merdimandê zane u rosnberan niyo. "Embaz u dostê delali" ê vatenê ki sima yê qandê ma vanê, ê vatenan werzanê qandê xü, yanzi dismenandê ma yê goni rijnayoxan rê.

Fasizma C.T (Cumhuriyetê Tirkiye) bi nimite, bi xofey a politika ya xü ya asimlasyoni Zazayan ser u ê sarandê binanê minoritetan ser ramena u ma bi ê sarana piya hemver nê çiyanê u ma yê hemver asimlasyon, qetliyaman bi inana piya xover da u ma yê danê. Ma lejdê inan di zi bi inana bi. Labirê ewro ra tepya do wini nêbo. Sertê ma do bibê u ma do bizanê ka ma do kêya piya bigirweyê. Kamê ki idolojiyê ma, kameya ma, sinasnameyê ma qebul bikerê u ma zey sarandê binan sarê do xoser bivinê, ma do bi inana piya bigirweyê u bi inana piya lejê serkewteni u serbesteyda xo bikerê. Hereketê ki, partiyê ki. sexisê ki serehewadayena ma Zazayan qebul kenê ma bi inana kar u barê sareyda xo ray benê. Jewbi ma bi inana ray nêsinê, qandê ki ferqê inan u ê binan pêra niyabirêno. Çiyo ki serdestiyê ma rê kenê ewro ê yê wazenê ê çiyan ma rê bikerê. Sima bê sima merdimandê wunasinana ray sinê? Rayê ma pê qebul kerdena benê jew, zewbi pêra abirênê. Vanê ê na juweri zi rind bizanê ma nêwazenê u ray nêdanê merdimê ki layiqê insan u insanetey niyê lpnci berzê ma u lejdê ma. Wa ê sirê xo rê karna bikerê. Di nê meqaledê xü di êz wazena taynan hewn ra ayakera u peyhesnayenêda zaf mühimi rafina çiman ver. Istixbarat u qüwetê C.T yan zi ê binan wazenê dibendey ma miyan finê, ma verdê gandê pê u pêdi bidê kisteni. Ya didini wazenê bi namedê ma ya ma miyan di xürübi virazê ki nê xüribi ma tecrit bikerê. Tecrit kerdena inan nino no mana ki ma lejê xü rosenê, inkar kenê yanzi nêdomnanê. Eksê ci ma lejê xü kokêdê mezbuti sero karito. A leyma ki, a lekeya ki ê wazenê ma çarerodê, ma do bi zanayena, bi mantiqa, bi demokrateya, bi rosnbereya a leka xo çarero nêdiskinê, berê peyser çaredê inan ro diskinê. Labirê hetan u hetan ê do nêsê ay xo çare ra pak kerê. Viradi inan heta torinandê torinandê inan zi a do bi inana siro. Lazimo ma sarê Zazayan, zane, demokrat u rosnberê Zazayan destanê xo hetê pêya derg kerê, destenê pê tepêsê, pêrê wahêr biviziyê u ray nêdê ki xürübê nêwesi ma miyan kewê yan zi ma miyan di ca bigirê. A didini vanê ma ray nêdê kes fek berzo ma, sardê ma. Lazimo ma xürubanê xü, enstütüyanê xü u partiyanê xü bi destandê xü ya virazê." Wa kesna namey ma, namey sardê ma kar niyaro u qandê menfehetê xü ma nêgirweyno.

Kamê ki, sarê ki, xürübê ki, partiyê ki, hereketê ki ma Zazayan inkar kenê ê diktatori yê, sovenistiyê u ê di rayda kolonyalizmê di rê. Nê qisandê wunasinan ra, tehditandê inan ra jew Zaza nêterseno u ê bi nê çiyana nêsenê çimanê ma bitersanê. Kültürdê ma Zazayan di vanê ters çinêbo u çiniyo zi. Xü ra merdimo ki terseno o na mesela di çiniyo. O ki terseno o rewnayo teslim biyo u xo roto sarnay yan zi lejê sarnay keno. O ki terseno o rewnayo sarê xü u xü rotenirê haziro. No lej seni lejê ma Zazayano se, wini zi lejê ê sarandê binanê bindestano zi. Di nê lejdê ma di ma wazenê heme Zazay jewbê, heme piya bêrê pê heti jew gan u jew bedenbê. Ma do di nê lejdê xü di zi na juweri bikerê, sarê xü biyarê pê heti hergi jewdo militanê sardê xü u ê na dawada xü bo. Emeleya ma bisardê ma yena u ma nê çiyan inan ra posenê.

Wastena ma, vanê her Zaza bi saxsiyetê xü ya, bi lejdê xü ya, bi kameyda xü ya, bi sinasnamedê xü ya sarandê dinyay miyan di cay xü bigiro. Sarê ma Zazayan, lac u keyney, way u birayê ma werzê lingan ser bi çaredo akerdeya xü berzê meydan. Sima do bi zanayenda xü ya, bi cesaretê xü ya, bi serehewadayena ser kewê u birê sinasnayeni. Kes bi fikrandê xü yê newana, bi fikir do newe ya nêbenê xayin, nêbeno ajan. Vanê sima sardê xü rê, sinasnamedê xü rê bibê militan. Tarixê ma bi serehewadayenan ra piro, labirê çi heyf ki saranê binan xü rê kerdo mal. Ma goniya xü rijnaya saranê binan pa xü rê siyaset virasto. Ewro ra tepya vanê no wuna nêbo. Çiyê ma, serehewadayenê ma, wa sardê ma rê mal bê. Bi serehewadayenandê sima yê newana, serehewadayenê kihanido birê ziwan u newe ra malê sardê ma bê. Wa sarna gonida ma ser, serehewadayenandê ma ser xü rê siyaset u camêrdey nêkero. Politikaya ma ya newe vanê na politika bo. Politika sardê ma, sinasnayena sardê ma bo. Vanê sarê bini zi na politikaya ma ya newê nêkero politikaya ixanetey. Heqê kesi zi na juweri rê çiniyo. Serbestey wasteni heqê heme saran u ê Zazayana zi. Na politika u nê wastenê sarandê bindestan nêsenê bibê politika ixaneti.