Progreso/Triesma Yaro/Numero 26/Pri nia futura muzi­kala ter­mi­naro

[ 65 ]

PRI NIA FUTURA MUZIKALA TERMINARO

Invitite da l’Akademio, submisar ad ol proyekto di muzikala terminaro, me deziras dicar kelka paroli pri la principi qui guidas me en mea laborado.

Me generale aplikas la principo di Jespersen, quan on konocas. Ol permisas, kun la statistikala nombro di la max granda populi, determinar quaze matematikale multa parti di nia terminaro. (Videz Progr. I, p. 295 : D. 72, E. 120, F. 46, I. 34, R. 93, S. 50 milioni.)

I. — Nomi di la toni.

Existas hike du sistemi, singla dividita en detalo : 1) Alfabetala literi : c d e f g a h (od b) uzata en D. (kun h) ed E (kun b) ; 2) Specala nomi : do (ut), re, mi, fa, sol, la, si, uzata en F. (ofte ut), I. ed S. En R. omna du fasoni esas uzata, tamen la D. fasono en granda plumulteso, tale ke pro justeso ni devas dividar la 93 milioni en 62 $+$ 31. Konseque ni havas : [ 66 ]

	D.	E.	F.	I.	R.	S.	Sumi.
c-d-e . . . . . . . . . . .	72	120	»	»	62	»	254
do-re-mi. . . . . . . . .	»	»	46	34	31	51	161

La serio c d e f g a h (b) havas forta plumulteso. Koncerne la decido pri h o b, me propozas preferar la regulozeso kam l’internacioneso. La h (D. 72, R. 62, sumo 134) havus la plumulteso (kontre E 120) sed la multega milioni stranjera populi, qui konocas nek la h nek la b en muziko, konocos la lasta ja de nia alfabeto.

II. — Alterita noti.

La nomi di noti preirita da la alteranta signi konocata, konstitucas 4 sistemi :

	D.	E.	F.	I.	R.	S.	Sumi.
cis-des e c. . . . . . . .	72	»	»	»	62	»	134
dièse-bémol. . . . . . .	»	»	46	34	31	»	111
sostenido-bemolo . .	»	»	»	»	»	50	50
flat-sharp . . . . . . . . .	»	120	»	»	»	»	120

La D sistemo cis-des havas la plumulteso, tamen ol semblas tro konciza por l’altra populi, e sen dubo malfacile lernebla. La sequanta nombro (120) adaptita ad Ido donas : flata sharpa, ex. : d sharpa $=$ D. dis, F. ré dièse. Se on timas konflikto kun la radiki flatar e sharpo ja existanta, on povas poke modifikar, fleta (imitanta l’E. pronunco) e sharfa (segun la D. scharf). Ultre la plumulteso, ca sistemo havas nekontestebla avantaji kontre la romanala dièse-bémol ; ica esas tro longa (dieza, bemola), misduktanta per sa silabo be (qua esas anke nomo di tono) e shokanta per sa silabo mol (qua en D. signifikas minora, pri quo videz infre).

III. — Nomi di la modi.

Ni havas hike :

	D.	E.	F.	I.	R.	S.	Sumi.
dur-moll. . . . . . . . . .	72	»	»	»	62	»	134
mayora-minora . . . .	»	120	46	34	31	50	281

La plumulteso decidas : modo mayora, gamo mayora, gamo di c minora, peco skribita en c sharpa minora e c.

IV. — Tempovalori di noti.

Existas hike 4 sistemi :

noire	—	croche	—	double croche	: F. 46.
semiminima	—	croma	—	semicroma	: I. 34, S. 50, sumo 84.
crochet	—	quaver	—	semiquaver	: E. 120.
1/4	—	1/8	—	1/16	: D. 72, R. 93, sumo 165.

La nomi 1/4 — 1/8 — 1/16, do komplete : tuta noto, duona, quarona, okona, deksisesma e c. ne nure havas la plumulteso, sed ultre esas konocata da la altra populi E. F. I. S. de l’indiko di la mezuro-sorti ${\frac {2}{1}}$ ${\frac {2}{2}}$ ${\frac {3}{4}}$ ${\frac {6}{8}}$, 9/16 e c. Do vere internaciona nomi.

[ 67 ]

V. — Nomi di la movi.

Hike l’italiana nomi esas vera internaciona vorti, konocata da omna populi. Oportas do adoptar li, transformante li (tam malgrande kam posible) segun la formala uzi di Ido :

Ital. :
Ido :

grave
grave

lento
(lente)

largo
large

larghetto
largete

adagio
adaje

moderato
moderate

andante
andante

andantino
andantete

allegro
alegre

allegretto
alegrete

vivace
vivace

(o viveme)

presto
(preste)

prestissimo.
prestege.

La radiki grava e moderar ja existas en Ido e donas hike la justa senco. Oportas introducar l’altri quale teknikala termini, quin omni uzas ne nur por la movo sed anke substantivigita : La Largo di Haendel (do ne : la Larjo !), un Adajo di Beethoven ; e c. Embarasanta esas nure la koliziono di lente e preste kun radiki ja havanta altra senci. Ton on devas zorgoze reflektar.

A ca laboro-principi me rimarkigas, ke on ne povas expektar mem relativa perfekteso de un homo. Me pregas do la lektantaro konocigar a me eventuala dubi, objekti e propozi. Me esos gratudoza, en la nomo di nia linguo e di la futura generacioni, pro omna utila indiko, e me deziras ganar la kunlaboro di omnalanda muzikisti, qui ultre la muzikala terminaro di lia patrinala linguo bone konocas ta di la germana od eventuale di la franca.

Paul de Janko.