Nia amiko Barono L. D’Orczy skribas a ni de Japono (7 aprilo) : « La Japana Esperantista Asocio klozis sa kontori, sa membri pokope disiris, e la jurnalo Japana Esperantisto cesis aparar. Yen la belega frukti di l’ Esperantal fanatikeso ! »
Certe, ni ne povas kompatar la morto di ta malestiminda jurnalo qua, pos publikigir shaminda e ridinda kalumnii pri ni, rifuzis insertar nia rektifiko. To esas la yusta puniso di sa malloyaleso ; e simile perisos omna ta jurnalachi, qui tante fanfaronas nun pri lia nombro e forteso, e qui esas ja ruinita[1]. E mem to esas la sola expliko (me ne dicas : exkuzo) di lia malloyala e desperala manovri : ta komercistachi sentas su kondamnita a bankroto, e kredas salvar su per tala moyeni. Reale, li ruinigas su, ed Esperanto kun su.
Sed ni sincere kompatas Esperanto ipsa, e la malfelica « Maestro », kaptito e sklavo di ta komercistachi. Ed irge quanta malestimon e nauzon inspiras a ni lia agado, ni konsideras super omno l’ interesto di la komuna ideo. To esas anke la penso di nia amiko, qua duras skribante :
« La Esperantisti semblas penar por ruinar en la mondo l’ ideo di la L. I., ideo qua kreskis e fortijis tante malfacile… Me tre timas ke, se la mondo konoceskos ta fakto, ke Esperanto tute dekadas, l’ideo di L. I. ricevos grava frapo, e sa venko esos multe plu malfacila e tarda… Esas ankore tempo agar ; vi devus provar kunlaborar sincere kun la bonvola Esperantisti por l’ uniono !… Lansez proklamo a l’Esperantisti, avertante li pri la danjero, ed exhortante li salvar l’ ideo ! »
Ni varme e sincere aprobas la jeneroza penso di nia amiko ; ol esas tute konforma a nia konstanta intenci. Sed ni ne povas facar formala advoko a l’Esperantisti, e tala advoko havus nula chanco di suceso ; lia chefi, qui tante trompis li, esus kapabla prizentar ol a li quale konfeso di malforteso e di venkeso. Ni advokis e [ 243 ]sempre advokas omna bonvola Esperantisti, omna sincera e seninteresta amiki di nia ideo ; la Delegitaro esis fondata por realigar ta uniono, e l’ Uniono ipsa esas konstanta advoko a l’ uniono. Ne esas nia kulpo se la Esperantisti, infektita da la mentii di sua jurnalachi, blindigita e fanatikigita da sua chefi, respondas a nia amikala propozi per malamo ed insulti. Certe, existas inter l multa inteligenta e bonvola homi, kun qui ni volunte kunlaborus por la max bona L. I. ; sed li lasas su duktesar da kelka intrigemi, e lasas li trompar la kredema « populo ». A li, ne a ni, apartenas avertar ica pri la danjero di Esperanto e di la komuna ideo. Kad oportas memorigar, un foyo pluse, ke la Delegitaro ipsa propozis interkonsento a l’Esperantista chefi, e ke nur ici rifuzis ol superbe ? Li asertis, ke nula komparo esas posibla inter « vivanta linguo » e « pure teoriala proyekto » ; li fanfaronis pri sua « forteso » e sua aquirita situeso, e li invitis ni « propagar » nia linguo, adjuntante ke, kande ol esos praktikata e difuzata, lor li ne mem diskutos, sed simple adheros ad ol. Li ipsa, li sola volis la konkuro di la du lingui ; li ipsa rifuzis diskutar « teorie » ed apelis a la « forteso », t. e. a la milito. Li do sola esas responsiva pri la konsequi di la milito, quan li deklaris a ni, e pri la detrimento di l’ ideo. Li kombatis e kombatas ni sempre per la max shaminda procedi ; omnadie ni ricevas nuva pruvi di lia malloyaleso ; nula interkonsento, nula paco esas posibla kun tala homi. Sed se la honesta e bonvola Esperantisti esas fatigita da la milito impozita a li da sua « malbona pastori », se li agnoskas la detrimento, quan ol facas ad Esperanto ed a l’ ideo, li devas nur liberigar su de sua autokrata e senyura chefi, e restaurar la negocii, rompita da li, per yurizita riprezentanti. Li trovos sempre che ni bonvolo e konciliemeso. Cetere, nia Uniono esas sempre apertita a li omna e singla ; ni ofras a li la libereso e la yuregaleso, vice la tiraneso ed okulta autoritato, qui regnas nun en Esperantuyo : a li apartenas la selekto ! Sed li ne auskultez la perfida konsili di sua senskrupula chefi : li adherez sincere, loyale, a nia liberala organizuro, e li ne esperez, ke ni abandonos la plu bona linguo por la min bona ; or la nia esas la plu bona, nam la konservema chefi ipsa konfesas, ke li povus salvar Esperanto nur enduktante en ol la reformi realigita en Ido, « pokope », sekrete, hipokrite, quale furtisti qui celas su ! Ni do repetas a li la amikal advoko di Barono D’Orczy, qua esis unu de lia pioniri : « Esperanto dekadas, ol esos certe venkita. Kad vi volas « restar fidela » a la komuna ideo, o kad vi preferas nocar l’ ideo, restante fidela a formo neperfekta e kaduka ? En l’ unesma kazo, venez kun ni e laborez kun ni, tute libere e samyure ; en la duesma, cesez advokar la « santa ideo », e konfesez, ke vi esas nur la sektani di un libro e di un homo. Unvorte : Kad vu pozas l’ ideo super Esperanto, od Esperanto super l’ ideo ? »
- ↑ To ne impedas la fanatiki fanfaronar pri sua 80 o 100 jurnali, de qui la max multi mortas quik pos sua nasko. Li ipsa mortigas sua max bona revui, se nur ici volas restar honesta e nedependanta, quale Tra la Mondo !