Progreso/Triesma Yaro/Numero 29/Pri teknikala nomi en -toro

[ 293 ]

Pri teknikala nomi en ‑toro.

En la teknikala vortaro on renkontras multa nomi di instrumenti, aparati, qui finas per ‑tor (‑ator, ‑itor), e qui esas tote inter­naciona, ex. : generator, kondensator, alternator, trans­formator, indikator, radiator, regulator ; kolektor, induktor, rotor, stator. Ni havas ja : akumulator, motor, elektro­motor, equator, faktor, numerator, denominator, sektor ; sen parolar pri doktor, kantor, orator, rektor, amator, e c. qui indikas personi. Semblas necesa admisar ta vorti integra, pro lia interna­cioneso e familiareso (por la teknikisti adminime), vice derivar oli de la verbo kores­pondanta per la sufixo ‑ilo, qua chanjus lia fizionomio. On havas por to plura motivi : ofte la nomo ne derivas reale (juste) de la verbo : on povas apene dicar, ke akumulatoro esas instrumento por akumular ; alternatoro, por alternar ; generatoro, por genitar ; radiatoro, [ 294 ]por radyifar ; e c. En altra kazi, la derivajo per ‑ilo esus nepreciza o dusenca : la kondensilo esas propre la malvarm aquo, e la konden­satoro esus plu juste nomata kondenseyo o ‑uyo ; la regulatoro ne regulizas reale, sed moderas la movo, « mantenas » ol ye fixa grado di rapideso ; fine, nomi quale rotoro, statoro ne povas derivar reguloze de nia verbi rotacar, starar : e li ne bezonas derivar de li, tote kontre : nam lor li perdus sua propra ed exakta signifiko : quo esus min preciza kam rotacilo, starilo ? To esus ankore plu malbona kam turnilo vice manivelo. Do on devas adoptar adminime kelka tala vorti, ed on povas nur questionar, en quanta grado on devos aceptar oli : exemple, kad on devos preferar ventilatoro a nia ventililo. Sed on devas adoptar li integra, quale primitiva vorti, ed esus tre maljusta, adoptar nuva sufixo ‑ator por derivar oli reguloze. Nam, unesme, ta sufixo konfliktus kun la nuna ‑ilo, e, pro ke li esus sinonima, on devus supresar una, exemple ‑ilo. Sed lor on obtenus multa barbara vorti, quale protek­tatoro, defensatoro, analoga a la formacuri di Idiom Neutral, qui obligis admisar la « Mackensenal vorti » (protektor, defensor) ; pluse, on obtenus ofte vorti ambigua, qui semblus indikar egale o men prefere personi (aganti) kam kozi (instrumenti) : qua povus ex. preferar guvernatoro a guvernilo ? Esas do necesa rezervar tala vorti a la teknikala domeno, ube li esas tre ofta e kustumala, e ne admisar tala formaco en la komuna linguo, ube ol genitus plu multa barbaraji ed embarasi kam naturala ed utila vorti.