[ 26 ] Nia germana samideani konocas certe la artikli publikigita da nia estimata prezidanto, So Prof. Ostwald. Nur por la samideani, qui ne legas la germana, ni citas hike kelka extraktaji ek ica rimarkinda artikli, en qui li trovos sa personala opinioni ed impresi pri la labori di la Komitato, quin il ipsa prezidis.
En Frankfurter Zeitung, 7 novembro 1907, sub titolo Ein Friedenswerk (Paca verko) :
«… La rezultato di ca esploro duktita kun la max granda zorgo esis, ke ek la existanta sistemi nula plenigas perfekte la kondicioni, quin la Komitato kredis devar impozar ad la futura internaciona Helplinguo. Sed samtempe aparis, ke Esperanto tante proximijas ad la praktika idealo propozita, ke on povis aceptar ol quale bazo di la futura Helplinguo. Plue on konstatis, en plena konsento kun la prezenta chefi di Esperanto, ke la dezirinda plubonigi povas exekutesar sen ruinar la principi di la genioza invento di Zamenhof, plu juste, on demandis apliko ankore plu konsequanta di ca principi. Pos exekuto di ca chanji omna texto en la nuva formo esos komprenebla nemediate da omna Esperantisto, ed ica, qua posedas la nuna Esperanto, bezonos nur tre malgranda laboro, por kutimeskar manuagar la nuva formo. Tale anke la Esperanto-literaturo nun existanta konservos la max granda parto di sa valoro, e la kontinueso di la evoluco restas sekura. Sed altraflanke on supresas nombro de malfacilaji, qui prizentis su en la instrukto ed uzado ; en ico on konsideris atente [ 27 ]la prezenta kritiki di Esperanto, tute egale, kad li venas de amiki o de malamiki. »
« …. Se do til nun, ad ica, qua konvinkita pri la graveso di internaciona helplinguo, questionis, quan il devis lernar, on devis facar respondo ajornanta, nun, pos kelka monati, on povos facar tute determinata respondo. Nam la periodo di konkuro inter la diversa solvi di l’problemo devas nun konsideresar quale fermita, ed omni, qui esas pronta pozar la avantajo di la granda ideo super lia personala tendenci, povos future uzar lia fortesi en sama direkto, perturbata da nula kontrala kombato. Ne pro ke la kunlaboranti di la verko kredis, ke de nun on povas pozar normo por sempre nechanjebla, qua devus adoresar da omni quale idolo netuchebla. La kontrajo esas vera. Quale Baudouin de Courtenay montras konvinkante en verketo balde aparonta Zur Kritik der künstlichen Weltsprachen[1], la principi, quin sequis Zamenhof en sa invento (versimile sen formular li explicite) riprezentas nulo altro kam la direktiva linei, en qui movas la « naturala », c. e. nekontrolata evoluco di la indo-europana lingui. Nulu audacos afirmar, ke ca evoluco esas nun finita, od esos irgatempe finita. Nu, juste quale en Esperanto la nuna generala linguo-koncio trovis oportuna korporigo, per ke la nekoncia influi ed impulsi esis exekutita koncie, en la futuro anke la evoluco mem devas esar organizata e protektata kontre la nereguloza influi di la nekoncianta faktori ».
- ↑ Publikigita en Annalen der Naturphilosophie di Prof. Ostwald, t. VI, p. 384-433. Ni publikigos balde extraktaji di ca grava verketo.