[ 576 ]
Pos sat longa e diversa experimenti facita per la metodo, quan me uzas, me facis la sequanta observi :
Por stenografar en Esp. on esas absolute obligata uzar specala metodo, ed aparta « sigli » plu o min komoda. Ta « sigli » uzesas por abrejar la max ofte uzata vorti : artikli, prepozicioni ed anke kelka expresuri ofte uzata en specala faki, sive parlamentala, teknikala o komercala.
Sed, exter ta kazi, me kredas ke la Esp. stenografisti esos obligata evitar omna altra abrejuri, se li volas facile relektar la stenografuri.
En patrala linguo, la konfuzeso ne esas tam timenda, sed omni ti qui stenografas en stranjera lingui, savas quante malfacile li relektas texti plu o min abrejita, e pro to, multi ne povas uzar en ta lingui la simpligi, quin li facile uzas en sa patrala. Kun la rapideso, un de la max necesa qualesi di stenografado esas la lektebleso, ed ol esas kondiciono sine qua non di la suceso.
Me ne bezonas insistar pri la malfacileso quan prizentas la skribo di la tante komplikita soni di la esperantal vorti, me nur resendas la lektanto a la argumenti ja devlopita da Sro Hugon (Progreso, pag. 406.) Altraparte, omni komprenas, ke la manuo di [ 577 ]stenografisto, qua devas sequar la parolo tam rapide kam fulmino, qua per krayon-trasuro devas fixigar la vorti perceptata da l’orelo, dum ke en vortico la frazi sequas la frazi ; ke ta manuo kompreneble hezitas skribar la esperantal soni. E se la parolanto pronuncas poke rapide, la krayono di la stenografisto trasas nur misformacata signeti. Lor la Esp. stenografisto esas avan dilemo : sive uzar multa abrejuri, e lor la stenografuro esas ofte ne dechifrebla ; sive skribar omna soni, e lor il perdas adminime 30 % de sua tempo, e pro to neplu povas sequar omna poke rapida parolanto.
Me nur adjuntos, ke me povis stenografar en Ido per la sistemo Duployé, quan me uzas en naturala lingui, e mem per la Metagrafo Bavay, sistemo di abrejuri, quan me povis til nun uzar nur en mea patrala linguo.
Ja dicis la samo Sro Strutton pri la sistemo Pitman da il uzata, Sro Hugon pri Metagrafo Duployé, e Sro Schels pri la sistemo Stolze-Schrey ; ed on povas nun supozar, ke tale esas por omna sistemi.
Nu ! stenografisti, vi qui barbotis en la stranja Esp. kombinuri di soni, vi perdis en oli la sola avantajo di stenografado : la rapideso. Vi esis quale uceli di qui ali rompesis ; nun joyez ! vua manuo retrovas ali por persequar la rapida vorti ; e la parolo itere venkesos da via krayono.