Roca Ma u Pi yê Dınyay rê

Zon ke têwerte ra bi, qese rınd nino vatene. Qese ke rınd niame vatene, mılet nêşkino qesê jüvini sare kero. Mıleti ke qesê jüvini sare nêkerd, jüvini fam nêkerd, fızılêni u fêsatêni peyda bena. Dewleta ke fızılêni u fêsateni ra peyda biya, a dewlete rew bo, herey bo, rıjina. O ri ra qe thawa jê zoni muhim niyo (Konfiçyus).

Tarixê Medeniyetê İsonêni de karo pilo ke laz u çênunê Hewa u Ademi ardo arê, zono. Saiya zoni ra komeli peyda biyê, komelun’a mılet peyda biyo, mılet’a ki dewleti ame arê.

Zon teyna herf u veng niyo, zon teyna qeseykerdene niya, zon teyna gramer niyo, zon teyna çekuy niyê. Zon roê tüyo, zon na dina de kok u pençê tüyo, tı ve zon pay ra vındena. Zon minê tüy o na dinao. Ma na dina eve zonê pi u khalıkê xo ra vineme. Eve qesunê pi u khalıkê xo, yê ma u dêka xo, sırr u binatê na dina, sırr u binatê cıwiyaişi dos keme.

Ma serva zonê xo Zazaki (Dımılki) sero qesey bıkerime. Ma ke zonê xo rê wayirêni mekerime, zonê ma beno vindi. Zon qey beno vindi? Zon riyê senık qeseykerdoğun’a nê, iyê ke zonê xo zonenê, inu ke zonê xo qesey nêkerd, zon beno vindi. Bir dil az sayıda insan tarafından konuşulduğu için değil, bilenler o dili konuşmadığı için yok olur. / Bask deyişi

Na dina de serva wes mendene zonê Mêrdê Şişi bımışime, hata peyniye ke weşiya xo rameme, ma gereke (yamu’ yamu’) zonê xo bımışime. “Bu dünyada hayatta kalabilmek için beyaz adamın dilini öğrenmeliyiz, ama sonsuza kadar yaşamak için kendi dilimizi bilmemiz gerek.” / Darry Babe Wilson (Amerika yerlisi)

Zon ke bi vindi, ma ki beme vindi. Kami de ke goni esta, qêret kero. “Dil yiterse yok oluruz, kanı olan sakınsın.” / Adıge (Çerkez) şairi Beşştoque X’ebas

Mıleto ke zonê xo kerdo vindi, jê dara bêpençiyo, “Anadilini kaybeden halk köksüz ağaca benzer.” / Abhaz Atasözü

Mı vıjêri sonde zonê Ubıxki de hewnê di, coka nêşkin sıma rê qesey bıkerine, “Dün gece bir rüya gördüm. Size anlatamam. Çünkü Ubıhçaydı…” / Tevfik Esenç (Qeseykerdoğê zonê Ubıxi’o peyên) Zonen, zerria mı endi bal nêdana. Eke zerrê xo erjine ki nêbeno, yeno ra zonê mı ver. Wazen ke zonê pi u khalıkê xo de biarine ra zon, xo vira kerdene u vindibiyaene. “Yüreğim fazla dayanmaz biliyorum. İçime atsam olmuyor, dilime vuruyor. Anadilimle anlatmak istiyorum, unutmayı ve unutulmayı…” / Tevfik Esenç

Zonê ma Zazaki belkia ki 5000 serri dero. Pi u khalıkunê ma, ma u pirıkunê (dêkunê) ma na zon qesey kerdo, hata na roze ardo, emenata domonun u tornunê ma kerdo. Barê ro gıran ma vıle dero. Pilunê ma na zon de weşiya xo ramıta, na zon de kultur u zagonê xo rasno pê, sanıkê xo, kılamê xo, hêkatê xo, şüarê xo, derdê xo, haştiya xo, folklorê xo, pêro eve na zon ardê arê. Mêreso ke pi u khalıki ra isoni rê maneno, zogon u kulturo. Na ğızna kulturi kilıta. Kilıtê na ğızna zonê pi u khalıkio. To ke na zon xo vira kerd, endi ğızna to dest vejina. Ma u piyê ma ke senêno, ma ki hetê inu ra some. İson çixaşi zonu mıseno, bımıso ki, eke zonê moa xo, zonê pi u khalıkê xo qesey nêkeno, hetê xu’yo jü nêmezeto. To ke zonê pi u khalıkê xo hesna, zerrê zerria to de kar bıkero, zerrê to de têlu ravısno. Zövina qe jü zon nêşkino nae bıkero. To ke zonê moa xo qesey kerd, xo de bena hast. Xo de ke biya hast, dina de bena hast. Zonê to amênê zerria tüyo. To ke zonê kerdo vindi, zerria to pinc yena ra, roê to satino. Key ke to rae berde zonê moa xo ser, roê to izrav ra xeleşino, dina to rê bena şirêne. Tı hen zonena ke moa xo ra ewro hona ama dina. “Her vas koka xo sero roeno her thayr zonê xo de waneno kam ke aslê xo inkar keno toz erzeno rêça xo, sono” Sey Qaji