Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Chlewiska

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 583 ]Chlewiska, 1.) wś, pow. konecki, gmina i par. t. n. Dobra Ch. składają się z folwarków Ch. i Smagowa, z wsi Ch., Smagów, Wola Zagrodna, Szkłoby, Zaława, Nadolna, Rusinów, Kochanów, Stefanów, Huta Chlewska, Leszczyny, Hucisko Szkłopskie, Gaworek fryszerka, Młyn Stelmachów, Aleksandrów, wsi Sołtyków, Budki, Borki, Rutków, Antoniów lub Mościska i Majdanki; odległe od Radomia w. 36, od Końskich w. 34, od Szydłowca w. 8, przez territorium droga bita przechodzi; od rzeki Pilicy w. 80. Dobra niniejsze, łącznie z dobrami Pawłów, nabyte przez Marcelego i Zofią małżonków Sołtyk w 1867 za rs. 578,896. Ogólna powierzchnia Chlewisk i Smagowa wynosi m. 13,627; fol. Chlewiska posiada m. 13,427, a mianowice: w gruntach ornych i ogrodach m. 275, w łąkach m. 93, w pastwiskach m. 16, w lasach m. 12647, w nieużytkach i placach m. 396. Folwark Smagów posiada m. 199, a mianowicie: w gruntach ornych i ogrodach m. 154, w łąkach m. 37, w pastwiskach m. 1, w nieużytkach i placach m. 7; w Chlewiskach budowli dworskich murowanych 10, drewnianych 54; z budowli zasługuje na wzmiankę pałac fundowany przez biskupa Sołtyka, który jest utrzymywany w należytym stanie; w Smagowie budowli dworskich kamiennych 1, drewnianych 9. Dobra posiadają bogate i obfite pokłady rudy żelaznej, dającej wyborny gatunek żelaza, co stanowi źródło bardzo wysokich dochodów. Fabryki i zakłady przemysłowe istnieją: w Aleksandrowie wielki piec, w Stefanowie i Goworku fryszerki, oraz 5 młynów wodnych i tartak. Młyny posiłkują się wodami ze stawów. Kościół parafialny fundacyi podobno 1121 r. (Dunina), odnowiony i powiększony przez biskupa Sołtyka, posiada zabytek oryginalnego obrazu Smuglewicza „Nawiedzenie św. Elźbiety przez Matkę Boską“. Par. Ch. dek. koneckiego 5053 dusz liczy. Zakłady żelazne istniały tu od wielu wieków. Trzeci wielki piec zbudowano tu w 1838 roku. W 1875 r. produkcya wynosiła żelaza surowcu 141,170 pud., kutego 113,282 pud., blachy 2,040 pud. W 1877 r. wyrobiono 166,766 pud. surowcu i 138,232 pud. żelaza walcowanego. Zakłady te należą obecnie do F. Narzymskiego. W 1827 r. Ch. miały 51 dm. i 531 mk., obecnie liczą 102 dm., 632 mk. i 701 m. ziemi włośc. Wieś Chlewiska ma osad 100, z uposażeniem ogólnem gruntu m. 719; wieś Sołtyków ma osad 2, gruntu m. 29; wieś Rusinów osad 23, gruntu m. 203; wieś Wola Zagrodna osad 38, gruntu m. 328; wieś Hucisko osad 15, gruntu m. 160; wieś Huta osad 23, gruntu m. 138; wieś Budki osad 40, gruntu m. 238; wś Borki osad 18, gruntu m. 68; wieś Smagów osad 54, gruntu m. 422; wieś Nadolna osad 19, gruntu m. 230; wś Leszczyny osad 4, gruntu m. 42; wieś Aleksandrów osad 19, gruntu m. 559; wieś Rutków osad 8, gruntu m. 35; wieś Antoniów czyli Mościska osad 13, gruntu m. 34; Kochanów osad 27, gruntu m 253; Stefanków osad 46, gruntu m. 199; Zaława osad 24, gruntu m. 405; Majdanki osad 16, gruntu m. 84; Szkłoby osad 71, gruntu m. 434. Gm. Ch. ludn. 6000, [ 584 ]rozległości 19822; w tem ziemi dwor. 14701 m.; st. p. Szydłowiec, fabryk żelaza 9, fabryk zapałek 1. W skład gm. wchodzą: Aleksandrów, Antonów, Andrzejów, Bendery, Borki, Budki, Chlewiska, Cychrówka, Goworek, Jabłonica, Kochanów, Koszorów, Kuraszowa Wola, Leszczyny, Majdanki, Mędralów, Nadolna, Ostałów, Ostrówek, Pawłów, Romanów, Rudków, Rusinów, Rzuców, Szkłoby, Smagów, Stanisławów, Stefanków, Wandów, Zagrodna-Wola, Zaława i Zawonia.

2.) Ch., folw. i Kownaty folw., pow. siedlecki, gm. i par. Żeliszew; od Siedlec w. 17, od Kałuszyna w. 17, od drogi bitej Mingosy i Broszków w. 8, od st. dr. żel. warsz.-teresp. Kotuń w. 3, od rz. spławnej Liwca w. 30. Nabyte w r. 1872 za rs. 42,300. Rozległość folw. Chlewisk wynosi m. 973, folw. Kownaty m. 446, czyli razem m. 1419, a mianowicie: folw. Chlewiska w gruntach ornych i ogrodach m. 450, w łąkach m. 1, w pastwiskach m. 59, w lasach m. 435, w nieużytkach m. 27, budowli drewnianych 14; folw. Kownaty w gruntach ornych i ogrodach morg. 106, w łąkach m. 116, w pastwiskach m. 41, w lasach m. 176, w placach i nieużytkach m. 12, budowli drewnianych 4. Dawniej do dóbr tych należały wieś Trzemuszka, mająca osad 23, z uposażeniem ogólnem gruntu m. 257, z gruntami na wsi Trzemuszce, z gruntami odprzedanemi pod drogę żel. warsz.-teresp. i z gruntami oddanemi za służebności włościanom wsi Trzemuszka; lecz obecnie posiadają one oddzielne księgi hyp. i tym sposobem realności powyższe nie należą do dóbr Chlewiska.

3.) Ch., wś, pow. lubartowski, gm. Berejów, par. Syrniki. W 1827 r. liczyły 25 dm., 195 mk.

Chlewiska, 1.) wieś, pow. samborski, leży na północ od Sambora, o 11.4 kil.; od stacyi kolei żelaznej naddniestrzańskiej Wojutycze-Nadyby na północy wschód o 1 milę; od wsi Barańczyc na południe o pół mili. Przestrzeń pos. dwor. 136, łąk i ogr. 83, past. 32, lasu 206; pos. mniej. roli orn. 101, łąk i ogr. 17, past. 43 morg. Należy do rzym. kat. par. w Wojutyczach, gr. kat. par. w Barańczycach.

2.) Ch. (z Lipiem), wieś, pow. cieszanowski, leży o 3 mile na półn. wschód od Cieszanowa, o ¾ mili na wschód od Lipska, o milę na wschód od Narola i tyleż od Krupca; bowiem Narol, Lipsko i Krupiec stanowią jakby jednę gminę, tak blisko graniczą jedno obok drugiego. Przest. pos. więk. roli orn. 399, łąk i ogr. 63, past. 32, lasu 398; posiadł. mniej. roli orn. 900, łąk i ogr. 38, past. 76, lasu 402 morg. Wieś ta leży przy gościńcu prywatnym, idąbym z Narola na wschód do gościńca rządowego lwowsko-bełzeckiego, z którym się łączy o pół mili na północny wschód od Lubyczy. Ludność rzym. kat. 330, gr. kat. 259, izrael. 20: razem 609. Należy do rzym. kat. par. w Lipsku, gr. kat. parafii w Krupcu; od komory celnej w Bełzcu oddaloną jest o ¾ mili na południe. B. R.

Chlewiska, niem. Chlewisk, kolonia, pow. szamotulski, 2 dm., 18 mk., 3 ew., 15 kat., 6 analf.

2.) Ch., domin., pow. szamotulski, 3877 morg. rozl., 2 miejsc. 1) wieś szl. Chlewiska, 2) folw. Brzeźno; 20 dm., 287 mk., 55 ew., 232 kat., 111 analf. Stac. poczt. Kaźmierz o 2 kil., st. kol. żel. Szamotuły o 10 kil.

3.) Ch., gmina, pow. inowrocławski, 3 miejsc.: 1) domin. Chlewiska, 1131 morg rozl., 2) folw. nal. do probostwa, 3) kolonia Chlewiskie budy; 20 dm., 205 mk.. 65 ew., 136 kat., 4 izrael., 92 analf. Kościół paraf. dekanatu gniewkowskiego. Stac. poczt. Dąbrowa (Louisenfelde) o 2 kil., st. kol. żel. Gniewkowo (Argenau) o 10 kil. M. St.

Chlewiska, ob. Chliwiska.