Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Cicha

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 672 ]Cicha, niem. Czichen, Cychen, Czychen, wś włośc., pow. kościerski, nad jeziorem Garczyno, obejmuje jednę posiadłość, roli morg. 856, mieszk. kat. 42, domów mieszk. 4; par. Kościerzyna, od której odległość ¾ mili. Kś. F.

Cicha, 1.) niem. Tychy-Bach, potok tatrzański na Podhalu liptowskiem, wypływa na południowo-zachodniej stronie głównego grzbietu Tatr, ciągnącego się od Świnnicy zrazu prosto ku południowi ku szczytowi „Nad Kamieniem“ (2157,6 m. pomiar sztabu gen.), poczem ku południowemu wschodowi przez Gładkie i Przehybę nad Czarnym stawem, jednym z Pięciu Stawów polskich, aż do Hrubego Wierchu (2239 m. Kolbenheyer). Od szczytu „nad Kamieniem“ wybiega na zachód ramię Kotelnicą zwane, a od Przehyby na południowy zachód i potem na zachód znaczne ramię, w którem w odległości 700 m. od głównego grzbietu wznosi się szczyt Cicha, także Wierch-Cicha lub Kopą wierch-cichowiańską zwany (1981 m. Kol.). Otóż między temi dwoma ramionami śród głazów granitowych wypływa potok Cicha. Płynie on tu zrazu na północny zachód, a potom na zachód, prawie równolegle do głównego grzbietu Tatr, po południowej i południowo-zachodniej stronie jego, zabierając liczne potoczki i strugi spływające z jego stoku. Zabrawszy z prawego brzegu potoczek nastający z pod Tomaszowskiej przełęczy, którędy jedno z najlepszych przejść w Tatrach wiedzie z doliny Kościeliskiej przez dolinę Cichej na stronę węgierską, zwraca się na południowo-południowy zachód, który to kierunek zachowuje aż do połączenia się z lewego brzegu z potokiem Koprową. Oba te potoki tworzą potok Biały liptowski (Bela, ob.). Na tej przestrzeni toczy on swe górskie szumiące wody po wschodniej stronie głównego grzbietu Tatr, prawie równolegle doń; i z tego stoku zabiera mnóstwo wód, między któremi najważniejszy potok Zawrat, nastający po za Hlinikiem (1754 m. Kolb.). Potok Cicha tworzy dolinę tak zwaną Wierch-Cichej, albo wiercichowiańską, albo po prostu dolinę Cichej (mylnie Wiercicha), ważną z powodu tego, iż w niej granit i gnejs leżą na wapieniu liasowym. Dolina ta rozwija się w kształcie podkowy i tem się różni od północnych dolin tatrzańskich, iż ciągnie się ze wschodu ku północnemu zachodowi a potem ku południowi, podczas gdy tamte wszystkie z północy na południe biegą. Dolinę tę otacza dokoła od strony zachodniej, północnej i wschodniej główny grzbiet Tatr, w którym od przełęczy Liliowego począwszy na zachód wznoszą się szczyty: Beskid, Goryczkowa, Suchy Wierch, Czerwone Wierchy i Tomanowa polska, a na wschodzie Skrajna, Pośrednia Turnia i Świnnica. Od południowej zaś strony nad doliną tego potoku wznosi się Koprowiec lub Koprowa Wielka (2077 m. Kolb.), na wschód od Wierchu Cichej. Od Koprowca ciągnie się ramię jedno ku północy i zachodowi ku dolinie Cichej, i drugie na wschód, w którym wznosi się Wierch Cicha (1981 m. Kolb.), ku głównemu grzbietowi; trzecie ramię ciągnie się ku zachodowi aż po szczyt Spana (Szpano, Szpane? 1880 m. Kolb.), a od niego ku południowemu zachodowi ponad Koprowicą, lewym dopływem Cichej, grzbiecik 1755 m. (Kolb.) wysoki; czwarte wreszcie ramię od Koprowy Wielkiej wychodzące, zwraca się ku południu aż ku Krzyżnemu liptowskiemu (2164 m. Kolb.), gdzie się na dwa rozdziela ramiona, dążące ku południowi, ku dolinie Koprowej czyli Białej liptowskiej; jedno ramię zachodnie między potokami Krzyżnym i Koprowicą, a drugie między potokami Krzyżnym i Koprową. Dolina Cichej powstaje w górnym swym końcu z połączenia dwóch mniejszych dolin. Jedna tuż pod Skrajną, Pośrednią Turnią i Świnnicą, od południa zwie się doliną Walentkową i ciągnie się popod przełęcz „Pod Koło.“ Drugie ramię dalej na południe ciągnie się aż do Zawor; tutaj się dwie przełęcze, jedna prowadzącą do doliny [ 673 ]Pięciu Stawów Polskich, druga do Ciemnych Smreczyn. W dolinie Walentkowej znajduje się mały stawek, wysychający w czasie suchej jesieni. Dolina Cicha zwie się także Jaworową. Potok Cicha z lewego brzegu przyjmuje potoki Koprowicę i Krzyżny obok wielu innych strug pomniejszych bezimiennych. Długość biegu od źródeł aż do połączenia się z Koprową 13¼ kil. Połączenie tych potoków 878 m. npm. (Kolb.). Doliną tego potoku najlepsze przejście z Liptowa do doliny Kościeliskiej, przez przełęcz Tomanowską (1681 m. Kolb.) między Tomanową polską i Czerwonym Wierchem Upłaziańskim czyli Ciemniakiem, jako też z górnej części doliny Cichej przez przełęcz Liliowe lub Goryczkową do polany Kalatówek, a stąd do Kuźnic zakopiańskich i Zakopanego (ob. Kolbenheyer, Die Hohe Tatre, Teschen. 1880).

2.) C., potoczek górski w obrębie gm. Tureczki wyżniej, w pow. Turka, wypływa na granicy tej gminy z gm. Butelką wyżnią, ze źródlisk leśnych, u płn. wsch. stoków beskidzkiego działu górzystego, ciągnącego się w kier. płn. zach., którego czubałki Obyczki (775 kil.) i Byczok (915 m.) wznoszą się na granicy tejże gm. z gm. Beniową i Sokolikami. Wzdłuż całego biegu tworzy granicę gmin Tureczki i Butelki wyżniej i w południowej stronie gm. Tureczki wyźniej po 2 kil. biegu łączy się z lewego brzegu z potokiem Skolobaniem, tworząc Spisaną, silny dopływ Jabłonki. Na mapach Galicyi zwie się on z ruska Tychy potok. Br. G.

[ 673 ]Cicha woda, 1.) potok tatrzański na Podhalu nowotarskiem, najwalniejszy potok zakopiański. Nastaje na gruntach wsi Kościelisk i płynie przez Zakopane popod Gubałówką (1123 m.) w kierunku od południowego zachodu ku północnemu wschodowi, czyli od Kościelisk ku Poroninowi, i dzieli obszar Zakopanego na dwie części, mniejszą północną, zajmującą stoki Gubałówki, i większą południową rozpościerającą się ku Reglom. Połączywszy się z potokiem Bystrem poniżej Zakopanego na Krupówkach, tworzy potok Zakopiankę. Długość biegu 6 kil.; potoki wpadające z lewego brzegu są: Sobiczkowy, Szymaszkowy i Kotelnica; a z prawego brzegu Małołączniak czyli Gąsienicowy, Krzeptowski, Osiedle, Młyniczna i Bystre.

2.) C., potok tatrzański na Podhalu nowotarskiem, nastający z połączenia dwóch potokow tatrzańskich, wschodniego Suchą Wodą i zachodniego Filipką zwanego, w obrębie gm. Muru-Zasichłego i płynie na półn., tworząc granicę między tą gminą a Poroninem; uchodzi w Poroninie powyżej hut do Porońca z lewego brzegu. Od połączenia się powyższego potoku aż do ujścia Cichejwody długość czyni 3⅓ kil. Br. G.