Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Dźwinogród

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 310 ]Dźwinogród, ob. Zwinogródka.

Dźwinogród, rus. Zwinihorod, 1.) miasteczko, pow. borszczowski, pod 48°32'40“ półn. szer. a 43°57' wsch. dług. F., nad Dniestrem, przy ujściu Dźwiniaczki, o 35 kil. na płd.-wsch. od Borszczowa, o 12 kil. na płn.-wsch. od stacyi poczt. i par. w Mielnicy. Parafia gr. kat. w Wołkowcach. Dm. 76, mk. 437 (114 rzym. kat., 266 gr. kat., 57 izrael.). Włas. więk. obejmuje roli ornej 418, łąk i ogrodów 27, pastwisk 63, lasu 115 mor.; własn. mniej. roli ornej 294, łąk i ogr. 27, pastw. 11, lasu 2 mr. Gleba nadaje się do uprawy tytuniu. We wsi jest gorzelnia. „Znamienity niegdyś gród ten, Zwenihorod u Nestora, u innych latopisców ruskich Swinihorod, u naszych Swinigród, Swinogród zwany, już w XI w. wzajemnie sobie przez rozplemionych ksiażąt ruskich wydzierany bywał. Wołodar, ks. przemyski 1126 r. zmarły, dzieląc swe państwo między dwóch synów, przeznaczył Włodzimierzowi ziemię świnigródzką, gdzie tenże udzielnie panować zaczął; lecz wnet od brata Roscisława, ks. przemyskiego, został, na zamku tutejszym opasanyn ale się obronił. Zdaje się, iż ostatnim panującym był Michał Wsiewołodowicz, którego kronikarze nasi na Zwinogrodzie zowią. Za jego czasów napadli Podole Tatarzy 1240 r. a zamek uległ zniszczeniu. O dalszych losach tutejszej posady milczą dzieje. Ks. Koryatowicze czyli też królowie polscy wznieśli na nowo zamek, który przetrwał do połowy XVI w. Sarnicki około r. 1570 piszący oznacza położenie miejsca tego nad rzeczką Dzwan, uchodzącą do Dniestru, poczem mówi: „Stoi nad nią spustoszony zamek Dzwan, mieszkanie niegdyś książąt Ostrogskich“. „Gdy zamek dźwinogrodzki 1716 r. Adam Sieniawski, kasztelan krakowski, hetman wielki koronny podźwignąć postanowił, zlecił to Janowi Campenhausen, pułkownikowi wojsk koronnych przywieść do skutku. Gdy tym końcem równano dawne zwaliska, znaleziono [ 311 ]w nich wielką moc ludzkich kości, tak dalece, iż ledwie na tysiąc wozów zebrane być mogły. Między temi w pośrodku stała trumna marmurowa, długa łokci 8 i pół, w niej kości spruchniałe, oprócz wierzchu główy tak szerokiego, jak być może okrągłość rozpuszczonego kapelusza. “(Duńczewski „Kalendarz na rok 1749“). Lustratorowie 1765 r., zowiąc miejsce to Zwinogród, najmniejszej o zamku nie czynią wzmianki; podają tylko: miasteczko nad Dniestrem, bardzo w osadzie ludzi i budowli mizerne. Wsie Wołkowce i Trubczyn nad Dniestrem, w osiadłości daleko znaczniejsze: zaś dalej: Zwiniaczki, Babińce i Lutkowce. Tenutaryuszem ststwa: Adam Pisarzewski; prowent czyni zł. 13732 gr. 14.“ Ostatnim ststą, tj. w r. 1772, był Kazimierz Cieński.“ (Baliński „Star. Pol.“).

2.) D., z Żukowem, wieś, pow. Bóbrka, oddalona od starostwa o 15.2 kil., leży nad potokiem Horożanką, w bagnistej okolicy; przestrzeń pos. więk. roli or. 724, łąk i ogr. 171, past. 201; pos. mniej. roli or. 1603, łąk i ogr. 594, past. 416 morg. austr. Ludność 1557 (w tem rzym. kat. 68, należących do parafii w Staremsiole, oddalonem o 7 kil., gdzie jest także stacya kolei żelaz. lwowsko-czernio. i stacya telegraficzna; gr. kat. 1178), dm. 248. Gr. kat. paraf. w miejscu, należy do dekanatu bobreckiego arcybiskupstwa lwowsk. Jest tu szkoła etatowa o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z funduszem 1159 złr. Własc. więk. pos. Alfred hr. Potocki.

3.) D., wieś, pow. buszacki, oddalona od star. powiat i rzym. kat. parafii w Buczaczu o 4.5 kil., leży nad rzeką Strypą, dopływem Dniestru; przestrzeń pos. więk. roli ornej 151, łąk i ogr. 2, past. 8, lasu 167; pos. mn. roli ornej 383, łąk i ogr. 19, past. 139 mor. austr. Ludność 771 (w tem rzym. kat. 462, gr. 297 należących do parafii w Zielonej; reszta izrael.), dm. 134; jest tu kasa pożyczkowa z funduszem 470 złr. Właśc. wiek. pos. konwent OO. bazylianów w Buczaczu. B. R.