Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Druskieniki

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 167 ]Druskieniki, wś, pow. sejneński, gm. i par. Lejpuny, liczy 10 dm., 85 mk., odl. od Sejn 35 wiorst.

Druskieniki, 1.) błędnie Druskienniki i Druzgieniki zwane, mko, pow. grodzieński, o 17 w. od st. dr. żel. petersb.-warsz. Porzecze, miało 1 stycznia 1878 r. 417 mk. t. j. 196 męż., 221 kob. Żydów 219. W pięknem położeniu nad Niemnem i Rotniczanką. Miejscowość ta obfituje w wspomnienia z przeszłości, tędy przeprawiali się Krzyżacy przez Niemen, w tych okolicach staczali boje z Litwą pogańską, niszczyli wsie, burzyli zamki. Według podań ludu, tutaj było kiedyś miasto Rajgród, które zapadło się w ziemię, a na miejscu jego powstały błota. Kto pierwszy poznał lekarskie własności tutejszej wody niewiadomo, zdaje się że jej używali oddawna miejscowi włościanie. W końcu zeszłego wieku Druskieniki zaczęly się wsławiać, a chorzy z miejsc sąsiednich przybywali tutaj, chociaż nieznany był skład chemiczny wody, przystęp do niej utrudniony, utrzymanie połączone z wielkiemi trudnościami, nie było lekarza, a rady chorym udzielali tylko miejscowi włośc., z pomiędzy których szczególnej doznawał wziętości niejaki Surmetis. Stan taki pozostał do r. 1830, a właściwie do r. 1837. W r. 1830 na przedstawienie gubernatora grodzieńskiego Bobiatyńskiego, kurator wileńskiego okręgu naukowego wyznaczył profesora uniwersytetu Ignacego Fonberga do zrobienia rozbioru chemicznego wody druskienickiej, który z sumiennością wywiązawszy się z pracy, rezultaty swoich badań ogłosił w Wizerunkach i Roztrząsaniach naukowych z r. 1835 i w r. 1838 wydał w Wilnie: „Opisanie wody mineralnej druskienickiej“. Lecz głównie na rozwój tych zdrojowisk wpłynęła pożyczka w ilości 25,000 rs., przez rząd tutejszemu zakładowi zaliczona, na przywiedzenie go do porządku. Od tego czasu D. szybko zaczęły postępować ua drodze rozwoju; osuszono błota i na ich miejscu założono piękny ogród spacerowy dla chorych, przy którego jednym końcu znajduje się obszerny budynek łazienny, przy drugim zaś galerya przykryta do przechadzek dla chorych w czasie niepogody. Wody druskienickie (bromo-jodowa-solanka), znane są ze swej skuteczności, czego dowodzi mnóstwo chorych, którzy tam zdrowie odzyskali. Kuracyjny sezon rozpoczyna się 13 maja trwa do 13 października. Folwark mleczny ze świeżym nabiałem dostatecznie zapotrzebowaniom odpowiada. W ciągu 1878 i 79 roku w Druskienikach wzniesiono 150 nowych eleganckich domów a także i kilka hoteli urządzonych wygodnie dla przyjęcia znacznej liczby gości kuracyjnych. Przy zakładzie kąpielowym utrzymywanem jest gabinet lekarski z maszyną elektryczną, pneumatyczną i wielu innemi przyrządami leczniczemi jak również i sklad wszelkich wód mineralnych do picia. Przy źródle praktykuje czterech stałych lekarzy. D., położone śród gór i lasów, na brzegach dwóch łączących się z sobą rzek Niemna i Rotniczanki, urocze mają okolice. Chcący użyć ciszy wiejskiej, czystego zdrowego powietrza, znajdują tu piękne ustronia do przechadzek. Z wody druskienickiej wywarza się sól, zastępująca sól z Kreuznach i ług maciczny (Mutterlauge), używające się w tych samych cierpieniach co i wody druskienickie; sól do kąpieli, a ług maciczny do kąpieli i wcierań. W Porzeczu, na stacyi, dla przejazdu do Druskienik, znajdują się omnibusy i czterokonne powozy. W D. długo nie było cmentarza, chociaź był kościól; zmarłych wożono do m. Rotnicy, leżącego już w gubernii wileńskiej o kilka kil., i tam grzebano. Podobno powodem tego dziwnego braku była oględność wygórowana, by nie przerażać leczących się. Tak więc, chociaż umarł w D. Jan Czeczot, pochowano go w m. Rotnicy. W latach 1844–46 wyszło w Grodnie 24 zeszytów pisma p. t. „Ondyna wód druskienickich“. Założycielem jego był dr. med. Ksaw. Wolfgang, który wiele się przyczynił do wzrostu i wzięcia D. [ 168 ](po nim dr. Pilecki). Poezye, umieszczane w Ondynie, są przeważnie pióra jego siostry, Jadwigi Wolfgangównej, niemłodej już wtedy niewiasty. Scena druskienicka około r. 1850 zaliczać się mogła do lepszych scen polskich prowincyonalnych. Grywano komedye wyłącznie swojskie: S. Bogusławskiego, J. Korzeniowskiego. Zimą i jesienią miasteczko pustkowiem stawało się, po rozjechaniu się gości kąpielowych. Jedynymi mieszkańcami był wtedy dr. Wolfgang z siostrą. W przyległej do m. wiosce ludność mówi wyłącznie po litewsku. Najnowszy w 1878 r. przewodnik dla korzystania z wód D., wydał po rossyjsku dr. Ponomarew w Grodnie. O wodach D. pisali: Zieleniewski M. „Pogląd na ruch zdrojowisk ojczystych w r. 1860“. R. T. N. K. 1861. Fonberg Ign. „Opisanie wody miner. druskienickiej“. W. N. 1835 cz. XI. Pilecki Jan „Druskieniki w r.1860. T. L. 1861 nr. 18. Majer J. „Wody lekarskie krajowe“ 1843 r. Kaź. Choński „Uwagi nad naturą, działaniem i użyciem druskienickich wód“, Wilno 1841. Ksaw. Wolfgang „O wodzie mineralnej solnej w D.“ Wilno, 1841. A. Hryniewicz „O wodzie mineralnej druskienickiej“, Wilno, 1842. Stanisław Pawłowski „Uwagi nad skutecznością wód mineralnych druskienickich“, Petersburg, 1847. J. L Kraszewski i Ksaw. Wolfgang „Druskieniki, szkic literacko-lekarski“, Wilno, 1848. Dr. Pilecki w Tyg. illustr. 1877, nr. 84.

2.) D., wś włośc., nad rz. Dzitwą, pow. lidzki, 4 okr. adm., o 46 w. od Lidy, 13 dm., 131 mk. (1866).

3.) D., wś włośc., nad rz. Niezdzilką, pow. lidzki, 5 okr. adm., o 46 w. od Lidy, 8 dm., 39 mk. (1866).