Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Błoto

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 252 ]Błoto, 1.) wś rządowa, pow. kielecki, gm. i par. Suchedniów, leży w dolinie, w pobliżu traktu kielecko - radomskiego.

2.) B., folw., pow. łódzki, gm. i par. Beldów. Istnieje tu gorzelnia, dystylarnia wódek słodkich. Br. Ch.

Błoto, Błota, dwie wsie w pow. chełmińskim, jedna nazywana przez Niemców Blotto, druga Blottobruch. Pierwsza należy do par. Starogród, ma 2325 m. rozl., 37 dm., 324 rok., 11 kat. i st. p.; druga do par. Unisław, ma 154 m. rozl., 18 dm., 106 mk. ewang. Obie leżą w nizinach nadwiślańskich, w żyznej, bagnami i czarnoziemem przerywanej okolicy.

Błoto, kanał w pow. chełmińskim, pomiędzy bagnem Błoto a jeziorem Wieczno, 1½ mili od Wąbrzeżna i 1½ mili od Chełmży, przeznaczony do zniżenia wody w jeziorze Wieczno i osuszenia sąsiednich bagien, obejmujących razem 6000 morgów magd. obszaru. Już r. 1777 zaczęto bagna to osuszać, na co wydano do 1806 r. 39,000 tal. W czasach wojennych, które po 1806 r. nastąpiły, zaniechano meloracyi; co do tego czasu zrobiono, poniszczyło się i dopiero około r. 1850 na nowo wykopano kanały, które 15,000 tal. kosztowały. Dalszy ciąg kanału B. od jeziora Wieczno, łączący się z rzeczką Bachą, aż do granicy powiatu chełmińskiego przy wsi Zajączkowo, nazywa się kanał Wieczno. Za pomocą tych kanałów osuszono do 1855 r. 3250 m., 63 prętów, z których przyłączono do Przydworza 933 m., 106 pr., Boczyna 656 m., 146 pr., Nielubia 265 m., 85 pr., Trzcianka 372 m., 5 pr., Ryńska 409 [ 253 ]m., 109 pr., Świętosławia 26 m., 79 pr., Sosnówki 233 m., 164 pr. Do utrzymania kanału Błoto utworzyły stowarzyszenie przylegające do niego wsie, które w następującym stosunku koszta regulacyi ponoszą: Przydwórz 0,40, Nielub 0,09, Trzcianek 0,27, Sosnówka 0,24. Inne stowarzyszenie ponosi koszta utrzymania kanału Wieczno w następującym stosunku: Boczyn 0,6534, Przydwórz 0,0594, Świętosław 0,0297, Orłowo 0,594, Bartoszewice 0,0297, Ryńsk 0,1584, Grzegorz, Zajączkowo, Zelgno i Dźwierzno razem 0,0100. Cztery ostatnie wsie, jako też Ryńsk i Nielub leżą w powiecie toruńskim, wszystkie inne, jak i obadwa kanały w chełmińskim. Na kanał Błoto wydało stowarzyszenie od 1853–1864 r. 3470 tal., na kanał Wieczno w tym samym czasie 2611 tal. Dalszy ciąg kanału w powiecie toruńskim stanowi rzeczka Bacha, płynąca z bagna Wieczno, przepływająca ¾ m. poniżej przez jezioro Mlewiec i wstępująca przy Zajączkowie w powiat toruński, przez który płynie, często swój kierunek zmieniając, głównie z północy na południe, zasila fosy forteczne przy Toruniu, płynie przez Toruń w murowanem i zakrytem belkami korycie i wpada tu do Wisły. Ponieważ jej źródła i część płynąca w pow. chełmińskim jest w związku z opisanemi kanałami, starannie oczyszczonemi, zbiera się w jej niższym biegu w powiecie toruńskim wiele wody, robiącej szkodę na gruntach przyległych wsi (Zajączkowo, Węgorzyn, Mlewiec, Kiełbasin, Nowy dwór, Mirakowo, Morczyn, Folsong, Gostkowo, Lipniki, Papowo, Gremboczyn, Rubinkowo, Mlewo, Rogowo i Mokre). Ponieważ właściciele tych wsi i przylegających gruntów często zaniedbywali rzekę oczyszczać i odpływ wody ułatwiać, wydała regencya kwidzyńska 14 kwiet. 1855 r. rozporządzenie, obowiązujące właścicieli przyległych włości do oczyszczania rzeczki z zielska dwa razy na rok w jesieni i na wiosnę i utrzymywania jej w szerokości 8 stóp. Nad wykonaniem tego przepisu czuwa osobna komisya, która raz na rok w jesieni rzeczkę objeżdża i rewiduje. Oczyszczanie na wiosnę okazało się niepotrzebne. Każdy z członków tej komisyi, złożonej z właścicieli włości nad Bachą, czuwa zresztą nad utrzymaniem porządku pewnej części, którą mu pod dozór oddano. J. B.

Błoto, Bwoto, Boto, tak nazywają w narzeczu swojem Słowianie Niższej Luzacyi wielkie, siedm mil długie, półtorej szerokie, wielokrotnie ramionami rzeki Szprowy przecięte bagno w powiecie kotbuskim i kalawskim, po niemiecku zwane Spreewald. Bagno to dzieli się na wyzsze i niższe; znajduje się na niem siedm wsi i kilka osad; część przerznięta jest kanałami i zmieniona na pola i łąki; większa część lasem zarosła, latem tylko na czółnach, zimą na lodzie dostępna. Cała osada ma. postać wiejskiej Wenecyi, kanały służą za drogi, domy na palach stawiane, groble, mosty ułatwiają bliższą w pojedyńczych osadach komunikacyą. Mieszkańcy słowianie trudnią się chowem bydła, rybołówstwem, uprawą wszelkich jarzyn, mianowicie kapusty, ogórków, chrzanu, cebuli i t. d., które wywożą do Drezna i Berlina. Jak język tak i obyczaje słowiańskie dotychczas zachowują. Niemcy zowią ich Wendami. sami nazywają się w okręgu swym Błotnicy, wymawiając Bwotnicy. Pochodzenia są łużyckiego, mową zbliżeni najwięcej do Wielkopolan. (Według Enc. org.).