Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Birsztany
[ 231 ]Birsztany, mko rządowe w pow. trockim, na pr. brz. Niemna, o mil 11 od Wilna, 4½ od Kowna, 5 wiorst od Pren. Staroż. osada litewska. W samem mieście dosyć wysoka góra stożkowata, niegdyś zamkowa, którą dotąd lud zowie „dwaras uszkiajtas“, dwór zaczarowany. Wigand już 1394 wspomina o B. p. n. Birstein. Potem był tu zamek myśliwski w. książąt litewskich a w 1473 r. Kazimierz Jagielończyk z żoną i synami przepędził tu część zimy. B. należały kolejno do starostw: puńskiego i preńskiego. Kościół kat. istniał tu oddawna a Władysław IV nadał mu 1643 r. trzy chaty wieśniacze w B. i cztery w Źydejkach. Są tu trzy zdroje wody słonej, od 1840 nawiedzane przez chorych a od 1854 urządzony zakład leczniczy przez doktora Benedykta Bielińskiego i Adama Bartoszewicza. Chemicznego rozbioru wód B. dokonał najpierw 1851 r. prof. Abicht i aptekarz Justyn Kuszewicz. Okolice malownicze. Ulubione miejsce przechadzki chorych: Zwierzyniec, na drodze do Pren, z pięknemi szpalerami odwiecznych lip. Tu miał się znajdować zamek myśliwski w. książąt litewskich. Historycznie opisał B. Teodor Narbutt w Wilnie. O wodach tutejszych pisał dr. Regnier w dodatku „Gaz lek.“ z 1875 r. Podług analizy p. Szyllera z 1860 r. solanka birsztańska zawiera, oprócz małej ilości kwasu węglanego, na 100 części: soli kuchennej 1,84; chlorku manganu 0,36; siarczanu sody 0,61; chloranu sody 0,20; siarczanu wapna 1,25; tlenniku żelaza 0,04. Woda przezroczysta, bez zapachu, smaku silnie słonogorzkiego, temperatura 7 ¼ ° R.; źródeł 3, dają do 6 tysięcy wiader na dobę. Wody birsztańskie przeważnie w postaci ciepłych wanien [ 232 ]wielce pomocne są w cierpieniach skrofulicznych, przymiotowych, gośćcu, dnie, obrzmieniach wielkich gruczołów (wątroby, śledziony, serca), cierpieniach dróg moczowych i chorobach nerwowych. Sezon kąpielowy od 15 maja do 15 sierpnia pod kierunkiem lekarza zdrojowego, apteka; kilkaset rodzin przybywa tu na kuracyą. Mieszkańców stałych 415 ob. płci, domów włościańskich przeszło 60, zakład kąpielowy, dwa hotele, kilkanaście domów prywatnych dla przyjezdnych, stacya pocztowa w czasie sezonu kąpielowego. Zródła i zakład kąpielowy są własnością pobliskiego obywatela p. Kwinty. Jest też w B. stacya obserwacyjna na Niemnie. Paraf. kościół katol. śś. Tadeusza i Judy, z drzewa wzniesiony 1787 kosztem ks. Kazimierza Sapiehy. Parafia katol. dekanatu mereckiego: dusz 1100. Okrąg wiejski B. w gm. Jezno, pow. trocki. liczy w swoim obrębie mko Birsztany; wsie: Szkiewany, Podpronia, Nawdluny, Kiernowo; zaść.: Szyrwinia, Jarząbkowo, Gaj. Czyt. „Wody w B.“ Gaz. codzienna Warsz. 1860 r. Nr. 117; „Zakład zdrojowy w B.“ Gaz. codz. Warsz. 1860 r. Nr. 258, 259. „Staroż. Polska“ t. III, str. 437; „Wycieczki po Litwie.“ t. I, 153–150; „Tyg. ill.“ 1869, Nr. 79 i nast.; „Kłosy“ 1879 Nr. 728. H. R.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|