Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Biskupice

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 238 ]Biskupice, Biskupie, Biskupiec, nazwy te noszą liczne wsie, należące w przeszłości do dóbr biskupich, które albo z przejściem w posiadanie duchowieństwa zamieniły swą dawną nazwę, albo też były to wsie nowoosadzane i zakładane przez biskupów. Br. Ch.

Biskupice, 1.) os. miejska, przedtem mko nad rz. Giełczew, pow. lubelski, gm. Jaszczów, par. Biskupice, odl. od Lublina 29 w., od Warszawy 184. Posiada kościół par. murowany z 1730 r., szkołę początkową. W 1827 r. było tu 61 dm. i 546 mk., w 1859 r. 87 dm. i 807 mk. B. założone zostały prawdopodobnie przez Zbigniewa Oleśnickiego, kardynała i biskupa krakowskiego, który tu, jako w majątku należącym do dóbr stołowych biskupów krakowskich, założył parafią i wystawił w 1444 r. kościół drewniany z modrzewia, który przetrwał do 1730 r. Długosz odróżnia wyraźnie B. wieś (villa) należąca do par. w B. mieście (oppidum), widocznie więc powstało miasteczko na części ziemi należącej do wsi B. Miasto miało wtedy 20 łanów, wieś zaś 9 łanów. Oleśnicki urządził tu na rzece Giełczew staw i młyn. (Długosz II, 549. Tyg. Ill. 1863, VII, 228).

2.) B., wś i folw. nad rz. Dłubnią, pow. miechowski, gm. i par. Iwanowice, odl. od Miechowa 22 w. W 1827 r. było tu 27 dm. i 195 mk., obecnie 27 dm. i 200 mk., obszar gruntów dworskich 376 m.; włościańskich 239 m. Dobra B. wraz z wsią Zagaje należały do biskupstwa krakowskiego; pierwotnie wieś ta zwaną była Pieczeniegi i w roku 1322 nadaną została na uposażenie altaryi św. Małgorzaty, przy katedrze krakowskiej. Długosz wspomina (I, 206), że za jego czasów nosiła już nazwę B. Później stała się uposażeniem seminaryum krakowskiego, i ztąd zwaną była: B. seminaryjskie. W 1874 r. przy rozdziale funduszów duchowieństwa krakowskiego przeszła B. na rzecz rządu, a w r. 1877 przez publiczną licytacyą sprzedaną została za 31005 rs.

3.) B., zwane niegdyś Pruskie, wś nad rz. Szreniawą, pow. miechowski, o 3 w. na zach. od Miechowa. W 1827 r. było tu 33 dm. i 141 mk., obecnie 48 dm. i 286 mk.; gruntów włośc. 969 m.; młyn wodny. B. jestto osada wielce starożytna., czego dowodem jest tu odkryte przed kilku laty cmentarzysko pogańskie; u Długosza, przy wskazaniu granic sąsiedniej wsi Komorowa, do klasztoru miechowskiego wtedy należącej, wspomniana pod nazwą Biskupic; lecz czyjąby była własnością nie ma śladu; wnosić wypada z miana, że była dziedzictwem biskupów. Z ostatnich tylko Czasów wiemy, że należała do dóbr Prusy, w okręgu krakowskim położonych, i za rządu austryackiego sprzedaną została Teresie Gaszyńskiej, następnie stała się własnością dziedzica przyległych dóbr Rzerzuśnia Teofila Szyca. Folwarku tu nigdy nie było, tylko dwór posiadał niewielkie łąki nad Szreniawą, kawałek gruntu komisarski zwany, młyn i propinacyą, nadto włościanie odrabiali.

4.) B., wś, pow. olkuski, gm. i par. Pilica. W 1827 r. było tu 21 dm. i 168 mk.

5.) B., wś, pow.stopnicki, gm. Pacanów, par. Zborówek. W 1827 r. było tu 40 dm. i 209 mk.

6.) B., wś, pow. pińczowski, gmina Złota, parafia Pełczyska. W 1827 r. było tu 19 dm. i 127 mk.

7.) B., wś nad rz. Szreniawą, pow. pińczowski, gm. i par. Książnica Wielka. W 1827 r. było tu 22 dm., 140 mk.

8.) B., wś, pow. opatowski, gm. Modliborzyce, par. Opatów.

9.) B., wś, rządowa i folw., pow. częstochowski, gmina Olsztyn, par. Przybyszów, o 6 w. na półn. wschód od Poraja, st. dr. żel. Warsz. Wied. Należały do starostwa olsztyńskiego; była tu kuźnica w XVI w. W 1827 r. było tu 53 dm. i 189 mk.; obecnie mają 72 dm.

10.) B., wś, pow. sieradzki, gm. Charłupia mała, par. Charłupia mała, o 7 w. od Sieradza, rozległości morg 884, w tem gruntów dworskich 650 m., włościańskich 234 m. Ziemia urodzajna, gospodarstwa tak dworskie jakoteż i włościańskie zamożne. Ludn. katol. 453, ewang. 3: razem 456 dusz. W 1827 było 26 dm., 222 mk. Szkoła elementarna na 58 uczniów.

11.) B., wś, pow. kaliski, gm. Brudzew kaliski, par. Blizanów. W 1827 r. było tu 16 dm. i 122 mk.

12.) B. Smolane, wś, pow. kaliski, gm. Kalisz, par. Kościelna wieś. W 1827 r. było tu 14 dm. i 115 mk.

13.) B., wś, pow. koniński, gm. Rzgów, par. Królikowo. Rozl. 3250 m., ludn. 401, grunt żytni, dużo łąk i lasu, mnóstwo zwierzyny. Gorzelnia parowa. Od Konina w. 22. W 1827 r. było tu 20 dm. i 280 mk.

14). B., wś, pow. nieszawski, gmina Piotrków, par. Radziejow, 517 morg obszaru

15.) B., wś, pow. grójecki, gm. Lechanice, par. Wrociszew. W 1827 r. było tu 15 dm. i 166 mk.

16.) B., wś, pow. błoński, gm. Helenów, par. Rokitno; w 1827 r. było 22 dm. i 114 mk.; obecnie 185 mk.

17.) B., wieś włośc., osada rządowa, młyn i karczma, pow. płocki, gm. i par. Brwilno, przy ujściu rzeczki Skrwy do Wisły; wieś włośc. zajmuje [ 239 ]powierzchni 231 m. (174 gruntu ornego), ma 7 dm. i 69 m. Młyn wodny nad Skrwą posiada 2 dm., 11 mk., osada karczemna ma 14 mk.; znajduje się przy trakcie z Płocka do Lipna idącym. Tu Bolesta Jastrzębiec kasztelan wizki, gdy przegrał proces z biskupem płockim Wernerem o wieś Karsk, najechał go z orszakiem licznym i zamordował 4 stycznia 1170 r.

18.) B., folw. nad rz. Sonią, pow. płoński, gm., Modzele, par. Nowe-miasto, 2 dm., 78 mk., powierzchni 414 m.; cegielnia.

19.) B. Szkolne, wś włośc. i folw. prywatny, pow. płocki, gm. Drobin, par. Rogotwórsk; wieś włośc. zajmuje powierzchni 175 morg., liczy 16 dm. i 68 mk., folw. pryw. 2 dm. i 20 mk.; 225 morg rozl. (195 m. ornej ziemi). Br. Ch.

Biskupice, 1.) (z przys. Darszyce i Trąbki), wś nad Dunajcem, pow. wielicki, o 6 kil. od Wieliczki, ma 1378 m., w tem 853 m. roli ornej, 61 dm., 365 mk.; kościół paraf. bardzo starożyt., bo istniał już przed rokiem 1223, pod wezw. św. Marcina; szkoła ludowa jednoklasowa, położenie pagórkowate, gleba żytnia dosyć urodzajna. Parafia dek. wielickiego; od 1223 do 1780 kanonicy regul. krakow. mieli tu beneficium; kaplica w Przebieczanach; 2456 dusz katol. w parafii. Właściciel hr. Konopka.

2. B. (z przys. Domasłowice), wś, pow. brzeski w Galicyi, o 11 kil. od Zakliczyna, z par. rz. kat. w miejscu. Właściciel dominium hrabia K. Lanckoroński.

3.) B., zwane „przy Radłowie,“ wś, pow. brzeski w Galicyi, o 7 kil. od Radłowa, w par. Radłów. Właściciel Floryan Helcel.

4.) B., wś, pow. dąbrowski, tu pod Siedleszowicami, par. rz. kat. Gręboszów. Własność hr. Potockich.

5.) B., przysiołek wsi Gołkowice.

Biskupice, 1.) B. Zaboryczne, gmina, pow. ostrzeszowski, nad Baryczą; 2 miejsc.: 1) B., wieś; 2) B., niem. Bischofsheide, leśnictwo nadleśnictwa Wielowsi w pow. odolanowskim; 153 dm.; 992 mk.; 8 ew., 984 kat.; 414 analf.

2). B., wieś, pow. kościański; 22 dm.; 184 mk.; wszyscy kat.; 44 analf.

3.) B., wś, powiat gnieźnieński; 16 dm.; 125 mk.; 9 ew.; 116 kat.; 73 analf.

4.) B., karczma, pow. gnieźnieński, ob. Mielno.

5.) B. Szalone, niem. Tolle Bischwitz, wś, pow.odolanowski; 67 dm.; 528 mk.; 8 ew.; 520 kat.; 186 analf. Ma kościół paraf. dek. ołobockiego, st. poczt. Skalmierzyce o 4 kil.; st. kol. żel. Ostrowo o 10 kil.

6.) B., wś, pow. inowrocławski; 7 dm.; 78 mk.; wszyscy kat.; 34 analf.

7.) B. królewskie, wieś kolon., pow. średzki; 10 dm.; 121 mk.; wszyscy kat., 41 analf.

8.) B. duchowne, wieś, pow. średzki; 17 dm.; 204 mk.; 118 ew., 86 kat.; 59 analf.; st. p. Pobiedziska o 8 kil.; st. kol. żel. Kobylnica o 6 kil. Wykopano w okolicy urnę ze znakiem krzyża, własność Tow. Przyj. Nauk Poznańskiego.

9.) B., ob. Bożacin. M. St.

Biskupice, 1.) niem. Biskupitz, wś i folw., pow. toruński, st. p. Chełmża; do 1772 folw. był własnością kapituły w Chełmży; ma kościół katol. par. z r. 1794. Folw. rozl. 2440 morg. (2400 ornej), ma 10 dm., 170 mk., 128 kat. Wś 1188 morg. rozl., 29 dm., 301 mk., 274 kat.; posiadłości 29 a z tych 10 mniejszych od 10 morg.

2.) B., ob. Biskupiec, pow. suski. (Co do Arnsdorf (ob.), to myli się Zarański, bo w pow. chełmińskim niema wsi ani Arnsdorf, ani Biskupice).

Biskupice, 1.) niem. Bisehdorf, wś, powiat kluczborski, niedaleko Byczyny i w par. katol. Byczyna, ma więcej mieszkańców ewangelików niż katolików, szkołę i kośc. filialny ewangelicki.

2.) B., niem. Biskupitz, wś, pow. bytomski, par. katolicka dek. bytomskiego, ludność prawie wyłącznie polska a bardzo liczna, do 1000 dusz dochodzi.

3.) B., niem. Bischdorf, wś, pow. i par. w Sycowie, ludność prawie wyłącznie ewangelicka.

4.) B., niem. Bischdorf, wś, pow. olesiński, z par. katolicką odwieczną i ewangelicką od r. 1787.

5.) B., niem. Bischwitz jenseits der Oder, wś, pow. olawski, niedaleko Olawy, ludność przeważnie ewangelicka, obie parafie w Miękinowie. W pobliżu kolonia. B.

6.) B., niem. Bischwitz bei Wansen, wś, pow. olawski, niedaleko Więzowa (Wansen), ludność przeważnie katolicka, par. więzowskiej.

7.) B. Bardzo wiele wsi na Szląsku pruskim, zwanych dziś Bischkowitz, Bischwitz, Bischofswalde i t. p., nosiła prawdopodobnie niegdyś nazwę Biskupic; w dokumentach przynajmniej odnoszących się do tych wsi spotykamy w XIII–XV w. waryanty: Biskopitz, Bischkopicz, Byskupicz, Piscopicz i i. Jedna z tych wsi w pow. nowotarskim, dziś Bischdorf, zwaną była też Swanth, Swantz, z czego Zarański tworzy: „Święt.“ F. S.