Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Bobrowniki

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 263 ]Bobrowniki, byli to osadnicy zostający pod bezpośrednią władzą książąt (mazowieckich głównie) i obowiązani do hodowania i chwytania bobrów, których skóry stanowiły bardzo ceniony przedmiot handlu. Na dworach książęcych byli specyalni urzędnicy do nadzoru bobrowni, zwani bobrowniczymi. [ 264 ]Wspominają o nich często najdawniejsze dokumenta z początków XIII w. Br. Ch.

Bobrowniki, 1.) nad Wisłą, os., przedtem mko. rządowe, pow. lipnowski, gm. i par. t. n. Była tu osada jeszcze za Konrada I, księcia mazowieckiego. Król Ludwik, wraz z innemi grody, nadał ją r. 1377 Władysławowi, księciu opolskiemu, siostrzeńcowi. Książę ten r. 1396 sprzedał B. krzyżakom, którzy wystawili na prawym brzegu rzeki, na pewnym rodzaju przylądka a raczej wyspy wodą do koła oblanej, niewielki murowany zamek, a w roku 1403 wielki mistrz zakonu Konrad Jungingen samą osadę wyniósł do stopnia miasta na 52 włókach chełmińskich. W nadaniu tem nazwane jest: Stadt Beberen (miasto boborowe). Roku 1408 wraz z ziemią dobrzyńską wykupione i do całości kraju wcielone. Lubo Krzyżacy w następnym roku zamek zdobyli, jednak przy zaborze tym się nie utrzymali. Obywatele ziemi dobrzyńskiej opustoszały zamek postanowili własnym nakładem podźwignąć, na co zezwolił sejm 1641 r., lecz go wojny szwedzkie na nowo tak dalece spustoszyły, że w r. 1765 większa część murów w ruinie leżała. Podług ostatniej lustracyi r. 1789 oprócz zrujnowanego zamku było 84 domów. Za naszych czasów rząd królestwa dozwolił ruderę zamku rozebrać a z gruzów jego stanęło kilka zabudowań w Strońsku i Ciechocinku, tak, że pozostało tylko kilka ułomków, ściany i piwnice. Jest tu kościół par. murowany dawnej fundacyi, ostatecznie przerobiony w 1788; sąd gminny okr. II, urząd gminny, szkółka elementarna. W 1827 r. było tu 88 dm. i 620 mk., w 1859 r. 108 dm. i 983 mk.; obecnie 109 dm. i 1607 mk. B. starostwo: os. i B. wójtostwo: wś, przez drobną szlachtę zamieszkałe, mają 3 dm., 26 mk. i 91 morg. ziemi. Gmina B. liczy w swym obrębie 27 wsi, gruntów 17,697 morg., w tej liczbie 9,666 morg. ornych. Do gminy należą nast. wsie: Bobrowniki, Białebłoto, Gnojno, Brzeźno nad jeziorem, Korytkowo, Brzeźno, Rybitwy małe, Ośmiałowo, Komorowo, Maliszewo, Bógpomóż, Celiny, Żołnowiec, Zawady, Zmyślin, Rek, Myszek i in. Par. B. dek. lipnowskiego ma 1042 wiernych.

2.) B. nad Wieprzem, os., przedtem m. rządowe, pow. nowo-aleksandryjski, gm. Irena, o 1 m. od Gołębia. Położone na prawym brzegu rzeki, o 5 w. od ujścia do Wisły, przy trakcie bitym warszawsko-lubelskim. Nadane niegdyś przez stany rzeczypospolitej polskiej wraz ze wsia Dęblinem (dziś Iwangrodem) Hieronimowi Lubomirskiemu, hetmanowi wielkiemu koronnemu i kasztelanowi krakowskiemu; później należało do Mniszchów. Ma kościół par. starożytny murowany, erekcyi niewiadomej, ale 1481 uposażony przez Stan. Tarłę; obecny murowany w stylu kazimierzowym. W 1827 r. było tu 128 dm. i 787 mk, w 1859 r. 127 dm., 1,258 mk.; warsztaty tkackie, huta szklana, w pobliżu fabryka krochmalu, świec woskowych i t. p. istniały tu w ostatnich czasach. Obecnie B. stanowią majorat. Par. B. dek. nowo-aleksandryjskiego ma 2444 dusz.

3.) B., wś rządowa nad rz. Brynicą, pow. będziński, gm. Bobrowniki, par. Siemonia. Leży na samej granicy od Szląska, odległ. 12 wiorst na zach.-póln. od Będzina, z którym łączy ją droga bita. Posiada urząd gminny, Wraz z drobnemi koloniami: Kaznycie, Namiarki i Wygoda ma obszaru: 1490 mórg ziemi włośc. i 45 rządowej, wtem 990 ornego gruntu. W 1827 r. było tu 98 dm. i 488 mk., obecnie 176 dm., w tej liczbie 11 mur. i 1760 mk. Gmina B. należy do sądu gminnego okręgu II w Ujejscach, stacya pocztowa w Dąbrowie górniczej, W gminie znajdują się kopalnie rządowe rudy żelaznej i galmanu, kopalnie węgla kamiennego i galmanu, w części skarbowe, w części pryywatne, 6 młynów wodnych.

4.) B., wś i fol., pow. kozienicki, gm. Bobrowniki, par. Głowaczów. W 1827 r. było tu 45 dm. i 283 mk., obecnie zaś 36 dm. i 442 mk.; ziemi dwor. 1029, włośc. 1352 morg. Gm. B. z urzędem w Dabrowie-Miejskiej ma 3200 ludn., obszaru 11260 morg., w tem ziemi dwor. 1725 morg., s. g. okr. IV we wsi Brzóza, st. p. Magnuszew, odl. od Kozienic 20 w. W skład gm. wchodzą: Bobrowniki, Chojnów, Dobieczyn, Helenów, Ignacówka, Józefów, Klementynów, Kosmy, Kruszyny, Lipska-wola, Lipskie-budy, Łukawa, Łukawska-wola, Maławieś, Miejska-Dąbrowa, Muszary, Nijaków, Olszowa-Dąbrowa, Paulanka, Sielce, Stawki, Studnie, Sułków, Zadąbrowie i Zieleniec.

5.) B., wieś, pow. sieradzki, gm. Bogumiłów, par. Chojne, odległa od Sieradza wiorst 11, rozległości morg 390 w posiadaniu włościan; 288 mk. wyznania katol., ludność zamożna.

6.) B., wś, pow. łowicki, gm. Dąbkowice, par. Łowicz, odl. od Łowicza 6 w. Znajduje się tu młyn wodny i parowy. W 1827 r. było tu 51 dm. i 340 mk., obecnie 70 dm. i 329 mk.

7.) B., wś i folw., nad rz. Pilicą, pow. Końskie, gm. Dobromierz, par. Stanowiska. Tartak parowy. W 1827 r. było tu 22 dm. i 179 mk.

8.) B., dwie wsie przyległe, pow. kalwaryjski, gm. i par. Simno. Leżą między jez. Giłujcie i Duś, połączonemi strumieniem. Mają obie razem 45 dm., 351 mk, leżą o 32 w. od Kalwaryi.

9.) B., wś rządowa, pow. wyłkowyski, gm. Pojeziory, par. Szumsk, o 18 w. od Wiłkowyszek. W r. 1827 było tu 30 dm. i 217 mk; obecnie 35 dm., 336 mk.

Bobrowniki, 1.) okrąg wiejski, gm. Worniany, pow. wileński, liczy nast. wsie: Bobrowniki, Grzebały, Czyżowszczyzna, Kierniany, Dyrszuny, Bodziwoły i zaśc.. Jancyszki, [ 265 ]Chodorzyszki.

2.) B., okrąg wiejski w gm. Wysoki Dwór, pow. trocki, liczy w obrębie swoim tylko jednę wieś Bobrowniki.

3.) B., wś, pow. sokólski, gub. grodz., o 8 w. od Sokółki.

Bobrowniki, 1.) Małe i Wielkie (z Jurkowem), wś, pow. tarnowski, rozl. 1741 morg., w tem 1221 m. roli ornej; 52 dm., 320 mk.; parafia łac. w Jurkowie, szkoła ludowa filialna. Leżą B. w glebie pszennej, bardzo urodzajnej, w bliskości rzeki Dunajca, o 1 kil. od Żabna.

2.) B. (z przys. Dobczyce), wś, pow. chrzanowski, w par. rz. kat. Bobrek, o 5 kil. od Oświęcimia.

3.) B., wieś, pow. tłumacki, nad Złotą Lipą, przy ujściu tej rzeki do Dniestru, o 3 mile na północ od Tłumacza, o półtora kil. od st. p. Uście Zielone. Przestrzeni obszar dwor. posiada: roli ornej 137, łąk i ogrodów 3, past. 98, lasu 31; posiadł. mniej. roli ornej 476, łąk i ogrodów 75, past. 113, lasu 72. Ludność rz. kat. 107, gr. kat. 563, izrael. 8: razem 688. Należy do rzymsko-kat. parafii w Uściu Zielonem a gr. kat. par. w Lackiem. Właściciel wiekszej posiadłości Władysław hr. Karnicki.

Bobrowniki, 1.) domin., pow. wągrowiecki, 1159 morg. rozl., 5 dm., 71 mk,, wszyscy kat., 15 analf.; stac. poczt. Wągrowiec o 6 kil., stac. kol. żel. Rogóźno o 15 kil. Własność O. Szulczewskiego.

2.) B., kolonia, pow. wągrowiecki, 4 dm., 42 mk., 4 ew., 38 kat., 12 analf.

Bobrowniki, wś i dobra, pow. raciborski, par. katol. Hulczyn, z osadą Malanken na wzgórzu. Piękny widok na Beskidy szląskie.

Bobrowniki, ob. Bobrowice.

Zobacz też

• Bobrownik