Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Bodrog

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 272 ]Bodrog, rzeka w rodgórzu węgierskiem. Połud. ścieki Karpat, mianowicie własciwego Bieszczadu, to jest od Krępaku aż do Siedmiogrodzkich gór, tworzą dwie rz. Cisę i Bodrog, który pod Tokajem do Cisy wpływa. Bodrogiem płyną wody z gór od Bardyowa po Munkacz, Cisą od Munkacza i Siedmiogrodu. Okolica którą Bodrog przepływa, słynie na całe Węgry i rzec można na cały świat, z wina i ryb; i co do widoków, nie ustępuje najpiękniejszym na węgierskiej ziemi Po madiarsku zwie się Hed'-elą, to jest Podgórzem, a wina hedjelskie, u nas niewłaściwie tokajskiemi zwane, nie mają sobie równych. Bodrog, spuszczając się z gór, płynie w pewnej przestrzeni nieopodal od Cisy, a na wiosnę, nim stają górskie śniegi, przybierając, obie rzeki wspólnie zalewają wielką przestrzeń płaszczyzny. Wylew ten, trwając po kilka tygodni, sprowadza mnóstwo ryb na tarło i wylęga zarybek młody w ogromnej liczbie; bo płytkość i ciepło wody, obok żyzności, w tak żyznej ziemi nieprzebranej, niezmiernie zapłodnieniu i wzrostowi zarybku sprzyjają. Co do okolic są one przecudnemi, czy się kto spuszcza starym gościńcem przez Duklę, korytem Ondawy na Stropków, błotnistą Domazę, na Woronów, powstaniem chłopskiem w 1831 r., rzezią szlachty okolicznej i mierników katastralnych rządowych osławiony, mimo ślicznych zwalisk Ocieciowa zamku, aż do Ujhelu; czyli zbaczając na Koszyce i Preszów, czy dążąc od Munkacza i Sobrancza, słynnych wód uzdrawiających: wszędzie skały czerwonawe, porosłe lasami, a od Ujhelu, gdzie się właściwa Hedjela poczyna, u wierzchu krzewiem, mającem podobieństwo do dzikiej chińskiej herbaty; podnóże aż po równinę, okryte winną macicą, która sobie szczególnie lubuje po tych spiekłych wapnistych samorodach. Woda siłą przeparła te kamienne zapory i płynąc krętem głębokiem korytem, pomiędzy owe wysokie urwiska, zostawia ludziom ledwo wązką ścieżkę z boku, którą praca usilna rozszerzyła w mierny gościniec, rozsadzając skały prochem strzelniczym. Gościńcem tym prowadzą wino. Śród wojny zaś stanowi samorodną nieprzebytą bramę, ku równinom węgierskim, którą w XVII wieku Turcy, nadaremnie usiłując przebyć od. Siedmiogrodu i Preszburka, uchodzić musieli W ostatniem powstaniu Madziarów w 1848 r. zasłynął ten gościniec zaciętym oporem powstańców, jaki pod Tokajem wojskom cesarsko-austryackim, mianowicie korpusowi generała Schlika stawili. Wał ich wcale niepoczesny, usypany na drugim końcu Cisy, zaraz niżej wpływu w nią Bodrogu rzeki, widać po dziś dzień, a mieszkańcy Tokaju lubią opowiadać drobne szczegóły tego trudnego przejścia. Nad Bodrogiem leży prócz wspomnionych miasteczek: Sarosz Patok to jest Błotny potok, dziedzictwo Rakoczych, ze staroświeckim zamieszkałym zamkiem, którego budowa przypomina zamki polskie podgórskie, np. w Niższym Sączu. W tymto Sarosz Pataku, znajduje się sławna z starożytności biblia polska i Collegium Racocianum, słynne z hojnego wyposażenia i mnogości od i hymnów łacińskich, najrozmaitszych wierszowanych, bo łacina tu miała swoją stolicę. Sz. M.

Bodrog-Keresztur, miasteczko w hr. ziemneńskiem (Zemplin Węg.) w Hegyallyi, o milę od Tokaju, nad rz. Bodrogiem, stacya węg. kolei żel. wschodniej, stacya pocztowa i telegraficzna, kościół paraf. rz. katol., gr. katol. i ewang., bóżnica żydowska, ożywiony handel bydła, słynne licznie zwiedzane jarmarki, uprawa roli, winnice, w których się rodzą wyborne wina. Cesarz Rudolf II nadał przywileje temu miasteczku. Dawniej posiadało ono także prawo miecza. R 1603 przez tegoż cesarza zastawione Rakoczemu, 1606 wzięte w posiadanie przez Boczkaya i wcielone do państwa tokajskiego; 1647 odstąpione J. Rakoczemu przez Ferdynanda III, wraca napowrót do dóbr królewskich 1711 r. Od czasów panowania cesarzowej rossyjskiej Katarzyny II aż do r. 1800 był tutaj stale mały rossyjski oddział wojskowy z oficerem sztabowym, który miał polecenie zakupywania win węgierskich dla dworu rossyjskiego. W XVI i XVII wieku istniała tutaj drukarnia. Liczba mieszkańców wynosi 1284. H. M.

Bodrog-Olaszi, wieś w hr. ziemneńskiem (Zemplin Węg.), nad rz. Bodrogiem w Hegyallyi; kościół katol. filial., gr. katol. i ewang. paraf., gleba żyzna, piękne winnice, bujne łąki, dębowe lasy, obfite rybołówstwo. Nazwa (Olaszi, Włochy) pochodzi od osadników włoskich, powołanych tu 1244 do założenia winnic. Mieszkańcy są bardzo wprawni w plecieniu mat z sitowia i pokrywaniu mieszkań, do czego ich w całej okolicy używają; liczba ich wynosi 633. H. M.