Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Bojki

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 294 ]Bojki, lud karpacki. „Ród Bojków osiadł wierzchowinę Dniestru, Stryja, Opora i Swiecy; [ 295 ]stąd też nazywa cały ród na górnych gałęziach tych rzek osiadly siebie Wierzchowieńcem, a krainę swoją Wierzchowiną. Jest to okolica pochylona ku morzu Czarnemu, wierzchowina dniestrowa, w pojęciach narodu odpowiadająca całej pochyłości, jaki kraj od gór począwszy bierze ku osobnemu zlewisku morskiemu; ztąd też nazywa siebie z dumą góral z tych okolic „Wierzchowieńcem“, a tylko przez szyderstwo bywa od północnych Bojkiem zwany. Gdyby ród ten w istocie od owych historycznych Bojów pochodził, nie miałby sobie za ujmę, gdy go Bojkiem zwą; wszakże ze znaczeniem Bojka polączają dziś na Rusi inne wyobrażenie t. j. Byka, ztąd też gniewni są ludzie tego rodu, gdy ich tak nazywają. Wsie wołoskie, które pomiędzy siedzibami Czuchońców a Bojków (niektórzy do Pokucia je zaliczają) klinem zachodzą, aż po Beskid graniczny, tworzą jak nateraz przejście do osobnej etnograficznej grupy wschodniego skrzydła Karpat i granice Bojków; od zachodu wszakże, w pośrodku siedzib tego rodzaju, znajduje się jeszcze ród pomniejszy, który siedziby Bojków oskrzydliły w około: jest to ród Tucholców, osiadły na wierzchowinie rzeki Oryawy i Opora, od źródeł tych rzek po miasteczko Skole, którą tu krainę nazywają Tucholszczyzną. Tucholszczyzna ta jest, podług całego pozoru kraju i roślinności odmiennej, bardzo dawnem trzebowiskiem, a obyczaj tego rodu, budowa jego chat i cerkwi sięga najodleglejszej starożytności, bo ma zupełnie bizantyński charakter; jakoż występują i rodowe cechy góralszczyzny daleko wybitniej w tym rodzie Tucholców niź u Bojków; od wschodu odgranicza siedziby Bojków ogromna puszcza górska, zwana Czarnym-Lasem, i tu okazuje się tedy wpływ miejscowej natury na odgraniczenie tego rodu; na północy, za biegiem rzek, nie przechodzą osady jego rozgórza; od zachodu kładzie mu kres pasmo połonin sanockich, później dopiero przez wsie wołoskie osiedlonych, a na wschód nieprzebyta puszcza Czarnego-Lasu, oddziela go od sąsiednich Hucułów. Wsie przez Bojków osiadłe są następujące (ob. też Górale): Łomna, Wołcze, Jasionka, Masiowa, Kondratów, Isaje, Łastówki, Hołowsko, Kryncal, Zubrzyca, Kropiwnik, Rybnik, Łokieć, Dolhe, Pereprostyny, Majdan Żelazny, Turka, Mielniczne, Jabłonka niższa, Tureczki niższe, Tureczki wyższe, Sokolijka, Butelka wyższa, Jaworów, Jabłonów. Butla, Hnyła, Wysockie wyższe, Wysockie niższe, Komarniki, Libohora, Husne wyższe, Husne niższe, Krywka, Matków, Iwaszkowce, Krasne, Mohnate, Zadzielisko, Zawadka, Dołżki, Krzywe, Rosochacz, Myta, Suchy Potok, Bachnowate, Ryków, Mołdawsko, Radycz, Łosiniec, Jasionka Steciowa, Ilniki, Urycz, Jamielnica, Pohorodce, Sopot, Kruszelnica, Korczyn, Synowódzko niższe, Smorza, Żupanie, Klimiec, Wyżłów, Seneczów, Wyszków, Pobuk, Międzybrody i Tyszownica, Truchanów, Bereza, Sukiel, Kamionka, Słoboda, Łużki, Lipn, Mizuń, Kropiwnik, Perehińsko, Śliwki, Jasień. Do obszaru Tucholszczyzny należą następujące wsie: Orawa, Pohar, Orawczyk, Tyrawiec, Koziowa, Korostów, Skole, Hrebenów, Hotar, Kalne, Pławie, Tucholka, Hołowiecko. Byków, Grabowiec, Tuchla, Libohora, Oporzec. Ławoczne, Tarnawka, Sławsko, Wołosianka, Chaszczowanie, Jelonkowate, Różanka wyższa, Różanka niższa“ (Według W. Pola).