Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Brzozówka

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 425 ]Brzozówka, 1.) wś i folw., pow. miechowski, gm. Rzerzuśnia, par. Szreniawa, przy drodze bitej z Miechowa do Olkusza, odl. od Miechowa wiorst 14; przez wieś przepływa struga, z gór miejscowych wypływająca, a trzy stawy tu znajdujące się zasilająca. Wieś B. składa się z 29 dm., ludność jej wynosi 186 głów (męż. 98, kob. 106); osad włośc. 22; przestrzeni gruntów zajmuje: dworskich 310, włościańskich 172 morgi. W 1827 r. było tu domów 11, ludności 101 głów. W odległości pół wiorsty od wsi ku południo-zachodowi, wznosi się góra krzakami porosła; dwa jej boki dziś odkryte przedstawiają kamień jura biały, stanowiący pokład białego lub żółtawo-białego wapienia, dzielącego się na grube i cieńsze warstwy, naprzemian ułożone, niewłaściwie zwanego litograficznym. Ta okoliczność była powodem, że kupiec z Berlina Albert Heckman w r. 1872 nabył tę majętność za rs. 25000, a nadto zaciągnął pożyczkę w sumie 100,000 talarów w celu rozwinięcia kopalni kamienia litograficznego, sądząc z pierwszych prób, że nie ustępuje bawarskiemu, uważanemu za najlepszy. Urządził już nawet zwirówkę od kopalni ku szose prowadzącą, po której za pomocą wózków na szynach ustawionych miał zamiar prowadzić wydobyty ztąd kamień do drogi bitej i dalej do stacyi dr. żel. war.-wied. Zawiercie, o wiorst 40 ztąd odległej. Jednakże gdy po bliższem zbadaniu okazało się, że kamień tutejszy, jako litograficzny, może być użyty tylko w braku lepszego, lecz z bawarskim porównania nawet wytrzymać nie może, gdyż według zdania specyalistów zawiera w sobie drobne kryształki, jest [ 426 ]dziurkowaty i pochłania z łatwością wilgoć, a ztąd do rytowania nieprzydatny, zaniechał więc jego eksploatacyi, jako nieprzedstawiającej wielkiego interesu i folw. Brzozówkę sprzedał Wilhelmowi Hermanowi Lehman, który z wydobywanego tu kamienia wybudował browar piwny, podług nowego systemu, wydawszy na ten cel około 40,000 rs. Browar ten od marca 1878 r. jest czynny. Obecnie fabryka zatrudnia 8 ludzi i przerabia na jeden raz 20 korcy słodu, produkuje piwo bawarskie i porter. Zakład ten dotąd jeszcze nie jest w pełnym rozwoju i dlatego o wysokości produkcyi wiadomości podać nie możemy.

2.) B., wieś, pow. stopnicki, gm. Tuczępy, par. Kargów. Leży na lewo od drogi ze Stopnicy do Szydłowa.

3.) wś, pow. olkuski, gm. i par. Korzkiew. W 1827 r. było tu 13 dm. i 80 mk. W 15 w. dziedzicem tu był Wąż ze Smogorzewa h. Łabędź (Długosz I 148).

5.) B., wś, pow. kozienicki, gm. i par. Grabów nad Pilicą, Ma rozległości ziemi włośc. 1030 m.

6.) B., wś i folw., pow. janowski, gm. Brzozówka, par. Blinów. W 1827 r. było tu 43 dm., 276 mk. Gmina B. należy do s. gm. okr. III w Potoku Wielkim, st. poczt. w Kraśniku, od Janowa 16 wiorst. Liczy 5968 mk. Składa się z 16 wsi, 7 folw. Położona między Janowem a Kraśnikiem. Urząd gm. we wsi Polichna górna. Wsie Polichna górna i dolna, Wojciechów, Moszydła, Błasik, Blinów i Brzozówka nie mają najmniejszego strumyka, studnie niewystarczające i włościanie przywożą nieraz wodę o milę odległości z rzeki Sanny. Grunta po większej części należą do ordynacyi Zamojskich, ziemia rozmaita, mianowicie sap, gliniasta, piaskowata. Napotykają się gospodarstwa postępowe: 3, 6 i 9-polowe. W tej gm. we wsi Wojciechów uprawiają wiele drzew owocowych. Gorzelni wcale niema; lud przeważnie używa piwa nie wódki. We wsi Struża, nad rzeczką Strużą, jest browar, do ordynacyi Zamojskich należący, i fabryka terpentyny w osadzie Rudki, także do Zamojskich należąca. Drugi browar we wsi Wierzchowiska.

7.) B., wś, pow. nowo-miński, gm. i par. Jakubów.

8.) B., wś, pow. sochaczewski, gm. Kampinos, par. Kazuń. W 1827 r. B. miała 27 dm., 246 mk.

9.) B., os. młynarska, pow. gostyński, gm. Skrzany, par. Trębki. Młyn wodny; 1 dm., 16 mk., 60 m. obszaru.

10.) B., wieś i folw., pow. rawski, gm. Gortatowice, par. Sierzchowy, ziemi włośc. 176, dwor. 500 m. Liczy 16 dm., 152 mk.

11.) B., kol. nad rz. Wartą, pow. turecki, gm. Skotniki, par. Wilamów, w połowie przez niemców zaludniona; ma 550 m. rozl., osad 16.

12.) B., wś, pow. lipnowski, gm. i par. Dobrzejewice, par. ewangielicka w Ossówce. Gruntów włośc. 408 m. (401 ornych), 18 dm. mieszk., 186 mk. We wsi znajduje się ewang. dom modlitwy, ewangelicka szkola elementarna i karczma.

13.) B., wś nad rz. Piasecznicą, pow. ostrołęcki, gm. Nasiadki, par. Kadzidło. R 1827 r. było tu 32 dm., 200 mk.; obecnie 266 mk., rozległości 1025 m.

14.) B., wś, pow. augustowski, gm. i par. Bargłów. R. 1827 r. było tu 40 dm., 208 mk.; obecnie ma 50 dm., 537 mieszk. Br. Ch.

Brzozówka, 1.) wś i dobra ziemskie, pow. rzeczycki, niedaleko od gościńca z Chojnik do Surewicz i Barbarowa wiodącego, w gm. jurewickiej, w 2 stanie policyjnym (jurewickim), w 3 okręgu sądowym (narowlańskim). Folwark B. jest dziedzictwem Przyborów, ma obszaru 2,920 m., położenie w pobliżu Prypeci daje wyborne warunki zbytu; gleba dobra; łąki obfite. Była tu filia rz. kat. par. Rzeczyca.

2.) B., okrąg wiejski w gm. Parafianowie, pow. wilejski, liczy w swym obrębie wsie: Worony, Krypule, Matwiejewce, Gliniszcze, Anisówka, Dziegciary.

3.) B., por. Berezówka.

Brzozówka, 1.) wś, pow. rzeszowski, ma 1021 m. rozl., wtem 633 m. roli ornej, 71 dm., 421 mk., parafia w Tyczynie, położenie pagórkowate, gleba żytnia.

2.) B. Ropczycka, wś, pow. kolbuszowski, ma 1308 m. rozl., wtem 953 m. roli ornej, 83 dm., 430 mk., parafia w Kolbuszowy; leży w glebie piaszczystej. Obszar dworski należy do majoratu krzeszowickiego Artura hr. Potockiego.

3.) B. Lubczyńska, wś, pow. ropczycki, o 7 kil. od Dembicy, w par. rz. kat. Lubczyna. F. S.

Brzozówka, niem. Birkenbruch, kol., pow. wyrzyski, 33 dm., 219 mk., 218 ew., 1 kat., 38 analf. St. poczt. Osiek o 5 kil., st. kol. żel. Nakło o 25 kil. M. St.

Brzozówka, 1.) niem. Brosowke, wś szlach., pow. sztumski, gm. i urz. st. cyw. Trupy, par. Kalwa, st. p. Pozylia; należy od wieków do klucza buchwałckiego, ma 3 dm., 24 mk., 21 kat., właściciel Jan Donimirski. Rozl. 103 ha., w tem 91 roli ornej.

2.) B., lub. Brzozówko, niem. Birkhof, wś, pow. wejherowski, par. i st. p. Kielno.

Brzozówka, leśnictwo, pow. olesiński, należy do dóbr Psurów.

Brzozówka, 1.) i Bugirda, dwie małe rzeczki, plyną obok siebie około wsi Bugirdy, powyżej Warwiszek, w pow. augustowskim i połączywszy się ze sobą, płyną razem jednę wiorstę i wpadają złączone do Niemna z lewego brzegu pod Szłapikami (Józ. Bliz.).

2.) B., rzeczka, bierze początek z błot pod wsią Komparzów, w pow. włoszczowskim, i upłynąwszy milę wpada do rzeki Pilicy z prawego jej brzegu o ¼ mili od ujścia rzeki Kurzelówki. Szerokość jej stóp 3 do 8, głębokość cali 6 do 18, dno błotniste.

3.) B., rzka, ob. Czarna.

Brzozówka, rz., dopływ Biebrzy w gub. [ 427 ]grodzieńskiej, ma źródło w błotach wsi Niemczyn, pow. sokolski, mija Karpowicze, długa 35 w., uchodzi o 4 w. powyżej ujścia Netty; przyjmuje 3 dopływy zwane Kumiałki, a do jednej z nich wpada Kamionka.