Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Cerekwica

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 534 ]Cerekwica, 1.) wieś, pow. wągrowiecki, 15 dm., 131 mk., wszyscy kat., 44 analf., kościół par. dek. rogowskiego.

2.) C., domin., pow. wągrowiecki, 3290 m. rozl., 10 dm., 240 mieszk., 20 ewang., 220 katol.; 84 analf. St. poczt. Żnin o 6 kil., st. kol. żel. Trzemeszno o 28 kil. Własność M. Rogalińskiego.

3.) C., wieś, pow. pleszewski, 28 dm., 190 mk., wszyscy kat., 41 analf.; kościół paraf. dek. borkowskiego, st. poczt. Borek o 5 kil., st. kol. żel. Koźmin o 14 kil. Wieś jest gniazdem rodziny Cerekwickich, herbu Zaręba; w XVII w. posiadali ją już Sośniccy, później Bojanowscy. W kościele teraźniejszym przechowano kilka na blasze malowanych portretów, z napisami zatartemi, zapewne wizerunków Sośnickich lub Bojanowskich.

4.) C., gmina, pow. pleszewski, 2764 m. rozl., 2 miejsc.: 1) domin. Cerekwica; 2) folw. Strzyżewko; 15 dm., 241 mk., 4 ew., 237 kat., 56 analf. Domin. C. lit. B. jest własnością Czapskich.

5.) C., wieś, pow. poznański, 6 dm., 59 mk., wszyscy kat., 8 analf. Kościół par. dek. obornickiego. Wieś w XIV w. była własnością Szamotulskich. Jan Szamotulski, kasztelanic kaliski, wyznania protestanckiego, za panowania Zygmunta Augusta oddał kościół spółwyznawcom. Sędziwój Ostroróg przywrócił go r. 1619 katolikom. Następnie posiadali wieś Prusińscy. Teraźniejszy kościół wystawiony około r. 1828 przez szambelanową Dobrzycką. Pod wsią wykopalisko się znajduje; żale, z których wydobyto urny pokryte miskami, łyżki podobne do filiżanek, pięknie ozdobione, z uchami; jajkowate gruchawki.

6.) C., domin., pow. poznański, 1482 m. rozl., 7 dm., 123 mk., 19 ew., 104 kat., 39 analf. St. poczt. i kol. żel. Rokietnica o 4 kil. Przed rokiem 1848 własność Radzimińskich. M. St.

Cerekwica, niem. Zirkwitz, w pow. złotowskim 1.) Wielka C., wś włośc., leży między kamieńskiem i radźmińskiem jeziorem, nad rz. Kamionką, która wpływa do Brdy, ⅓ mili oddalona od miasteczka Kamienia, aż do rozbioru Polski była dobrami stołowemi arcybiskupów gnieźn.; we wsi jest szkoła i kościół filialny do Kamienia, nowobudowany roku 1833, także i młyn jest we wsi nad Kamionką. Obszaru ziemi zawiera C. 5624 m., domów mieszk. 74, katol. 624, ewang. 24. 2.) Mała C. leży nieco na południe od C. wielkiej, także przedtem dobra arcybiskupów gnieźn., rozl. 7209 m., katol. 616, ewang. 28, szkoła w miejscu, par. Kamień. Na samym prawie początku pruskiej wojny, naprzeciwko krzyżakom stanął w C. obozem król Kazimierz Jagiellończyk, ciągnąc z licznem wojskiem ku Chojnicom; było to we wrześniu r. 1454. Między szlachtą wszczął [ 535 ]się tu wtedy jeden z najsilniejszych ruchów, przypominający wojnę kokoszą za Zygmunta; szlachta drobniejsza wielkopolska, rojna i burzliwa, jęła krzyczeć na króla, iż nie ruszy dalej na wyprawę, dopóki nie osiągnie zaraz większych przywilejów naprzeciwko magnatom. Król, płonąc chęcią wojny, musiał w potrzebie ugiąć karku i wydał przywilej ów cerekwicki, który, jako w niewłaściwem miejscu wymuszony, niewiadomo kiedy pocięty został i nie przeszedł w Volumina legum (cf. Szujski „Dzieje Polski.“ II 91). Kś. F.

Cerekwica, Cerkiew, 1.) niem. Zirkwitz, wś, dawniej mko, pow. trzebnicki, do r. 1810 własność biskupów wrocławskich; ma kościół par. katolicki i dekanat. Parafia liczy 1220 kat., 1990 ew.; dekanat 8199 kat., 23,331 ew. Język w kościele niemiecki. Prawo targowe tutejsze niewiadomo kiedy przeszło w spuściźnie na Trzebnicę.

2.) C., ob. Cerkiew (Neukirch).