Serbski rychłopis

nadpis	Serbski rychłopis
awtor	Filip Rězak
lěto	1895
žórło	http://texty.citanka.cz/
licenca	public domain
nota	stary prawopis, Č. M. S. 1895

Hdyž běchu ludźo počeli prajene słowa pisać, počachu sebi tež na to myslić, kak bychu je po móžnosći ruče napisać móhli. Tohodla nałožowachu hižo w starogrekskich a staroromskich časach wšelake skróćenki słowow. W nowišim času poradźi so wunamakać pismo, z kotrymž móžeš khětřišo pisać hač rěčeć. Tajki rychłopis wuslědźi za němsku rěč mjez druhimi Gabelsberger. Dokelž běše jeho system khmańši dyžli druhe podobne, přenjese jón Hendrich Jakub Heger, podpjerany přez sławneho Šafaříka, přez Šumavskeho a druhich, l. 1848 na štyri najwjetši słowjanske rěče. Potom tež druzy we wšelakich słowjanpkich rěcach rychłopisne zestajenja připrawjachu a nałožachu. Tež w našej serbšćinje njewosta to njespytane. Štoš smy wo tom zhonili, staj so tu prócowałoj jako prěni naš najsławniši narodowc Michał Hórnik, a po nim z młódšich Jurij Kral. Do ćišća pak płody jeju prócowanjow dotal přišłe njejsu.

Někotremužkuli pak, wosebje serbskim prědarjam a rěčnikam, budźe snano witana wěc, hdyž budźa móc swoje myslički khwatnje napisać a z tym wjele droheho časa zalutować. To je wina, čehoždla namołwjany přez druhich swój rychłopis tu w ćišću wozjewjam. Wón je nic jeno po theoriji zestajany, ale po mnohe lěta tež praktiski přeze mnje wuspytowany a nałožowany. A k tomu je wón tak lohki, zo jón kóždy zdźěłany Serb za někotre njedźele a, štóž němsku stenografiju hižo znaje, za tydźeń dospołnje nawuknje. Z rychłosću zjednoća tutón rychłopis tež dospołnu wěstosć, kajkuž ma pismo, tak zo tón, kiž jón znaje, bjez wobćežnosće přečita nic jenož, štož je napisał sam, ale tež štož štó druhi. Srědkaj, z kotrymajž so to dosćěha, staj tejle: pismiki su jednore, pisaju a zwjazuja so lohcy; skróćenki słowow su postajene po wěstych prawidłach. Potajkim dźěli so wucba wo rychłopisu do dweju dźělow, do wučby wo złóžkach a do wučby wo słowach.