Udeba Çak e

by Hecî Qadirê Koyî

Udeba çak e lêm nebin derhem
Lem qise û lem hîkayetey deykem

îdî’ayî her senayî’êk naken
Ta ku neyxwênin, îmtîhanî neken

Pêy dellên hîlebaz û kezzab e
şêx Nebî xarîc e le em babe

Xaneqa û şêx û tekyekan yekser
Pêm billên nef’iyan çî ye axir!

Xeyrî te’lîmî tenbellîkirdin
Cem’î emlak û xeznekokirdin

Def’eyek îmtîhanyan naken
Tê bigen zehr e ya ne tiryak in

Le mehekkî biden eger weku zerr
Tê degen rêgirin we ya rehber

Dexîlî şêx û mêx mebin ebeda
Hîç kesê rizqî hîç kesê nada

Ey xerîkî rimûz û naz û nîyaz
Ewrupa fennî geywete î’caz

Qulleyî îfilî le eflak e
‘Eksî ew gerdişî le jêr xak e

Kureyî em zemîneyan pêwa
Xatirî to bê çûne cewîy sema

Qiseyê emrro deygirin le zuban
Sallê tir bot deken be bê nuqsan

Sedûpenca luxet zîyad deken
Sallî bo nawî sen’et û bo fen

çînî ateşperist in êstakeş
Gebrî bêdîn û hîndûwî rûreş

Bo çî fermûyetî nebîyî emîn:
“îtlubu ‘îlmekum welew fî ssîn”

Nêr û mê lem hedîse ferqî nîye
Ger mela nehîyî fermû dînî nîye

To were fennê fêr be çît e le we
Gawir e, hîndû we, we yaxo cû we

Lazim e xul bixoy weku berdaş
Hemû qernêk degorrê emrî me’aş

Tenbellî karî hîz û bêxêr e
Destî mandî le ser zigî têr e

Ehlî cennet ne şiwan û gawan e
Sahîbî fenn û ‘îlm û ‘îrfan e

Faîdeyî ger bidaye zîkr û du’a
Debuwe Qarûn geday ser rêga

Herçî bêbehre ye le kesbî kemal
Debite derwêş û margir û hemmall

Le hedîsa heye hebîbî Xuda
Gutî: elkasîbu hebîbu lla

Mushefî Xuwa ye ‘alimî birsî
Be du nanî dedat û natirsî

Sofî wek tîşne bû le zîkrî hetaw
Sed niwêjî deda be kasek aw

şî’î wek tîşne bû le sînezeden
Be dû qetre deda Huseyn û Hesen

Be qisey muxbîr û muerrîxî kon
Mîlletî çîn e çarsed milyon

Ser be ser dewlletî hemû Japon
Zor be zehmet degate çil milyon

Ehlî Japon be fenn û sin’etî çak
Seyrî çon çînî girt û kirdiye xak

îttîhadî be îttîfaqî enam
Super e bo hewadîsî eyyam

Kurdî ême û agir û newt in
Pêkewe pûş û agir û newt in

Bê eger destî yektirî bigrin
Wek Sikender cîhan hemû degirin

Xwardin û setrî ‘ewret û sukna
Ba’îsî jîn e bo geda û paşa

Halletî wa ye çî le ser xak e
Xeyrî îsa dellên le eflak e

Ew hemû medhî badew û dulber
Nûsrawe le sed hezar defter

Weku xemsey nîzamîy genc e
Ke le lay xellqî kîmya û genc e

Ya weku beytî şîrin û Ferhad
şî’rî Hacî le ber kiraye be yad

Êste mîllet debûne sahêbî cah
Yane hemtay ewlîya’u llah

Kê dellê kurdekan be îdrak in
Bes e em neqs e giwê le min naken

Le qisey saxî min xelel degirin
Wahîmey şêxekan le dill degirin

Ewî muhtacî nan û pîwaz e
Ba hetîwbaz e yane mêbaz e

Heyf e bo merdî sahîbî temyîz
Hênde basî mekanî pîsî û mîz

‘îşiqbazî û heway derwêşî
Mîlletî xiste feqr û bêîşî

Ew kesey dewllemendekî çak e
Bendey romî yanî napak e

Hemû mirdûy mîyan û simtî xo n
Beytî meddahyan be can dekirrin

Beytî min çunke kellkîyan degirê
Le xerîbî û bêkesî demirê

Ta le jêr barî romîyan nemirin
Zehmet e qedrê beytî min bigrin

Yane wek ehlî mexrîb êstakî
çî ye nawit? Dellê: Xirîstakî

Bawkim Ehmed bû nawî, fîkrim dê
Xellqî ladê bû, daykî min Fatê

Hacî sa besî ye sedhezar def’e
Pêm gutî: Em qisane bênef’ e

Rojî ewwel le bende û azad
Xidmetî xellq e qîsmetî ekrad

Lêy gerrê qewmî to hemû mar in
Diz û hîz û pîyawkuj û har in

Mirî nawdarî wirçî naw dar e
Rastîyan xwar e, xwarî xunxwar e

Bawke her çonê to dellêy wa ye
Zen deken em qisane xorra ye

Qurşî kam cê bikem be ser xo da
Eme lêm bûyte ‘îlletî sewda

Be qsey çake destyan degirim
Erkî nakem be lome ta demirim