Ut de Franzosentid/Kapittel 4

Dat virte Kapittel

Woans den Möller den annern Morgen tau Maud' was; worüm Fridrich de Möllerfru as de Slang' ut den Paradisgorn vorkamm, un worüm Fiken de Meinung is, dat Jochen Vossen sin Sähn von Gott schickt is.

Den annern Morgen was Möller Vossen tau Maud', as hadd hei'n halw Dutzend Sparlings in den Kopp un snappten dor nah Brümmers, nich blot von wegen dat swer Gedränk von gistern abend, ne, in de Hauptsak von wegen den Franzosen. »Mutter«, säd hei, as hei sick de Stäweln antog, un wiwakt mit den Kopp so hen un her un kek so wiß in de Stäwelschächt rinne, »Rotwin is des Abends 'ne schöne Sak, äwer des Morgens kümmt hei mi ok man so vör as Bramwin un Brunbir. Indessen, kümmt ein äwer'n Hund, kümmt hei ok äwer'n Swanz; dat is blot mit den Franzosen! In't Krett hett hei legen, un Fridrich möt weiten, wo hei blewen is.« – »Vatting«, seggt sin Fru, »lat dat; Fridrich möt jo kamen, denn't is Tid tau't irste Frühstück.« – De Möller geiht rin in sin Dönsk un set't sick achter den Disch, wo de Mehlsuppschöttel steiht, un langt mit den Lepel tauirst in de Supp, un dorup langt Mutter tau un Fiken un tauletzt de beiden Deinstdirns – denn so was't dunn Mod, un von Koffe wüßt noch kein Möller wat.

De Möller ett un leggt den Lepel hen: »Wo Fridrich woll bliwwt?« Hei ett wedder un geiht an't Finster un röppt äwer'n Hof: »Fridrich!« – Fridrich kümmt nich. – De Schöttel ward leddig, de Dirns dragen dat Geschirr rut, un de Möller seggt: »Wenn'ck en Knecht meid't heww, will'ck keinen Herrn in'n Hus' hewwen!« un will eben rut un den Knecht up den Deinst passen, dunn kümmt Fridrich in de Dör herin un dröggt wat unner'n Arm. – »Wo bliwwst du, Hallunk?« fröggt de Möller. – »Möller«, seggt Fridrich un treckt sin Klappmetz ut de Tasch un klemmt dat unner'n Dörendrücker, »wenn'n Sei sick so'ne Redensorten af, dat paßt sick nich för Sei un nich för mi. – Wenn will Gäus' in de Luft sünd, is slicht Arwten sei'n, un wenn snatrige Dirns in de Stuw' sünd, is slicht Geschichten tau vertellen. Dorüm heww ick so lang täuwt, bet de Dirns rut sünd. Un hir!« seggt hei un smitt wat up den Disch, dat dat binnen klimpert un klingt, »un hir, Möller Voß, is twors nich de Voß sülwst un ok nich sin Fell, äwer sin Fellisen!« – »Wat sall dit?« fröggt de Möller un fohrt in Hast äwer den Mantelsack her un snallt de Reims up. – »Wat dat sall?« seggt Fridrich, »dat mägen Sei seggen, dat's nich min Sak. Min Deil heww ick mi namen.«

De Möller schüdd't den Mantelsack äwer den Disch ut, un en Pack sülwerne Lepel felen rut un grotes Sülwergeld un schönes, rundes, geles Gold, un 'ne lütt Schachtel kamm taum Vörschin, un as de Möllerfru de apen maken ded, dunn lagg dor Ring bi Uhrring, un de golden Keden slüngen sick dordörch as Slangen unner bunte Blaumen. »Gott bewohr uns!« schreg sei up un let de Schachtel fallen.

Fiken hadd dor stahn un allens mit anseihn, un de Hän'n läden sick äwer ehr Bost, un ehr Ogen würden gröter un gröter, un blaß as de Dod smet sei sick äwer den Disch un äwer den golden un sülwernen Schatz un deckt de Arm doräwer un rep: »Dat is den Franzosen sin! Dat is den Franzosen sin! Dat is nich uns'!« Sei böhrt den Kopp up un kek ehren Vader an un sach ut, as hadd ein ehr 'n Metz in de Bost stött, un de Dodesangst lagg up ehr Gesicht, un sei säd: »Vatting, Vatting!« – Un de oll Möller satt dor un schow mit de Slapmütz up den Kopp herüm un kek sin Kind an un sin Angst un denn wedder dat blanke Geld, un mit einmal sprung hei up, dat hei binah den Disch ümstött hadd, un rep: »Gott in'n Himmel, ick weit von nicks, ick weit nich, wo hei blewen is, hei lagg in min Krett, dat weit ick!«, un ganz swack set't hei hentau: »Fridrich möt dat äwrig weiten.« – Fiken let dat Geld un sprung up Fridrichen in un schreg: »Wo is de Franzos' blewen?« – Fridrich stunn ruhig dor un kek sei mit sin oll isern Gesicht an un säd: »Gott bewohr uns, dat ward jo wol en orndlichen Gerichtsdag? – Fiken! Fiken! Wo? Seih ick denn ut as en Röwer un Mürder? – Den Franzosen heww ick mit min eigen Hand in'n Stemhäger Babenholt unner 'ne Bäuk leggt, un wenn em de Nacht nich tau käuhl worden is, denn liggt hei noch dor as 'ne Rott, denn hei was stiw dun.« – »Dat was hei«, seggt de Möller; un Fiken kickt Fridrichen an un ehren ollen Vader, de ok up Fridrichen sin Red' horkt, un seggt: »Fridrich, Fridrich! Wat kann ick dorför? Hei hett all ümmer so'ne Reden führt von Ümbringen un Franzosendodslahn«; un namm de Schört vör de Ogen, smet sick up de Bänk achter'n Aben un fung bitterlich an tau weinen. – »Dümurrjöh!« seggt Fridrich, »dat heww ick! Un wenn ick dit verdammte Patriottentakel mit de Hand dat Gnick ümdreihn künn, denn ded ick't; äwer'n Minschen, de sick nich wehren kann, un denn noch üm Geld un Gaud?«, brummt wat in'n Bort un gung an de Dör, treckt sin Klappmetz unner den Drücker rut, un as hei rut gahn wull, dreiht hei sick üm un seggt: »Möller, de Luft is nu rein, denn de beiden Dirns gahn nah'n Meßstreuen. Ick heww Sei nu den Kram gewen, äwerleggen S' sick de Sak woll. Willen Sei't behollen – gaud! För minentwegen, ick heww nicks dorwedder, denn nah minen dummen Verstand heww'n Sei Recht dortau. De Franzosen heww'n Sei mihr namen as dit, un willen Sei nich, dat doräwer redt ward, ick för min Part kann swigen. Willen Sei't äwerst an't Amt utliwern un sälen Sei dat beswören, dat dor nicks von afhannen kamen is, denn seggen Sei man, ick hadd min Deil dorvon namen.« – »Fridrich, Fridrich«, seggt de Möllerfru, »sett Hei sick in kein Ungelegenheiten un uns ok nich; denn in desen Ogenblick kümmt Hei mi vör as de Slang' ut den Paradisgorn.« – »Fru«, seggt Fridrich, »jedwerein möt weiten, wat hei tau dauhn hett. Vör twei Johren führt ick för Ratsherr Krügern tau Malchin mit Solt äwer'n Klaukowschen Kraug, un as ick min Zech dor betahlen wull un en Achtgröschenstück up den Disch läd, sprung so'n infame Spitzbauben-Schassür tau un grappst mi dat weg, un as ick mi dorwedder läd, kemen sei sülwt drei äwer mi her un slogen mi dat Fell so mör, dat ick dacht, ick süll an'n Lewen verzagen. De acht Gröschen heww ick mi wedder namen; äwer de Släg' behollen sei noch tau gaud. Un hett des' Kirl dat ok nich dahn, denn het't mäglich sin Brauder dahn oder sin Kamerad, un't bliwwt denn in de Fründschaft. De acht Gröschen beholl ick.« Un dormit gung hei ut de Dör.

De oll Möller was wildeß in de Stuw' up un dal gahn un hadd sick den Kopp rewen un sick in de Hor kratzt, hadd denn mal stillstahn un dat Geld anseihn, un as Fridrich ut de Dör was, gung hei an sin Schapp un halt den Kalenner von Adlers Erben in Rostock herut un kek dornah, wo hei all hunnertmal nah keken hadd, un süfzt vör sick hen: »Ja, morgen ist dat.« – Sin Fru stunn mit den Rüggen an de Stubenklock un slog einmal äwer't anner de Hän'n tausam un wunnerwarkt in'n stillen. – »Ja«, seggt de Möller, »wenn wi't behollen, sünd wi ut all uns' Not.« – »Ach Gott, Vatting!« seggt de Fru un kickt so verzagt tau em tau Höcht. – »Un stahlen hett de Kirl dat«, seggt hei wider, »de sülwernen Lepel hewwen en grotes Wapen, un wenn sick dat ok utfinnig maken let, wen de tauhürt hewwen, so is dat Geld von allerlei Ort, un de enzeln Stücken warden woll knapp in de richtige Tasch taurügg finnen.« – »Vatting«, seggt sin Fru, »du wagst den Hals, wenn de Kirl nu klagt, dat ji't em namen hewwt.« – »De ward dat Mul woll hollen, denn wenn de vertellen sall, wo hei tau dat Geld kamen is, denn warden s' em ok grad nich sin Lewlang mit Rosinen un Mandelkarn fettmaken. – Un hewwen wi't denn namen? – Dat Pird hewwen s' uns up den Sloß achter'n Wagen anbunnen, dat Pird hett den Mantelsack Fridrichen gistern in den Stall rinne dragen, un Fridrich hett en mi hüt morgen in de Stuw' rinne bröcht; wer seggt denn nu, dat ick't namen heww?« Un dorbi fung hei an, de Geldstücken utenanner tau lesen, un tellt sei in Reih un Glid. – »Je, hüren deiht't uns äwer nich«, seggt sin Fru. – «Wenn hürt't denn?« fröggt de Möller. »Den Franzosen hürt't ok nich, un wenn wi't em wedder gewen wullen, wo is hei?« – »Fridrich seggt jo: in'n Babenholt.« – »So?« fröggt de Oll. »Meinst du, dat de bi dit Weder von 's Abends Klock acht bet 's Morgens Klock nägen dor liggen ward? De ward lang sin Weg' gahn sin; un wer het mi tau befehlen, dat ick achter em an karjolen un em sin Geld nahdragen sall?« Dormit tellt hei wider, un de Fru set't sick dal un leggt de Hän'n in den Schot, kickt vör sick hen un süfzt: »Du möst dat weiten.« – Fiken sitt up de Bänk un weint sachten för sick hen.

De Möller tellt dat Geld tau En'n un kickt af un an so unsäker nah Fiken räwer, un 't is denn ümmer, as wenn hei sick vertellen müßt. Endlich is hei dormit farig un stemmt de beiden Hän'n vör sick up den Disch un kickt dat Geld noch mal äwer un seggt: »Wenn ick dat Drüttelgeld un dat Gold tau preußschen Krant reken, denn sünd't äwer säbenhunnert Daler. Nu sünd wi ut all uns' Not.« – Dunn steiht Fiken up un drögt sick de Tranen af, un ehr Gesicht is ganz witt un ruhig, un sei seggt still för sick hen: »Uns' Not geiht nu irst an.« – »Fiken, red nich so«, seggt ehr Vader un kickt bi Sid weg. – »Von nu an«, seggt sei, »eten wi ungesegent Brod un slapen ungesegenten Slap, un du kannst dat Geld vergrawen un vergröwwst dinen ihrlichen Namen mit.« – »Von Vergrawen is kein Red«', seggt de Möller. »Ne, ick betahl ihrlich min Schulden dormit.« – »Ihrlich, Vatting? Un wenn't ok all so wir, as't nich is, ward de oll Herr Amtshauptmann nich fragen, mit wat för Geld du den Juden betahlt hest, un warden de Franzosen nich fragen, woher du dat Pird hest, un wer steiht di dorför, dat Fridrich reinen Mund höllt?« – De Oll makt en Gesicht, halw verdutzt un halw argerlich, un wull eben losbullern, as de Minsch deiht, wenn en anner em up 'ne Dummheit oder 'ne Unredlichkeit bedröppt. Hei will sick denn binnen dat Gewissen wegresonnieren, as de Kinner dauhn, wenn sei in'n Düstern singen un fläuten, üm sick dat Späuk von'n Liw' tau hollen.

Äwer Fiken let dat dortau nich kamen, sei smet sick hastig an ehren Vader ran, slog de Arm üm em, kek em so wiß in de Ogen un rep: »Vatting! Vatting! drag dat Geld up't Amt, giww dat den ollen Amtshauptmann, hei hett seggt, hei will di dat gedenken, hei ward di dit ok gedenken. – Wo oft hest du mi vertellt von dinen ollen Vader, wo oft hest du mi seggt von din Moder, wo sei sick mit Spinnen hett ihrlich dörchhulpen bet an ehr En'n; wo oft hest du mi vertellt, wo du up din Wannerschaft den annern Handwarksburßen sinen Geldbüdel funnen un wo du em den wedder gewen hest, wo de Minsch sick freut hett un wo di tau Maud' west is!« – »Dat was jo ok ganz wat anners«, seggt de Möller, »ick wüßt jo, wen dat Geld hürt, un hir weit ick't nich un heww't jo ok nich stahlen un namen. Ick heww en gaud Gewissen.«

Mit einmal springt de Möllerfru von ehren Staul tau Höcht un röppt: »Herre Jesus! dor geiht en fremden Minsch an't Finster vörbi un kümmt nah de Dör rin!« – »Holl de Dör tau!« röppt de Möller un springt kort herüm nah dat Geld, stött an den Disch, un weck Stapel fallen üm, un dat Geld tründelt in de Stuw' rin. – »Is dat jug gaud Gewissen?« fröggt Fiken un kickt ehren Vader un ehr Moder an un seggt: »Mutting, lat de Dör los! Den Minschen schickt uns' Herrgott, de bringt uns Segen in't Hus.« – De Möllerfru lett de Dör los un kickt still vör sick dal; de Möller ward äwer un äwer rod un dreiht sick hastig üm un kickt ut dat Finster.

Buten kloppt dat. »Herein!« röppt Fiken; un rin kümmt en jungen schiren Kirl von so'n Johrener twintig un noch en por un kickt sick so en beten niglich üm, as einer tau dauhn pleggt, de all lang' girn hadd weiten müggt, woans dat woll bi de un de Lüd' utseg, un makt en anstännigen Diner mit ein lütt En'n von Kratzfaut un seggt: »Gun Morrn!« – »Schön Dank!« seggt Fiken; de Möller rögt sick nich, un de Fru bückt sick dal un sammelt de Dalers up, de in de Stuw' follen sünd. As de beiden Ollen em nich »schön Dank!« beiden un hei dat Geld up den Disch gewohr ward, seggt de jung' Minsch: »Nich för ungaud! Ick kam Sei hir woll nich tau Paß?« – »O doch!« seggt Fiken un set't en Staul an den Aben taurecht. »Setten S' sick en beten. Vatting is glik mit sin Angelegenheiten prat.« – »Ja, glik!« seggt de Möller un ritt dat Finster up un röppt: . »Fridrich! Schirr de Mähren an den lütten Wagen un binn dat Franzosenpird achter an; wi führen tau Amt.« Makt dat Finster tau, dreiht sick üm un seggt tau Mutter un Fiken: »So! mit de Sak sünd wi dörch. Nu packt den Kram hir tausam in den Mantelsack, un Fridrich kann em nahsten ruppe smiten.« Geiht up den Frömden tau, reckt em de Hand hen un seggt: »Willkam ok!« – »Möller Voß«, seggt de jung' Minsch, giwwt em de Hand un steiht von den Staul up, »laten S' sick nich stüren in Ehr Geschäften, min Sak hett Tid, un wenn ick ok in 'ne besondere Angelegenheit kamen bün, so hett de doch kein Il, un de Hauptsak is doch dorbi: ick wull min Fründschaft doch mal begrüßen.« – »Fründschaft?« fröggt de Möller un kickt em ungewiß an. – »Ja«, seggt de anner, »denn ick bün Jochen Vossen sin Sähn un Ehr Annerbäulkenkind«, un as de Oll nicks seggt un sin Hand t'rügg tüht, set't hei noch tau: »Un vör virteihn Dag' hewwen sei mi münnig spraken, un dunn dacht ick so bi mi: Swestern un Bräuder hest du nich un ok kein Fründschaft hir in de Gegend, sallst mal in't Stemhäger Amt führen un dor mal nahseihn, wat sei dor noch woll wat von Jochen Vossen sinen Sähn weiten willen.« Un dormit geiht hei up de Möllerfru tau un giwwt ehr de Hand un Fiken ok, un as de Möller noch ümmer so ebendrächtig dor steiht un utsüht, as hadden em de Müs' de Botter von't Brod namen, seggt hei: »Vedder, Sei liggt uns' Prinzeß in den Sinn, laten S' den, wi känen bi alldem gaude Frün'n sin.« – »So?« seggt de Möller, »un hest di vör de Lüd' beräuhmt, du willst mi rutsmiten ut de Borchertsche Wirtschaft?« – »Wat Lüd'?« fröggt Hinrich Voß. »De Lüd' reden. Wat kann ick dorför? – Min Vader hett den Strid anfungen un glöwt ok, hei hadd recht, un min Vörmund hett en wider fuchten, un ick heww taukeken. Äwer dat will ick ehrlich bekennen, en schön Stück Geld hett hei mi all ut de Fingern reten, un wenn wi uns einigen kün'n, an mi süll't nich fehlen.« – »Du willst up den Busch kloppen; dit Stück hett di din Avkat raden.« – »Ick rad mi sülwst, Vedder«, seggt de jung' Mann un langt nah sinen Haut, »denn wenn ick noch lang' up de Avkaten ehren Rat hüren will, künn mi't Water knapp warden, un min Mähl künn still stahn. Bi Sei frilich is dat wat anners. Wer sin Fellisen so spicken kann, de kann noch lang' braden, ihr hei anbrennt«, un wis't up den Mantelsack, den Mutter un Fiken grad vull packt hadden. – »Dat gellt di en Quark an!« begährt de Möller up un dreiht sick hastig üm, ganz brun in't Gesicht. »Dat Geld – dat Geld, dat hürt mi nich.« Fiken geiht nah ehren Vader ran un strakt em un seggt: »Vatting, dat was jo nich bös meint.« – »Ne«, seggt Hinrich, »ick bün in'n Gauden kamen un will ok in'n Gauden gahn. Min Fuhrwark steiht buten vör de Hofstäd anbunnen, un bet dorhen sünd dat man en por Schritt.« – »Holt!« seggt Fiken, »Vedder Hinrich, nich so hastig! Uns' Vader hett vörmorrn sinen Kopp vull von 'ne Sak, de besorgt warden möt. Dat würd em arg verdreiten, wenn Sei in Unfreden von em gahn wiren.« – »Fiken«, seggt de oll Möller un dreiht sick üm un küßt sin Dochter up de Stirn, »du hest hüt morrn all tweimal recht hatt, un ich tweimal unrecht; du büst min leiw' Kind«, un reckt den jungen Mann de Hand hen. »Un, Hinrich, dat sall keiner von mi seggen, dat ick Jochen Vossen sinen Sähn mit harte Würd' ut minen Hus' drewen heww. – Du wullst hir gahn ahn Natt un Drög? Ne, min Sähn, du bliwwst mi hir, bet ick wedder kam, denn ick möt tau Amt in 'ne notwennige Sak. – Süh, Fridrich höllt all. Na, adjüs, min Sähn, un wenn du't mit dat Einigen ihrlich meint hest, denn kann dor wat ut warden. – Adjüs, Mutter, adjüs, Fiken!« Somit geiht hei rut un stiggt up den Wagen.