Wo wažnosći fotografowanja za serbski narodopis
Naši młodźi Serbja so wšitkich wupłodow nětčišeje kultury přimaju a to je prawje; ale my sebi přejemy, zo bychu so samych dobrych wupłodow přimali. My mamy w Serbach kołojězdnych abo kolesarjow, haj same kołojězdne abo kolesaŕske towaŕstwa, my mamy tež serbskich lubowarjow fotografowanja, fotografow amateurow. Tući móža sebi wulke zasłužby wo naš serbski musej dobyć, hdyž swoje wumjełstwo sobu do słužby serbskeho narodopisa staja a nam wšitke wosebiće serbske wěcy, kotrež do našeho museja trjebamy, derje fotografowane do njeho darja.
1. Što pak ma so wosebje fotografować?
Na tuto prašenje wotmołwjamy: wšitko, štož je wosebje serbske a štož je wosebje w Serbach: a) ludowe typy; b) ludowe drasty (wšědne, njedźelske, swjedźeńske) t. r. serbscy ludźo, stari a młodźi (karakteristiscy a pěkni) w tajkej draśce; c) serbska domjaca nadoba we wšěch družinach; d) serbske domy, dwory, wsy; e) serbske hry, zabawy, swjedźenje, swjatočnosće, t. r. zhromadźenych Serbow při tutych hrach, zabawach a swjedźenjach; f) serbske hrodźišća a hory a z cyła napohlady wšěchžkuli serbskich wokolinow a předmjetow, fotografowanja hódnych.
2. Što ma so při fotografowanju wosebje wobkedźbować abo kak ma so z cyła fotografować?
a) Ludowe typy, njech su w cyłej postawje abo jenož hač do pasa (hłowa a wutrobno), maja so přeco brać w dwěmaj postajenjomaj: z prědka (en face) a z boka (de côté).
b) Twarjenja, wosebiće stare a wot ludowych twarcow twarjene, maju so brać z někotrych stron, kóždy króć pak a najprjedy z prědka; nimo toho hišće najbóle kharakteristiske dźěle twarjenja, wosebje khódby, swisle, durje, wrota, wokna, jstwy wot nutřka, pěc, domjaca nadoba, stare wobrazy, rězby, pychi atd. Při fotografowanju cyrkwjow a kapaličkow, křižow při pućach a na pohrjebnišćach, njech su drjewjane abo kamjeńtne, ma so najprjedy cyły předmjet a potpm tež stajnje jeho najwažniši dźěl abo jeho zajimawe dźěle fotografować.
c) Ludowe skupiny při dźěle a zabawje, wosebje při swjedźenjach, maju so tak fotografować, jako bychu wosoby, zajate z dźěłom abo zabawu, wo tym njewědźałe, zo bywaju fotografowane a zo bychu byłe dosahnjene a trjechene we swobodnym a woprawdźitym połoženju najwažnišich wosebitosćow, zamóžacych zajimować narodnopisnika (etnografa). Tu za fotografowarja nastawa najćežši nadawk, žadacy sebi wustojnosće we wubranju najpřihodni-šeho wokomika a wumjełskeho začuća, ale za to su tajke wěcy ćim zajimawše a ćim wažniše.
3. Što ma so hišće nimo fotografowanja wobkedźbować?
a) Wšitke kopije fotografijow maja so prosto bjez retušowanja činić;
b) k wšitkim jednotliwym fotografijam ma so pak na wosebitu papjerku pak (hdyž njeje wjele) na zadny bok fotografije napisać: aa) z kotreje wsy fotografowany předmjet pokhadźa; bb) hdy je fotografowany; cc) kak so tam mjenuje a kak so mjenuja jeho dźěle po serbsku;
c) při fotografijach jednotliwych typiskich wosobow ludźi ma so zapisać: aa) kóždeho dospołne mjeno a přimjeno; bb) staroba; cc) městnosć narodźenja a nětčišeho přebywanja; dd) postawa a wosebje tež wulkosć;
d) při fotografijach drasćenja maju so na wosebitej papjercy wšě jednotliwe drasty nadrobno wopisać ze swědomitym zapisanjom jich barbow; dale maju so zapisać: a) serbske pomjenowanja jednotliwych drastow a jich dźělow; bb) jich material; cc) wašnjo jich zhotowanja; dd) městno jich wudźěłanja abo kupjenja; ee) wosebite rozdźěle mjez wšědnej a swjedźeńskej a mjez lětnjej a zymskej drastu; ff.) rozdźěte mjez drastu wšelakich stawow a starobow, wosebje mjez drastu holcow, młodych žonow, maćerjow a wowkow; gg) w kotrych susodnych wsach noša tu samsnu drastu a w kotrych hinašu a we čim hinašu?
To su w hłownych smuhach te dypki, kiž maju so při fotografowanju narodopisnych předmjetow wobkedźbować, jeli dyrbja tute měć hódnosć a wažnosć za narodopis.
- Author: Arnošt Muka (public domain)
- Source: http://texty.citanka.cz/pata/sc1-58.html
- Note: Stary prawopis