Wopomnjeću Hórnikowemu
Zańdźenu póńdźelu (27./II. 1904) je so minyło dźesać lět, zo je wumrěł Hórnik. - Hdyž kamušk do jězora ćisnješ, nastawaju koło wokoło zmohi, najprěnje wulke, potom dale mjeńše a mjeńše, doniž so skóncnje cyle njezhubja: zwjeŕch wody je so zasy změrował a wupřestrěwa so jako hładka runina před twojim wóčkom kaž prjedy. Podobnje je so staio z mjenom mnohich serbskich wótčincow. Zaklinčachu, wuklinčachu; nichtó jich wjacy njewupraja a njesłyši. Mohło snadź so tež mjeno Hórnik runje tak zhubić z pomjatka serbskeho naroda? Nihdy, ženje! Přehłuboko je so ćěŕ, jeho skutkowanje zaryło do serbskich stawiznow, hłubšo dyžli žłobjo Sprjewje do zemje serbskeje! Přewysoko pozběhuje so jeho mjeno nad mjenami rojeńkow, wyše dyžli skalny khribjet Boha Čorneho!
Wuklinčałe su dawno žarowace zynki zvonow, kiž smjerć wótca wótčiny připowědowachu wšěm serbskim wutrobam. - Kotry syn mohł zabyć swojeho nana? A njeje Hórnik swój cyły lud lubował z wótcowskej, nanowskej lubosću? Haj, je snadź hdy žadyn nan swojim samsnym ródnym dźěćom mohł wjacy dać, woprować a wotkazać, dyžli je Hórnik so woprował a wotkazał cyłemu swojemu horcolubowanemu narodej? Naš lud je rataŕski lud a to jara wustojny a nimo měry pilny rataŕski łud a wón waži sebi kóždy róžk a brjóžk namrěteje zemje a kóžde stwjelco, kiž na nim narosće, jara wysoko, haj - skoro mohł prajić - přewysokjo. Ale je to tež jeničke bohatstwo, kotrež ma prawy dobry serbski a křesćanski nan swojim dźěćom zawostajić? Njejsu dary ducha a płody wutroby, nadobne křesćanske zmyslenje, pócćiwosć a počinki tež bohatstwa, snadź hišće wjetše a drohotniše bohatstwa, kiž hakle nadźěju dawaju na tamne pokłady, kotrež mole ani, ani zerzawina njezahubi? A runje tute bohatstwa, bjez kotrychž tež sama serbska zemja, tak horcolubowaria serbska zemja, jeno zemja wostawa, je Hórnik nic jeno swojim přiwuznym, ale cyłemu, wosebje pak katólskemu serbskemu ludej poskićał, dawał a wotkazał z najdarniwišej wutrobu a a ruku.
Hdyž, kaž so we přisłowje praji, po lutowarju brójeŕ přińdźe, kotryž rjane kubło, kiž su wšitcy jeho prjedownicy sta lět po swojich dobrych ponižnych a hłuboko křesćanscy zmyslenych wótcach namrěwali a w poće swojeho wobliča wobdźěłali, za krótki čas přečini, njeje to Čorny njedźak přećiwo nanej a wšem jeho předkhadnikam? Podobny njedźak přećiwo našemu njezapomnitemu Hórnikej wostań wot nas dale zdaleny dyžli słónco wot zemje.
Hórnik je wumrěł, ale nic cyły. Tež mjez nami je hišće žiwy jeho duch w jeho skutkach, dźěłach a spisach. Jeho ruka drje tłaje, ale symjo, kiž je wusywała ze ženje njewustawacym pjerom, hišće skhadźa, rosće a nadobne płody njese a ponjese, doniž budźe serbske słowo citane a česćene. Hladaj jeno do knižkow, z kotrychž šulske dźěći wuknu, na zabawne spisy za młodych a starych, posłuchaj jeno w domje božim na lubozwučne zynki we swjatym kerlušu, wzmi słowo bože do rukow: wšudźom widźiš, słyšiš mjeno Hórnik. - W słowniku, w kotrymž so khowa cyły pokład našeje droheje maćeŕšćiny, njeje ani jednoho słowa, kotrehož by |eho wótry rozom njepřeslědźił, jeho pomjatk ze słowami sotrowskich rěčow njepřirunał. Hórnik běše wjeŕch w kralestwje myslerjow!
Ale, štož je jemu tež woprawdźite knježstwo, nahladnosć a swěrnu podatosć pola wšěch Serbow dobyło, to bě jeho nadobna wutroba. Jeho durje běchu wšěm přistupne, jeho ruka wšěm potrěbnym wotewrjena, jeho rada wšěm poskićena. Hač wysoki, hač nizki, hač bohaty abo khudy, hač zdźěłany abo njezdźěłany, wšitkich wón lubosćiwje přijimaše. Kóždy pohib a kóžde słowo swědčeše za to: Hórnik ma njesebičnu, ponižnu, k pomocy a k woporam stajnje zwólniwu, nadobnu wutrobu. Toběše tajna móc a spodźiwne kuzło, kotrež je jemu płaćiwosć a wliw wšudźom a přecy dobywało a tež zdźeržało.
Wo serbskich kralach je jara mało znate, snadź z wuwzaćom krala Miliducha, kiž z rjekowskimi Serbami wojowaše přećiwo cuzej přemocy. Štož so tutym wutrobitym škitowarjam serbskeje narodnosće njeje radźiło, to je Hórnik z mocu ducha, wutroby a ruki docpěł a dobył, natwariwši nam sylnu twjerdźiznu noweho narodneho pismowstwa. Njech sebi kóždy, štóž je był Hórnikowy wučomc a pomocnik, a tež kóždy druhi, štóž serbske pjero wodźić a serbske słowo rěčeć rozumi, přikład bjerje na tamnych wutrobitych rjekach, kotřiž swojemu kralej swěru wobkhowachu hač do smjerće. Hišće mnoho ma so wojować, dźěłać a dokonjeć za zdźerženjo serbskeje rěče a narodnosće, k natwarjowanju a wutwarjenju kralestwa božeho mjez serbskim ludom: njech je mjeno Hórnik wšěm, wšěm bjez wuwzaća, zhromadne dobyćeŕske hesło. Jeho duši přejmy a prošmy wěcny měr a wotpočink, jeho wopomnjeću pak wostań česć a sława!
- Author: Jurij Libš (public domain)
- Source: http://texty.citanka.cz/pata/sc1-119.html