Аржаанга чалбарыглар

Тыва улустуң алгыш-йөрээлдери (Амыдырал чуртталга-биле холбашкан оваага, дагга, сугга чалбарыыры)
автору Тываның дыл, литература болгаш төөгүнүң эртем шинчилел институду
Чаяан чылы: 1990.

Амыдырал чуртталга-биле холбашкан оваага, дагга, сугга чалбарыыры

Аржаанга чалбарыглар

Аржаанга келгеш, ак, кызыл азы сарыг чаламаны азып-баглаар, оран ээзи эки чаңназын дээш, аъш-чемин эккеп, арага-дарыны, ак сүдүн чажып, йөрээл кылыр. Ыыт-дааш үндүрбес. Бир эвес аржаанга хадың ыяш үнмейн турар болза, даштарны опайтыр чыггаш, ооң чанынга калбак саң салыр. Акша-хөреңгизин аржаан бажынга арттырып, сөңнээр.

Оран ээзинге чалбарыырда, аңаа хам кижи турары чамдык таварылгада албан турган. Чүге дизе, аржаанның ээзи аарыг-аржык улустуң дилээн күүседир төлээде, хам хамнап, аарыг кижилериниң хоочузун экиртип, эдип берзин дээш, алгаар. Ийи дугаар хам база-ла хире-хире болгаш-ла, улуг хамнарның алгыжын катаптап каап, оът-сиген өзүп турзун, чыылган чон сегип үнзүн дээш,йөрээл салыр.


Аржаанга чалбарыглар


1

Аарыг-аржык чок
Аржаан силерге
Аарыым айыткап келдим,
Алдын аржааным,

Аарыг-аржык чок
Ачылаң човулаңны
Адырып каарын
Аржааным силерден диледим.

2

Човулаңны чондуруп бер,
Аарыым арылдырып бер,
Адап-сурап келдим,
Алдын аржааным!
Өршээ, хайыракан!

3

Алаштың алдын аржааны!
Аар даштыг, алдын эртинелиг.
Аарыг-аржык амыр менди.
Эртинезин авыралдым.
Агым-көгүм багладым,
Ачылыг, бай Алаш хайыракан!
Ак төгериим салдым.




Аарыг кижи сегий бергеш, база катап чалбарар:


Аарыг-аржыым
Эттинип алдым.
Алдын аржааным,
Акша-көпеем салдым.
Ажым-чемим делгедим.
Аржаан хайыраккан, өршээ!




Ол кижи сүттүг шайны чашкаш, акша-көпеекти салгаш, чоруптар.