دیوانا مەلایێ جزیری/هەلبەستەکا هەڤپشک د ناڤبەرا مەلایێ جزیرێ و فەقییێ تەیران دا

دیوانا مەلایێ جزیری (1630)
by مەلایێ جزیری
هەلبەستەکا هەڤپشک د ناڤبەرا مەلایێ جزیرێ و فەقییێ تەیران دا
314854دیوانا مەلایێ جزیری — هەلبەستەکا هەڤپشک د ناڤبەرا مەلایێ جزیرێ و فەقییێ تەیران دا1630مەلایێ جزیری
فەقی:
سەلاما من حەقیرێ سەدەفەک دڤێ تێکن
ئیرۆکە ل جزیرێ حەققە کو ل مەلێ کن
هەلاکێن ژ دەربا تیرێ دەرمان هەیە کو لێکن؟
مەلا:
سەلامێن ملیاکەتان د بێ حەدد و حسێبن
شوبهەتی ئاڤێن شەتان ژ مەلا ل میم و حێ بن
هەلاکێن ژ زەحمەتان دەرمان ژ لام و بێ بن
فەقی:
شەربەتا لام و بێیان ئەز نادم ب حەیاتێ
مەعدەنا دال و ڕێیان دبارینن نەباتێ
زاهر دکن مەعنێیان ژ حوسنا بوت و لاتێ
مەلا:
ژ نەقشێ بوت و لاتان مە سینە بوتخانەیە
تەعەییونا سفاتان تەجەللا قەلبێ مەیە
د عید و شەڤ بەراتان ژ وان ڕا مە سەجدەیە
فەقی:
سەجدەیا شوکرێ جارەک مە فەرزە د وسالێ
نە پەردە، نە ستارەک ل بەر وەجهێ هلالێ
«أَحسَنَ الله، تَبارَك» ژ سوڕڕا وێ جەمالێ
مەلا:
جەمالا نوورین سافە د وەجهێ تەجەللایێ
ب حەرفێن خوە کەششافە زەمیر ددن مەعنایێ
حا میم عەین سین قافە د ڕەمزا موعەممایێ
فەقی:
حێیێن د حەفت حامیمان نوقتەیان لێ پەیدا کن
ئسمێ دو طاسین میمان دو میمان ژێ جودا کن
باڤێنە جەم دو جیمان عشقێ کو ژێ پەیدا کن
مەلا:
حەفت خومێ تەژی بادە د مەیکەدەیا قدەمێ
ژ خوما کو من ئرادە عشق ڕهتە جاما جەمێ
لەوحێ لێ نوون و صادە لەو فەیزێ دا قەلەمێ
فەقی:
ساقی ژ خەمرا ئەزەلێ نوورا قەلەم ژێ ئافراند
داڕێت لەوحا ئەووەلێ ڕزق و نەسیب قەددراند
ئەو بوو موراد مەسئەلێ نەقشێ مەجاز سەووراند
مەلا:
نەقشێ مەجاز تلسمە مەزهەر ژ ڕەنگ مرئاتێ
سوورەت ل بال مە ئسمە مەعنا ب تەجەللا تێ
حەرفێن د نوورین جسمە کاف هایە د ئایاتێ
فەقی:
کاف هایە ئسمێ کوورە توغرایە د تەنزیلێ
ب جسمی کووهێ توورە ئجمالە د تەفسیلێ
جەمال ژ عەینی نوورە کەوکەبە د قەندیلێ
مەلا:
کەوکەبە دێم بەششەرە نوورەکە مونەززەهـ تێ
چ حوسنەک موسەووەرە ئسمەکە ژ ئەللاهـ تێ
یەقین ب خوە مەزهەرە چەرخەکە سەد خەرگەهـ تێ
فەقی:
خەرگەهـ ب من حجابە ستار دکت جەمالێ
عەورێ ڕەش خوە نقابە ل بەر وەجهێ هلالێ
پەروانە لەو د عەزابە مەحجووبە ژ شەمالێ
مەلا:
شەمالا ژ عەینی نوورە شەفەق کو لێ ستار تێ
پەروانە بێ دەستوورە ل چەرخێ سەمادار تێ
حەیران سڕڕا غەفوورە لەو جانفدایێ یار تێ
فەقی:
یارێ حەقیقی خالقە چین جانفدا دا ڤێ کەڤین
ڕاست و دورست و سادقە چ ڕەنگ ب شوونا ڕێ کەڤین
قەنج و لەتیف و لائقە د باغێ ئرەم دا ڤێککەڤین
مەلا:
باغێ ژ نوو وەرەق لێ یار دێ ل وی زوهوور بت
سپێدەیا شەفەق لێ مەزهەر ژ عەینی نوور بت
پەرتەو ژ حوسنا حەق لێ دا عەکس بێ قوسوور بت
فەقی:
عەکسێ ژ حەق دبینین ل دۆر وەجهێ مەحبووبان
ل حالەکێ نامینین ژ سڕا وان مەتلووبان
گەهـ دنالین گەهـ دخوینین دوورین ژ وەسلا خووبان
مەلا:
فەریاد ژ دەستێ فەرقێ د دوورین ژ سولتانان
تیرە ژ لەونێ بەرقێ هەیبەتا وان خاقانان
ڕۆژە هاتییە شەرقێ دنالین ژ کۆڤانان
فەقی:
کۆڤانێن مهرداران بێ حەدد و بێ ئەژمارن
تیرێن د وان هەساران سەد جاران سەد هەزارن
خەدەنگێن وان نووباران نهین و خەف دبارن
مەلا:
نهینی دل دڕەشینن تیرێن د سیاهـ گۆشان
دو میر ب غەزەب دکشینن ل قەتلا مە بێ هۆشان
ژ قاف و واو و سینن خەدەنگێن ئەسوەد پۆشان
فەقی:
دو نوون د سیەهـ ڕەنگن وان سەر ل مە دکێشان
دەربێن د وان خەدەنگن ل قەلبێ مە دەروێشان
عاشق ژ دەست ب هەنگن ژ داغ و زەجر و ئێشان
مەلا:
داغێن مە پوڕ د کولن خەبەر ژێ نایێ گۆتن
یەنگییان زەرب ل دلن هناڤ ژ بەر دسۆتن
کەماندار ڕەش قاتلن گەزمە ل دل ب جۆتن
فەقی:
گەزمەیێن عەین و صادان ب ئشارەت ڕەمز و سڕن
کشاندن گۆشە بادان مەحبووب د تیژ ئاوڕن
تیرێ د وان جەللادان باتن د دل دفڕن
مەلا:
ئاوڕێن جۆتێ بەلەک بەرقەکە ژ سەماواتێ
خورشیدە چەرخا فەلەک هاتییە نێڤ مرئاتێ
ئنسانە ب سوورەت مەلەک یان حوورییە د جەنناتێ؟
فەقی:
حووری کو تێک جەمابن پەری هەم د وێ گاڤێ
هەموو ژ ڕەنگ چرابن نێزیکی شەمس و تاڤێ
ژ شەرما خویا نابن ژ حوسنا وێ گولباڤێ
مەلا:
وان شەرمە ژ دێمێ زەری عەقرەبان دەرب ل دل دان
خورشید ماهـ و موشتەری پێرۆ د موقابل دان
ئنسانە ب شەکلێ پەری یان حوورە سفەت ولدان؟
فەقی:
پێرۆ یەقین کو خالن د عقدا سورەییایێ
دو ڕۆژ و دو هلالن ل دێمێ وێ لەیلایێ
بێ وەسف و بێ مسالن د ڕەمزا شەکەرخایێ
مەلا:
ب ڕەمز و گوفت و سوڕان نەباتێ ئەو دڕێژن
عشوەیێن لەعل و دوڕان لوئلوء شەکەر ب هێژن
خەدەنگێن د ئاوڕان عاشقان دبرێژن
فەقی:
عاشقێن لەب و لێڤان شاباشە ژ خودێ ڕا
سەلوا و بهـ و سێڤان بەلچم ژ زیڤ و زێڕا
حەرامن خەوێد شێڤان ل کەسێ موحبەت ڤێڕا
مەلا:
کەسێ کو یەک دڤێتن سوهتییە ب ئولفەتێ
شەڤان کوو وی خەو تێتن؟ ژ تیرا مەحەببەتێ
عاشق ل پەی وی تێتن ژ جەزب و ژ فورقەتێ
فەقی:
فراق تێک حرقەتە بەعیدە ژ خەیالێ
تووتاکە ب زەحمەتە بولبول ژ بەر جەمالێ
گۆیین خەو قەت ناکەتە کو دوورە ژ وسالێ
مەلا:
زەحمەت ب من وسالە عاشق ژ بەر جەزبەیێ
لەو تێت ب دەرد و حالە ژ بەرقا شەعشەعەیێ
دەما کو تێت شەمالە نەزەر دا پەروانەیێ
فەقی:
پەروانە لەو دممرت خوەش نینە ئەو ب ژینێ
زەعیفە خوە ناگرت تیژە بەرقا ئەڤینێ
د پەردێ ناسەببرت پەردە کەمالا دینێ
مەلا:
پەروانە لەو دسسوژی ژ لەمعەیا جەزباتێ
فداکرن عومر وژی د کەشفا سوببوحاتێ
کو دا ژ نووڤە ڤەژی باقی بت د حەیاتێ
فەقی:
حەیات ب من هەر وەسلە دو لات گەر ببن لاتەک
موراد ب خوە هەر ئەسلە تێکدا ببنە سفاتەک
ژ هەڤ ئێک نینە فەسلە واحد بمینت زاتەک
مەلا:
واحد زاتەک فەردە تەجەللا د وان سفاتان
ل عەینی دل نەزەر دە ل جوملەی تەعییناتان
تەوەههوم بوویە پەردە ب ئسمێ بوتت ولاتان
فەقی:
لات سوورەتەک حەقە ژ ئەسمائێن حەققانی
ل بال من موحەققەقە د نێڤ کەشفا سوبحانی
لاهووتە هەر موتلەقە د ناسووتا ئنسانی
مەلا:
ئنسان ب من ناسووتە گەوهەر د نێڤ سەدەفێ
ژ عالەما جەبەرووتە شەمسە هاتی شەرەفێ
تەنەززول ژ لاهووتە مەحبووبە جام دکەفێ
فەقی:
کەفا کو کووز و تاس تێ نازک و سپی زەندن
جاما کو مەیا خاس تێ بنێرن تالب چەندن
ڤەخون ژ دەستێ ڕاستێ ب مەدحان مەحبووب خوەندن
مەلا:
وەسفێن د مەحبووبان ل داغێن کول حەیاتن
قووتە ژ بۆ قولووبان گولاڤ قەند و نەباتن
ژ نەغمەیا مەدحا خووبان عاشق ب جەزبە هاتن
فەقی:
عاشق ب وەسف و مەدحان د فراقێ سەببری
نەسیم بێت ژ وان تەرحان بولبول خوهێ بگری
خوون دێ دەربت ژ جەرحان ب داغێن کول بممری
مەلا:
بولبولێن وێ گولشەنێ ژ ئەزەل ئەو هەر دبێژن
حەتتا ئەبەد ژ مەعدەنێ گەوهەران دا بڕێژن
حەرفەک ژ وەسفان تە نێ عالەم تێک ناپەڕێژن
فەقی:
جەما کن تێک عالەمێ هەمووان ب ئوستاد کن
حەرفەک ژ لەوحێ قدەمێ بینن ب شەرح سەواد کن
نائێتە بەر قەلەمێ بەحران ئەر ب مداد کن
مەلا:
نەسرین و گول تەبەقەک سەحەر ژ باغێ گولان
ژ نەستەران وەرەقەک بەسە مە ساحب دلان
عوروفخواهی سەبەقەک چێترە ژ سەد سجلان
فەقی:
ئەحسەن ژ نەوسەبەقان قەلەم ژ قەند و نەباتێ
ل سەحیفەیا وەرەقان دڕێژت ئاڤا حەیاتێ
دەست ب دەست ژێ تەبەقان مەلەک تێنە جەنناتێ
مەلا:
نەفەسا تە ژ عەنبەرە زەباد و مسک دڕێژن
چ شاخێ نەی شەککەرە نەبات و قەند دڕێژن
نوتقا تە خوە گەوهەرە سەد بار گەوهەر دڕێژن
فەقی:
گولم د دەستێ خاران ب ئسمێ موحەممەد ناڤم
بولبولم د گولزاران ژ عشقێ لەو زەرباڤم
د ڕەمزا مهرداران تو ڕۆژی ئەز هەتاڤم
مەلا:
دوورم ژ گولێن ب خوناڤ لەو زەرێ شوبهەت بهم
سووسنا عرق ژ گولاڤ د فورقەتێ دبژهم
ژ مهرداران تەڤاڤ تو هەتاڤی ئەز سهم
فەقی:
بریندارێ عشقێمە دوورم ژ سها بهان
دزانن مەدداحێ کێمە د هەزار و یەک وسهان
سەناخوانێ مەلێ مە ل هەموو عەرد و جهان
مەلا:
چەندی کو د گەڕڕهم دکێشم سەبر و حیرێ
شوبهەتی چەنگ و ژەهم هەلاکم ژ دەربا تیرێ
سەناخوانێ فەققەهم ئیرۆکە د جزیرێ