دیوانا مەلایێ جزیری/هەلبەستەکا هەڤپشک د ناڤبەرا مەلایێ جزیرێ و میر عمادەددینێ دا

دیوانا مەلایێ جزیری  (1630)  by مەلایێ جزیری
هەلبەستەکا هەڤپشک د ناڤبەرا مەلایێ جزیرێ و میر عمادەددینێ دا
مەلا:
سەلاما من سەناخوانی سەحەرگەهـ گەوهەر ئەفشان بت
ب خدمەت عەرز سولتانی عەبیر و عەنبەر ئەفشان بت
ب سوورەت ئەمرێ سوبحانی سەرئەلقابێ زەر ئەفشان بت
میر:
سەلاما سانعێ قادر مەلا دا پێ موعەتتەر بی
موفەررەح بت مە لێ خاتر پەیاپەی لێ موکەررەر بی
ژ جاما خاترێ عاتر مە ژێ ئایینە ئەنوەر بی
مەلا:
ژ ڕەنگ ئایینەیا جامێ تە باتن ڕەوشەن و سافە
د ڕەمزا کوفر و ئیسلامێ یەقین فەهمێ تە کەششافە
ژ بەرقا نوورێ ئلهامێ دورەخشان قاف تا قافە
میر:
دورەخشان هات و رەخشان هات سەنا بەرقا تەجەللایێ
ب جاما ڕەنگ بلەخشان هات ب فیرووزێ جەلا دایێ
ل من لەعلا بەدەخشان هات ژ دەستێ ماهێ سیمایێ
مەلا:
ژ دەستێ شەککەر ئامیزان سەراسەر غەرقێ مەستیمە
سەمەن بوو و دل ئاویزان ب رەیحانان ڤە بەستیمە
د تۆڕا فتنە ئەنگیزان دو ئەژدەر مەست گەستیمە
میر:
دو ڕەشماران ڤ من بەر بوو مە دل مایە د خەیالێ دا
کو سونبول هات و کەرکەر بوو د بەر گۆشێن هلالێ دا
ژ عەکسا ساقی ئەنوەر بوو شەرابا مە د پەیالێ دا
مەلا:
شەرابا نابێ روممانی شەفەق دا عقدێ پەروینێ
موسەلسەل مایە رەیحانی خەتێ نازک ل نەسرینێ
غەرەز شەکلێ تە بوو «مانی» ژ سوورەت خانییا چینێ
میر:
مسالا سوورەتا چینێ غەلەت «مانی» خەتا کێشا
کو من دیبوو د ئایینێ ژ بەر زولفا دوتا کێشا
مە دیبوو شەکلێ شیرینێ تو ئوستادان وە ناکێشا
مەلا:
کو کێشا کاتبێ غەیبێ خەتێ رەیحان ل کافوورێ
چ ئایەت بوو ژ «لاريب»ێ ڕەشاندی زولمەت و نوورێ
د یاقووتا مە دێ مەی بێ ژ دەستێ وێ سفەت حوورێ
میر:
ژ نەشئا بادەیا کاسێ ب زات ئەز غەرقێ عرفانم
ژ وێ جامێ ژ وێ تاسێ سفەت کسرا و خاقانم
ژ مهرا غەمزە ئەلماسێ ل تەختێ دل سولەیمانم
مەلا:
سولەیمانیمە ئەز دیسا سەحەر هودهود بشارەت دا
جەواب ئانی ژ بەلقیسا ب حال و سوڕ عبارەت دا
ب جان ئەز خوەش کرم عیسا دەما وی ئەو ئشارەت دا
میر:
دەما عیسا ئشارەت کر ل من عەزمێن رەمیم حەی بوون
دل و جانێ مە غارەت کر تنێ مەعدووم ولاشەی بوون
ئەدا لەو خوەش عبارەت کر مە هەمسەر موغنی و نەی بوون
مەلا:
نەی و موغنی مە هەمڕازن د ڕەمزا ئایینەیا جامێ
تنێ مەحرەم نەی و سازن ددن بێ پەردە پەیغامێ
دنالن بشکۆ و بازن هەزار ڕەنگ تێنە ئلهامێ
میر:
هەزاران بشکۆوان دەنگ تێ ژ بەلگێن نێرگزێن نازک
ژ تایێ عەرعەرا شەنگ تێ گها رووحا مە ئاوازک
مەشا سەروا ب سەرزەنگ تێ ب پەروازا خوە شەهبازک
مەلا:
زهی شاهین و شەهبازێ ب ناز و غەمزە و غەنجان
چ تەیغوون بوو د پەروازێ وە شیرین دامە بەر پەنجان
ب ڕەمزا سحر و ئعجازێ برم ڕێزا گوهەرسەنجان
میر:
گوهەرسەنجن د حوسنێ دا دو ئەبروو مسلی میزانێ
دو شەهلا بوون د قەوسێ دا گرانسەر بوون د کێشانێ
هلالان گۆشە چوون پێ دا دو سونبول ڕاست و چەپ دانێ
مەلا:
دو سونبول ڕاست و چەپ بەدرێ موسەلسەل توررە توغرانە
بەرات و «ليلة القدر»ێ مەلائک سەف گرێدانە
ژ بالایێ بدن چەترێ ل بەدرێ تازە سەیوانە
میر:
ل بەدرێ کاتبێ حوسنێ نڤیسی عەنبەرێ سارا
شرینە غالبێ حوسنێ ب نیشانا جەمال ئارا
نەزەر کر تالبێ حوسنێ کو دلبەر دل بەرێ خارا
مەلا:
دلێ بت سەیدێ شاهینان یەقین دێ دەست ژێ بەردن
ب ناز و عشوە شیرینان شیرین دێ شەهد و شەککەردن
د تۆڕا عەنبەرین چینان ژ قودرەت رووح پەروەردن
میر:
ب قودرەت نوقتەیا نوورێ کو کسوەت بوو ل نیشانێ
د نوورا ئاتەشێ توورێ چ شەوقەک دایە پەروانێ
ژ سەهبا بادە فەرفوورێ مە ئاتەش هاتە فنجانێ
مەلا:
ژ وێ نوورێ ژ وی ناری مە مووسایی قەبەس ئیسا
بروو ژێ ڕاست و چەپ تاری ب تەیرێ دل قەفەس ئیسا
ب موهرا نەقشێ جەبباری ژ ئێگر من نەفەس ئیسا
میر:
ژ ئێگر من نەفەس هل بوو ژ ڕوخسارێ شەب ئەفرووزێ
ژ بۆ من حەللێ موشکل بوو ب ڕەمزا موعجز ئامووزێ
ژ نار و نوورێ کامل بوو ژ بەرقا وێ جەهان سووزێ
مەلا:
بنێ بەرقا تەجەللایێ مەلەک هشتن د ئادەم دا
ژ ڕەمزا بەژن و بالایێ برووسکێ ڕاستی عالەم دا
بەراتا زەرفەشان دایێ ب مەحرەم موهر و خاتەم دا
میر:
کەسێ بێ پەردە مەحرەم بت نە دێ بێ پەردە وەک نەی بێ
رەباب و چەنگ هەمدەم بت عبادەت مەستێ بێ مەی بێ
د دەست دا جامێ وەک جەم بت ژ ڕەنگ ئایینەیا غەیبێ
مەلا:
د ڤێ ئایینەیێ زانی کو حکمەت تێتە تەعلیمە
کو حەرفن تازە نوورانی د لەوحێ سینە تەقویمە
ژ بالا توورێ ئنسانی نەزەر دا ساعدێ سیمە
میر:
شەفەق دا سیم ئەندامێ ژ بالا پەرتەوەک نوورێ
بگر ئایینەیا جامێ ژ دەستێ مەست و مەخموورێ
تو جارەک گوهدە پەیغامێ ژ نای و عوود و تەنبوورێ
مەلا:
ب قانوون گوهدە مزگینێ بزانی دا سڕا سازان
ژ حکمەت تێتە تەدوینێ ب عەینی مەعنەیا رازان
ب داما عشوە شیرینێ ددت تەیرێ مە پەروازان
میر:
د پەروازێ هوما دەنگین مە سەردا تاجێ ئقبالێ
شەهێ کەیخوسرەو و زەنگین سەرئەفرازین د ڤێ حالێ
ل بەر پێ عەرعەرا ڕەنگین مە قامەت بوو شوبی دالێ
مەلا:
د ڕێ دا خاکێ دەرگاهم بەلێ ئەووەل ژ وێ خاکێ
بلا بێ پایە و جاهم مە پێ چوو فەرقێ ئەفلاکێ
شکارەک دەر ڕەهێ شاهم ژ وێ بەندم د فتراکێ
میر:
گران بەندم د بەندێ دا د قەیدا شاهێ شەهبازان
دو سەرپەنجە د زەندێ دا گەهشتن یەک شوبی بازان
د دەستێ شەهلەوەندێ دا ب شاهینی و ڕمبازان
مەلا:
ب شێران ڕا کو ڕمبازم د ڕەمزا قابە قەوسەینێ
ب عەینی گولشەنێ ڕازم د بابێ «حكمه العين»ێ
مولازم حەزرەتێ لازم حجاب ڕاکت ژ مابەینێ
میر:
ژ مابەینێ ب زات دێ چت کو واسل بت ب مەحبووبی
نە تەنها دێ سەفا ژێ چت ئەگەر دێ مەست و مەجزووب بی
ب توغرایەک بەراتێ چت ب موهرا ئەمرێ مەنسووبی
مەلا:
د مەنسووبا وسالێ دا بلا ساحب مەقام بت ئەو
د بەر قەوسێ هلالێ دا ژ وێ ڕۆژێ ب جام بت ئەو
د ئەسرارا پەیالێ دا دڤێ مسکین ختام بت ئەو
میر:
خەت و خالێن د جامێ دا نشان پێ ئسمێ ئەللاهە
د بەحسا زولف و دامێ دا مەلا یا قەنج کووتاهە
د خەتما وێ ختامێ دا غەرز مهرا شەهەنشاهە
مەلا:
د خەتما سەوت و حەرفێ دا ژ مووسیقی خەبەر نائێ
د کەلام و نەحو و سەرفێ دا بەیان نابی ب ئنشائێ
دوڕا حکمەت د نوتفێ دا ب هەیئەت گوهتنێ نائێ
میر:
د ئقلیمێ سوخەن خاقان ڕەوان بەخش و شەکەرڕیزی
ژ نەیشەککەر ل ئەوراقان ب جان ڕا عەنبەرئامیزی
ژ سیمین ساعد و ساقان ب سەححاری گوهەرڕیزی
مەلا:
ب غەوواسی ب سەححاری تە دوڕ ئانین ژ بەحرەینێ
ژ شعرا تە شەکەر باری ژ مسرێ تا ب غەزنەینێ
ب دققەتبین سەد ئەشعاری دبێژی «طرفه العين»ێ
میر:
د باغێ لەفز و مەعنایێ سوخەن من «سرو آزاد»ە
ژ ڤێ «إملاء» و ئنشایێ مە لەوحێ دل نوما سادە
ژ حوسنێ ڕەونەقەک دایێ کو شەیخ ئەحمەد مە ئوستادە
مەلا:
د بەحرا قولزوما میران ب غەوواسی گوهەر چینم
د بەحسا شەرح و تەفسیران تو دەریایان وە نابینم
ژ میر و بەگلەر و چیران غولامێ میر عمادینم