دیوانی شێخ نووری/چیڕۆکە شیعر

by شێخ نووری شێخ ساڵح

کاروانی ژیان

بەرەو شاری ژیان، شوێن کاروانی خەڵقی دێ کەوتم	کە ڕێ کەوتم، ملی ڕێم گرت و ئازانە بەڕێ کەوتم
بەرم دەشتێ بوو، تا چاو بڕ ئەکا دەریاچەیی قووم بوو	کە پێم لێ دابنایە، دائەچوو قاچم هەتا ئەژنۆم
هەموو دانانی هەنگاوێ، سەعاتی پێ ئەخایاندم	لە تۆ وایە لە ڕۆییندام، بەڵام بستێ لە ڕێ ناڕۆم
چ ڕێگایە، نەبوو شوێن پێی شتێ، شوێنی کەوم بۆ خۆم	نە ئاسارێ، نە شوێن پێیە ئەبینم من لەسەر ڕێما
نە دەنگی زەنگی کاروانێ ئەهات بیدات بەلای گوێما	بە هیچ پێیە لەسەر ئەم ڕێیە، نەخشی پێ نەنووسرابوو
هەموو خاکی بەجارێ هەر قووم و لمێکی بێ ئاوە	نە خشپەی مار و مێروولە، نە ورشەی باڵی باڵدارێ
نە گیزەی مێش و مێشوولە، نە گیاندارێ، نە ڕێبوارێ	جریوەی چۆلەکەش نایە لە هیچ لایە، مەگەر بایە
کە جار جارە ئەهات ئەیدا لە پووشی وشک و دڕک و داڵ	لە جێگەی خۆی ئەجووڵان، ئەیخزاندە ناو نەدیوی و چاڵ
لەگەڵ ئەم ئێش و ئازارە، لەگەڵ ئەم دەرد و زووخاوە	ئەوەندە خۆم کوتا بۆ پێشەوە تاکوو لە پێ کەوتم
بەڵام هەر بەو ئومێدەی زوو بگەم بەو مەنزڵی ژینە	کە ئەم کاروانە بۆی کەوتۆتە ڕێ ئیمڕۆ سبەینێ زوو
بەبێ تینی ملی ڕێم گرت و دەستم دایە ڕۆیشتن	هەموو گیانم بەجارێ کەوتە سەر ئاو و عەرەق ڕشتن
پەل و پۆم لێ بڕا، هێزم نەما، توێخی بەری پێم چوو	هەتا لەم دەشتە چۆڵ و هۆڵ و بێ ئاوە، نەجاتم بوو
تەماشام کرد لە دوور تارمایی شینایییە دیارە	وتم ئەم جێیە هیچ مومکین نییە شوێنێکی ئاودارە
بڕۆم چاکە لەسەر ئەم ئاوە ماندوێتی لەشم دەرکەم	لە پاشا ڕوو کەمە شاری ژیان و چارەیی سەرکەم
گەیشتمە پێشەوەو پێم نایە ناو ئەو سەوزی و ئاوە	تومەز بەحرێکی بێ پایانی قوڕ، گۆمێکی زەلکاوە
کە پێم دانا هەتا ئەژنۆم بەلیتەو ناو قوڕاوا چوو	کە ویستم پێم دەرێنم، تاکو پشتێنەم بەناخا چوو
سەرم هێنا و سەرم برد، لەم قوڕە ڕزگاری من نابێ	ئیرادەی خوا وەهایە، ڕۆژی ژینم لێرە ئاوابێ
تەماشام کرد ئەوا شوانێ لەگەڵ ڕانێ بەرەو ڕووم هات	دڵم خۆش بوو، وتم خودا ناردی، بۆ لام ڕابەری ئاوات
هەتا تیاما بوو هۆ... هۆم کرد و بانگم کردە مامەی شوان	سڵەمیوە و تەماشای دەوری خۆی کرد، والە و حەیران
لە پڕ هەستی بەدەنگ و شوێنەکەم کرد و بەدی کردم	بەگورجی گەیییە لام و پاش سەلام، ماندوو نەبی کردم
وتی تۆ شارەزا نیت، بۆیە وا کەوتوویتە ئەم ناوە	ئەمە ڕێگا نییە، دەریایەکی لیتاو و زەلکاوە
ئەوی کەوتۆتە ئەم شوێنە، بەجارێ واقی وڕماوە	ئەوی کەوتۆتە ناو ئەم بەحرە بێ پایانە خنکاوە
هەنام بۆ برد، وتم ئەی پیری خاوەن چاکە تۆ بیرێ	لە ئەحواڵی منی بێ چارە کە، دەرمانێ، تەدبیرێ
دەسم بگرەو لە ڕێی خوادا دەرم بێنە ئەوا ئەمرم	وتی: باشە، بوەستە تا بەرایی ڕانەکەم ئەگرم
بەرایی ڕانەکەی گرت و وەکو پیاو، هاتەوە بۆ لام	بەهەنکە هەنک و ڕاکردن. بەگورجی کەوتەوە فریام
گەیشتە لامەوە، پشتێنەکەی هەڵدایە بەردەستم	لەپشتی خۆم گرێم دا و قایمم کرد و زەریف بەستم
تەکانی دایە خۆی، پشتێنەکەی تووند گرت و ڕایکێشام	تەقەللایەکی زۆری دا لەگەڵما تا دەری هێنام
سوپاسم کرد و ئەو ڕۆیی، منیش پاش ئەو لەسەر خۆم چووم	کە شەنگ و ناتەوان چاوم کە لێکناوە، تومەز نووستووم
کە چاوم هەڵبڕی ڕوانیم گزنگی خۆری پڕشنگدار	لەنووری خۆی ئەوا ئەینێتە سەر شاخ و چیا ئەفسەر
سبەینێ زوو لە ڕوو چۆن پەرچەمی خۆی لائەدا دڵدار	لەڕووی گەردوون دەسی خۆریش خەریکە لابەرێ شەوگار
تەماشام کرد لە ئوفقی ئەم بیابانە، تەمێ دیارە	کە ڕوانیم تەم نییە، شاخ و نزارە، باغ و گوڵزارە
بەبێ هێزی ملی ڕێم گرت و داوێنم بەلادا کرد	بەرەو ڕووی ئەو نزارە، پێ و پلم هێزێکی پەیدا کرد
گەیشتمە دامەنی ئەو شاخە بەرز و جوانە تێفکریم	لەسەر ئەو لووتکە بەرز و جوانە، ئامانجی هیوا دیارە
گوڵستانێکە کانی و ئاوەکانی، چەشمەیی کەوسەر	هەتا چاو بڕ ئەکا هەر لالەزارە، هەر چەمەنزارە
وتم: ئەم جێگەیە بەم خۆشی و دڵگرییە یاران	ئەبێ ئەو شارە بێ وا دوێنێ بۆی کەوتۆتە ڕێ کاروان
بەڵێ بێ شک، ئەمە ئەو شوێنەیە کاروانەکەی بۆ هات	ئەمە ئەو شارەیە ناوی نراوە، شارەکەی ئاوات
بە ئومێدی ئەوەی ڕۆژێ بگەم بەو ژینە بێ ژانەی	بەبێ ئاژاوە هەندێ گەیوەتە ئەیوان و کاشانەی
دەسم دایە بەرەو ژووری چیا تا ناوەڕاستی چووم	نەگەیمە سەرچیا هێزم نەما، ئیتر لەپێ کەوتم
سەفەر بۆ شاری ژین گەرچی غەم و دەردە بەناچاری	هەموو کەس بۆی ئەچێ، ئەمما، یەکێ ئەیگاتێ بێ ئازار
یەکێ وەک سێبەری خۆی وایە هەر ئەڕوات و نایگاتێ	هەتا ئەو ڕۆژە شوومە، دای ئەهێڵنە گۆڕی تیرە و تار

1958/01/29
سلێمانی

لە خەوما

ئیمشەو لە وەختی نیوەشەوا سەر لەسەر سەرین	ئەتلامەوە بە کردەوەیی ڕۆژگارەوە
ڕۆییم لەگەڵ بەریدی خەیاڵا حەزین حەزین	کەوتمە خەیاڵی کردەوەیی نالەبارەوە
هەردە و چیا و کۆسپ و کون و قوژبنی جیهان	سووڕامەوە بە دەوری هەموویا بەبێ وچان
گەیمە کەناری جۆگەلە ئاوێکی ساف و ڕوون	بەردێکی تەختی گەورەیی لێ دانرابوو جوان
چووم ڕاکشام لەوێ بە ئومێدی حەسانەوە	کەوتمە خەیاڵی پەرت و پەشێوی زەمانەوە
گوێم لێ بوو چۆن یەکێ کە بەدەم زامی سەختەوە	ئەتلێتەوە، ئەناڵێ بەئازاری خەستەوە
دەم پڕ شکاتی کردەوەیی چەرخی نالەبار	دڵ پڕ لە خوێنی داخ و خەمی زۆری ڕۆژگار
ناڵەی حەزینی کاری ئەکردە دڵ و جگەر	وەک نووکی تیری دەرد و بەڵا تیژ و کاریگەر
چی بێ خودایە ناڵەیی کام ئافەریدە بێ	هاواری سەختی کام جگەرێکی بوریدە بێ؟
هەرچەندە چوومە پێشەوە هیچم نەدی بەچاو	دەنگێکە دێتە گوێم وەکوو شتێکی پەت پساو
چۆن ڕائەکات و هەرچی ئەڵێ بێ شعوورییە	لووت هەڵ ئەکات و مەیلی لە چۆڵیی و لە دوورییە
زۆر ورد ئەبوومەوە، کەچی هەر نەم ئەدی بەڕوو	هاوار و ناڵەکەی لە کوڕوزەی بەشەر ئەچوو
ڕووم کردە عاستی دەنگی بەبێ ڕەنگ و بێ نیشان	چیم زانی بۆ نەوازشی هێنامە سەر زوبان
پێم وت ئەگەرچی دیمەنی تۆ نادیارە لێم	مەردی خودا بە، ناوونیشانت بفەرموو پێم
زۆر ئارەزوو ئەکەم، کە بزانم لە حاڵی تۆ	ئەم جێیە چۆن بووە بە هەوارگە و مەحاڵی تۆ
تۆ کێیت و چی ئەزانی لە ئەسراری کائینات	ڕەنگێ کە خۆی نەبینرێ، ئەبێ دەنگی چۆن بگات
هاتە وەڵام و دەنگی هەنسک و هەناسەکەی	دیار بوو پڕە لە جەور و جەفا دەنگ و باسەکەی
فەرمووی کە من یەکێکی نەبینراو بە چاوی تۆم	بەینێکە من پەرۆشی دەمی داخراوی تۆم
وا دیارە حەز لە بیستنی فەریادی من ئەکەی	بەم هۆیەوە ئەگەر نەبێ، چۆن یادی من ئەکەی
گوێ ڕاگری ئەگەر لە نەوای کارەساتی من	سەرسام ئەبی لە بیستنی هەوڵ و خەباتی من
پێش ئەم دەمە منیش وەکوو ئێوە بەرەو هیوا	ئەفڕیم بە باڵ کە زوو بگەمە جاهـ و کیبریا
ئەمما فڕینی من لە جیهانا بەڕاستی	بۆ ئەو مەرامە بوو بگەمە ئەوجی ئاشتی
هەوڵم ئەدا کە بەرز بمەوە نەک بە بەندەگی	ئازاد و دڵنیا نەبی، بێ نرخە زیندەگی
پاڵ کەوتبووم لە جێگەما غەمزەدە و حەزین	سەرسامی کردەوەی چەپی چەپگەردی سوفلە بین
بیرم ئەکردەوە کە بەملیۆنەها بەشەر	بۆچی ببێتە ملکەچی پیاوێکی بێ هونەر؟
بۆ خێر و بێری ئەم وەتەنە، بەم وڵاتەدا	دابەش نەبێ و شەعب بکەوێتە ڕوفاهەوە؟
چاک و خراپی ئەم وەتەنە پاکە توخودا	بەسرابێ بۆ بە خواهشی عەبدولئیلاهەوە؟
ئیش نادرێ بە شیرکەتێ یاخود موقاویلێ	«حیسەی ئەسەد» بەشی نەڕەشێری تیا نەبێ
هیچ مەعمەلێ نییە لە عیراقا بەڕاستی	ئیشی بەڕێوەچێ، کە بەشی ئەو لەوا نەبێ
تەییارە هەر بەڕێوەیە بیباتە ئەورووپا	یا بێتەوە لە گەردوشی شارانی ئەمریکا
تەییارە بۆ سیاحەتی دوور و سەفاهەتە	سەییارە بۆ گەڕانی شەوانی دەنائەتە
بۆ چاوی عالەمێ بە تەم و تانە کوێر بووە؟	نابینێ زوڵمی زۆر و فەسادی لە حەد بەدەر
بۆ گوێی شەعب بەجارێ کپ و کەڕە لە عاستی زۆر؟	نابیسێ شینی دایکی خەفەتباری قوڕ بەسەر
لاوانەوەی حەزینی لەبۆ مەرگی ڕۆڵەکەی	بۆ ڕۆڵە خێر و خۆشی نەدیوە کوڵۆڵەکەی؟
بۆ ئەم چەکە کەوا بەدەسی جەیشەوە هەمووی	گاڵوکی شوانە؟ یا سوپەری هێرشی عەدوو؟
شوانن ئەمانە یاخۆ بەناو تیپی ئەفسەرن؟	ڕانن ئەمانە یا هەموو سەرباز و عەسکەرن؟
بۆچی عەدوو لە «نووری سەعید» و لە کۆمەڵی	زیاتر گومان ئەکەن کە ببێ لەم جیهانەدا؟!
باوەڕ ئەکەی کە خوێنمژ و بێ باک و ئابڕووی	وەک ئەو ببێ لە ڕووی زەمین و زەمانەدا؟
هەروا لەبیرمە بە «سەلاح سالمی» کە وت	ئیسرائیلێکی تر هەیە لای ئێمە «کوردەکان»
ئێران و تورک و ئێمە ئەبێ یەک گرین بە حیلف	هەوڵێکی وا بدەین کە نەمێنێ شیعاریان
ئێران و تورک و ئێمە وەک یەک بەمانەوە	گیرۆدە بووین ئەگەر نەکرێ زوو عیلاجیان
خوێناوی کوردەکانی حەڵاڵ کرد بەتورکەکان	ئەو تورکەی خوێنی کوردی شیمالی هەموو ڕژان
ئەم حیلفەیان بەغەیری ئەمە، هیچی تر نەبوو	بڕوانە ماددەکانی ئەم کە باش بۆت ئەکا عەیان
هیچ کەس بەلامەوە نەبوو غەیری خەیاڵەکەم	خۆم و خەیاڵی کوێرەوەری ژینە تاڵەکەم
من وام ئەزانی هەر کە زوبان گیرولاڵ ئەکەن	نەمزانی دەرکی ڕازی دەروون و خەیاڵ ئەکەن
ئەتلامەوە بە ئێشەوە بۆ خۆم بە پاڵەوە	گینگڵەم ئەدا بە وێنەی مار بەم خەیاڵەوە
دیارە یەکێ کە باوەڕ و بیری ئەمانە بێ	جاسووس ئەبێ لەدووی شەو و ڕۆژی لەلا نەبێ
دیم کۆمەڵێ لە شورتە، عیبارەت لە سی نەفەر	دەوریان وەها تەنیوە، کە مێشێ نەکا گوزەر
بێ گفتوگۆ بەبێ ئەوە من تێ بگەم چییە	لێو هەڵبڕم بڵێم لە منا هیچ خەتا نییە
گیرام و دەست و پێم لە کەلەپچە و کەمەند درا	هێنامیانە مەحکەمەی، بۆ حاکمی جەزا
هاوێشتمیانە ناو قەفەسی ئیتیهامەوە	وەستانمیان بە ملکەچی و ئیحتیرامەوە
پێوست نەبوو بەگرتنی ئەوراقی ئیدیعام	وەرگرتنی ئیفادە و تەوجیهی ئیتیهام
ئیزبارەکەم هەموو پەڕە شانسی دڕاومە	ئەوراقی ئیتیهامەکەشم خۆم و ناوومە
شاهید لەمن تەڵەب نەکرا بۆ دیفاعی نەفس	زانیم ئیشەکەم خەتەرە، حوکم ئەدا بەحەپس
ئەو شاهیدەی ئەیانەوێ مەوجوودە لای ئەوان	پێوست نییە بە هاتن و زەبتی ئیفادەیان
شاهید نەمانی شەعشەعەیی دڵفریبمە	سەودایی شاعیرانە، ئەدای غەریبمە
شاهد زەوالی دەبدەبەیی پایە ماڵمە	شاهید لە دەس زەمانە، پەشێوی خەیاڵمە
شاهید نییە شتێکی لە من دیبێ گەر ببێ	نووکی قەڵەم، بە بەردی حەوادیس شکاومە
ئەم وەزع و حاڵە، شورتە بەتاوانی دابنێ	لازم نییە بەهاتنی کەس شایەتی بدا
بەڵگەش لەمانە زیاتر و چاتر ئەبێ چ بێ	ڕاپۆرتی شورتە کافییە بۆ مەحکەمەی جەزا
حوکمم درا، لە ژووری حەپسخانە تووند کرام	حوکمێکی وا گران لەبەنی ئادەمی خرام
ژوورێکی تەنگ و تیرە و تاریک و نالەبار	تاریکترە لە نیوەشەوی گیاڕەشی بەهار
ژوورێکە سواغ بەبۆیەیی قەترانی ڕەش کراو	کوون بڕ کراو و بێ کوون و بێ پەنجەرە و هەتاو
فەرقی نەبوو بەلامەوە، ڕۆژی لەگەڵ شەودا	ئیللا بەکاتی هاتنی بێداری و خەوا
وەک نان و ئاو، عەزاب و شکەنجەش «علی الدوام»	دووجار بە ڕۆژ و جارێ هەبوو شەو بە ئینتیزام
ویستم کە ئیستنافی بکەم حوکمەکەم، بەڵام	بیرم کە کردەوە خەتەرە، پووچە ئیدیعام
چونکی لەپێش قەزییەی مندا عەدالەتیش	حوکمێکی وا درابوو، کە ناوی لە ڕووی زەمین
بکوژێتەوە وجوودی نەبینرێ بەزەڕەبین	ناوی نەمێنێ دوژمنە بۆ زوڵم و خوێنمژین
بڕیار درا لە خاکی عیراق دەربەدەر کرێ	ببرێتە چۆڵ و هۆڵێ، لەوێ دەسبەسەر کرێ
ئەو حەق پەرستە دەربەدەرە، ئەو عەدالەتە	حوکمی بە جەبری، ئێستە لە خاریج ئیقامەتە
شاهیدی زوور کراوە بە مەئمووری سجنی ئەو	وەردیانەکانی زۆری دزە، جەردەیە بە شەو
کۆتە لەپێ، کەلەبچە لە دەست، مات و قوڕ بەسەر	تێ هەڵدراو و بێ دەرەتان، حەپس و شار بەدەر
ویجدان و ڕاستیش بەدڵی داغدارەوە	زوو دەرپەڕین و کەوتنە وادی فیرارەوە
زانیم کە ئیش وەهایە بەبێ بۆڵە، بێ خوتە	تەسلیمی دەستی دەرد و بەڵا بووم بەبێ وتە
بێ ئیستیناف و ناردنی دەعواکە بۆ تەمیز	کێشام عەزابی لەش بەسزا یەک بەیەک بەڕیز
تا هات ئەچوو بەناخی زەمینا تەفەکورات	تا هات ئەچوو بەچاڵی نەمانا تەخەیولات
عەقڵم خەریکە ماهییەتی خۆی نیهان ئەکا	حیسم خەریکە، ڕوو لە نشێوی نەمان ئەکا
بەم حاڵەوە لە کەشمەکەشا مامەوە بەساڵ	تا ما لەگەڵ هەناسەکەما نووزەیە بەحاڵ
ئەمزانی تیری تیژی نزای وەک منی کوڵۆڵ	ئەیدا لە ناوەڕاستی هەدەف زوو بەگورج و گۆڵ
ڕووم کردە ئاسمان بەدڵێکی حەزینەوە	پاڕامەوە بەئێشی دڵی پڕ برینەوە
دڵ پڕ لە خوێن و ناڵە لەسەر دەم، زەبوون و زار	لالامەوە لە بارەگەهی بەرزی کردگار
پاڕامەوە وتم: بەسە ئەی خالقی بەشەر	ئیتر بەسە ژیانی وەها پڕ لە دەردی سەر
پاش ئەم دوعایە، کەوتمە حاڵاتی ئیحتیزار	ڕۆحم فڕی گەیشتە فەزای ئافەریدەکار
ناوم کوژایەوە لە جیهانی دەنائەتا	ڕۆحێکی سابتم، لە فەزای بێ نیهایەتا
دوورم لە شۆڕش و شەڕی دونیای پڕ بەشەر	بێ دەخل و بێ عەلاقە، لەگەڵ خاکی پڕ لە شەڕ
ڕۆحێکم ئێستە خاوەنی حیس و تەفەکورات	دیارە شعوورمە بووەتە هۆی موخاتەبات
ڕۆحێکی سابتم، لە فەزایەکی بێ کەنار	هۆشیار و هۆشمەند و بەبێ لەیل و بێ نەهار
بێدەنگییە شیعاری هەموو ڕۆحی باشعوور	لەم کارەساتی کەونە، لە نێزیک بێ یا لە دوور
ئەم ناڵەیی حەزینە، کە ئێستا ئەگاتە تۆ	داخی جیهانە وا منی هێنایە گفتوگۆ
لەم کەونەدا یەکێ نییە بۆ نیشتیمانی خۆی	ڕاستێکی بێ درۆ بێ لەگەڵ هاوزوبانی خۆی
حیرسێکی مەنفەعەت لە جیهانا کە جارییە	بۆ داڕزینی جیسمی بەشەر دەردی کارییە
لێدان و هەتکی عەرز و شەرەف، کوشتن و بڕین	پاداشێ دانراوە، بەتەرفیع و ئافەرین
زیڕەی ژنانی سک پڕی پێ کۆتە، لێدراو	وەختی فەلاقە ناو دڵی بەردی ئەکرد بەئاو
ئەرکان و کاربەدەستی حکوومەت، هەموو چەتەن	مەشغولی گرتنی کەلەپووری وڵاتەکەن
زاهیر وەزیرە، ڕێگرە ئەمما لە ژێرەوە	هاوبەش لەگەڵ دز و چەتە، هاوڕێ لەگەڵ قەتار
هەر هەوڵ ئەدا ڕەسیدی حیسابی لە مەسرەفا	ئەوەل پلەی کە زوو بگەیەنێ بە سەد هەزار
ئەمجا لەبەر ئەوەی یەکێ دەم نەکاتەوە	ئەسراری ئەم موئامەرەیە، دەنگ نەداتەوە
قانوون دروست کرا، کە شیووعی لە عالەما	ناویشی نابێ، تێپەڕێ بەسەر دەما
ئەنساری ئاشتی ئەوی داوای سەلام ئەکا	کوشتن حەڵاڵ و زیندەگی بۆ خۆی حەرام ئەکا
شورتە بڵێ شیووعییە، کوشتن جەزایەتی	یا حەپسییە هەتاوەکو ڕۆژی نیهایەتی
لەم زوڵم و زۆر و جەورە، ئەوی دەم بکاتەوە	ئاگر ئەنێ بەخەرمەنی پووشی حەیاتەوە
وای بۆ ئەوانە دەرکی شتی نالەبار ئەکەن	یا حەز لە ئاشتی و لە ڕوفاهی هەژار ئەکەن
یا حەپسە پێ کۆتەدراو و زەبوون و زار	یا نەفییە بۆ وڵاتێ کە دوور بن لە خوێندەوار
زانا و خەریجی جامیعە، دڵ لەت لەت و حەزین	زۆریان بەداخەوە، لە حەپسخانەدا ڕزین
خۆ باسی حیلفی نەگبەتی بەغدا بکا یەکێ	پشکۆیی سووری ئاگرە ئەینێتە سەر زوبان
هەر دەسبەجێ کراوە بە ئەنساری ئاشتی	حوکمی دراوە، جادە ئەماڵێ بە پێی پەتی
وای بۆ ئەوەی موخالیفی ئەم ئیتیحادەیە	یا دوژمنی ئیدارەی ئەو بەدنیهادەیە
تاکو شەهادە بەرز بێ بە تینە شکەنجەکەی	دەرهاتنە لە بن، هەموو نینۆکی پەنجەکەی
ئەخرایە کیسی ڕەمل و گلۆریان ئەکردەوە	ڕۆژی دە جار، ئەهاتەوە هۆش و ئەمردەوە
بەم کارەساتە هەر دڵی خاوێنە پیس ئەبێ	هەر نەوشکۆفەیی گوڵی ئامالە سیس ئەبێ
مەئمووری گەورە، ئیشی بەشەو هەر سەفاهەتە	ڕۆژیش خەریکی خواردنەوەی خوێناوی میللەتە
مەسروور ئەبێ بەکوشتنی جینسی بەنی بەشەر	بۆ خۆی مەنافیعی ببێ، با بۆ جیهان زەرەر
ماڵی هەتیو و بێوەژن و بێکەس و هەژار	هەروەک گەزۆ حەڵاڵە، لە لای پیاوی زۆردار
خوێنی برا ڕژاندنی سەهلە لە لای برا	بەو شەرتە تیا ببێ بەشی باخەڵ بەئاشکرا
مێزەر بەسەر، وەزیفەیی باشی درایە دەس	جاسووسی پیاوی گەورە بێ، دەخلی نەبێ لە کەس
چونکێ نییە بڵێ کە لە ئیشی ئەوان ئەچێ	بۆ وەعز و بۆ موبارەکی، بۆ دیوەخان ئەچێ
چۆن لای دڕندەکانی کەژوکێوی ڕووی جیهان	کوشتنی زەعیف حەڵاڵە، بەقانوونی کێوییان
لای کۆمەڵی حکوومەتە خوێنخوارەکەی عیراق	خوێن ڕشتن و مژینی، حەڵاڵە بە ئیتیفاق
تۆ بیگرە لە شێخ و لە ئاغا، لە جوان و پیر	سۆفی و مەلا لە مەدرەسە، فەڕڕاش هەتا وەزیر
ئیشیان بەجارێ کردەوەیی نالەبارییە	هاوڕێ بخاتە چاڵەوە، لای بەختیارییە
لافاوی خوێن و ئاگرە، بەربۆتە سەر زەمین	ناکوژێتەوە مەگەر بەخوداوەندی عالەمین
مومکین نییە کە بێتەوە سەر ڕێ بەشەر مەگەر	سەرلەنوێ داڕژێتەوە بنچینەیی بەشەر
***
بەم ترسەوە کە وەختێ خەبەر بوومەوە لە خەو	نزیک بوو ڕۆژ ببێتەوە، زۆری نەمابوو شەو
چاوم گڵۆفت و کەوتمە بیر و خەیاڵەوە	هەرچیم کە دیبوو هاتەوە بیرم بە پاڵەوە
ڕوانیم کە ئاسمان بەری وا ڕوون ئەبێتەوە	ڕەنگی ڕەشی، لەدامەنی گەردوون ئەچێتەوە
ڕووم کردە بارەگاهی خوداوەندی «ذو الجلال»	پاڕامەوە وتم: بەسە ئەی زاتی لایەزال
مردین هەموو لە ژووری حەپسخانەدا ڕزین	بۆ ئەم فەساد و زوڵمە، هەتا کەی نییە زەوال
***
دیسان لە غەیبەوە یەکێ لێم هاتە زوبان	فەرمووی ئەوی کە دیت لەخەوا، ڕاستە بێ گومان
چونکی خەوێکی خێرە لە بۆ خاکی نیشتیمان	تەفسیری ئەم خەوەت، ئەمەیە بۆت ئەکەم بەیان
شەو چەند درێژ بێ، ئاخری هەر ڕۆژ ئەبێتەوە	کاسە کە پڕ بێ زۆر، ئەلەقێ و قڵپ ئەبێتەوە
قەولی خودایە: «إن مع العسر يسرا»	دوای زوڵم و زۆر و زەحمەتە، ڕەحمەت ئەدا خودا
هێشتا خەوت ئەدی، خەوەکەی تۆ کە هاتە دی	گوێ بگرە تۆپ کە جەرگی ڕەحابی چلۆن دڕی

1958/08/08

بۆ مێژوو

«کارەساتی کاربەدەستان کە بەسەر سولەیمانیا هاتووە و ناردنی «عومەر عەلی» و ڕاسپاردنی بۆ ئەو موعامەلانەی کە بەتایبەتی ئەیکرد و لە ژێر پەردەی عەدالەتا دونیای ڕووتانەوە» شێخ نووری شێخ ساڵح

کڵۆڵی جێگایە بگرێ	مێروولەی باڵ ئەگرێ، ئەفڕێ
شێری ئەبێ بە مام ڕێوی	توولە ئەوەڕێ بە خێوی
پەسمایە بەرز ئەکاتەوە	دوێنێی خۆی بیر ئەباتەوە
فرۆمایەی بۆش و بەتاڵ	تازە پیاکەوتووی کرچوکاڵ
ئەکەوێتە بیر و خەیاڵ	چۆن بگاتە ئەوجی کەماڵ
سەری برد و سەری هێنا	دەستوورێکی بۆ خۆی دانا
ئەم دەستوورە بگرێتە بەر	ئەگاتە قۆناغی زەفەر
لەم وڵاتە لە خۆی زیاتر	گەلێ هەیە لەو زاناتر
بەجێگە و ناو، بە دارایی	بە خوێندەواری و ئازایی
گەلێ هەیە خوێندەوارتر	زۆر هەیە بەرز و زاناتر
لەو گەورەتر بەهەزاران	هەیە لە ناوچەی کوردستان
کەوابوو گەورە و خوێندەوار	لە لادێدا یا لەناو شار
زانا و گەورەی هەرچی تیابێ	بەگ بێ، شێخ بێ، یا ئاغابێ
واچاکە ڕەگیان دەرهێنین	ناو و ناوبانگیان بشکێنین
تۆوی ئەمانەم کە بڕی	ئەوسا ئاواتم دێتە دی
***
جوان بۆی چووە، هەتا ناودار	ناویان بمێنێ لەسەر زار
ئەو بەم ئاواتە قەت ناگا	بەم دەسەڵاتە قەت ناگا
لە شەترەنجا، هەتا پیادە	ئەبێ بە سوار «شا» مات نابێ
هەتا زووە خۆی ئامادە	بکا زۆر چاک موهەیا بێ
پێویستە کارێ بنوێنێ	پیلانی وا دامەزرێنێ
سەری سەردار، بنەوێنێ	ناویان لەناوا نەمێنێ
ناودار ئەگەر هەموو نەمرێ	خۆی چۆن جێگای ئەوان ئەگرێ
خۆی ئەناسێ کە بێ هەستە	فرومایە و نەوی و پەستە
بەم جۆرەیە بەئاسانی	ببێتە شای سولەیمانی
***
پیلان بەم ڕەنگە ڕێکخرا	«دستور العمل» دامەزرا
کە خوێندەوار و ناوداران	نیشتمانپەروەر و لاوان
هەرکەسێ خۆی بە پیاو زانی	بۆ نەمانی، بۆ فەوتانی
هەوڵ بدا، تا ئەتوانی	. . . . . . . . . .
هەندێ بکرێن تیرە باران	هەندێ بخرێنە ناو زیندان
بە لێدان و بە تێهەڵدان	بە نینۆکی دەس دەرکێشان
هێندەی بەردەن، بیگرنەوە	ناوی خۆی لەبیر بەرنەوە
ئەمە شێخە، یا مەلایە	ئەمە بەگە، یا ئاغایە
گوێ مەدەرە، ناوونیشان	بیدەنە بەر شەق و لێدان
بۆ پەنگ برۆیان بتاشن	خۆیان بە خۆیان بناسن
***
ئەوی پیاو بێت و ناسراو بێ	ئەوی خاوەن نان و ئاو بێ
هەر یەک بەجۆرێ بەهانە	بیانخەنە، بەندیخانە
زەبر و زەنگی خۆت بنوێنە	لێدە، بگرە، بخنکێنە
تەڕ و وشک، بسووتێنە	سستی لە ئیشا مەنوێنە
ئەوی ناودار و بەڕێزە	دایان پاچە، مەپارێزە
بەم ڕەنگە چاویان ئەشکێنین	ئەوسا ڕیشەیان دەردێنین
بۆ دامەزرانی ئەم ئاشە	بۆ دانانی ئەم بەرداشە
بۆ هاڕینی ئەم باراشە	حەقت ئەوێ، یەکێ باشە
کە نامووسی لا بەلاشە	دڕندە بێ، وەکوو واشە
***
گەڕا دونیا سووڕایەوە	کوون و قوژبن خوولایەوە
بۆ ئەم کارە ناهەموارە	«عومەر عەلی» دۆزرایەوە
هیچی بەگەورە خۆ دانەر	ئەوی نووسیبوویە دەفتەر
دایە دەستی «عومەر عەلی»	پێی وت بڕۆ لایوسئەلی
بڕۆ بۆ سەر سولەیمانی	ئەمەش پڕۆژەی نیهانی
***
دوژمنی گەورەی نیشتمان	«عومەر عەلی» وا نارد بۆمان
خۆی دوژمنی کوردەواری	دوژمنێکی شیرەخواری
ئەبێ ئەمە بۆ ئەو هەل بێ	نەخوازەڵا لایوسئەل بێ
سەیرکەن ئاڵا چۆن هەڵئەکا	دۆ و دۆشاو چۆن تێکەڵ ئەکا
وەختێ گەییە سولەیمانی	سولەیمانی نەیئەزانی
بەتایبەتی کە نێرراوە	زۆر ئیشی پێ سپێرراوە
هات و لەبەر دەرکی سەرا	نەخشی تەرازووی لێ کێشا
«ان العدل أساس الملك»	بە خەتێکی جوان لێی نووسرا
یەعنی هەموو کەسێ لەلای	وەکوو یەک ئەخرێتە ناو تای
تای تەرازووەکە سەرناکا	لە کێشانا موو دەرناکا
ئیتر نەما، زۆرداری و شەق	حەق ئەدرێتە، دەس خاوەن حەق
سندووق بۆ شکات دانرا	بەناو شارا ئیعلان کرا
ئەوی زۆری لێ کراوە	بەناحەق ماڵی خوراوە
هیچ نەوەستێ و داوا بکا	زۆر زوو بەحەقی خۆی ئەگا
بەم کلە جوان چاوی ڕشتین	بەم پشتێنە، پشتی بەستین
وای نیشان دا، ئیش بێ غەش کا	بە تەرازوو جوان حەق بەش کا
کەچی نرخی، حەق گران بوو	ناحەقی ئێجگار هەرزان بوو
زۆر زوو فێر بوو لە حیلەکەی	دەس بنێتە سەر میلەکەی
دەست و تەرازووت خواتەوە	خوا زوو بۆ خۆی بتباتەوە

گەراجی ناوشار

گەراجەکانی ناو شاری	دەرگای داخست بە زۆرداری
ئەمری دەرکرد لە سەر تا خوار	گەراج ببرێتە، قەراخ شار
پاش دوو سێ ڕۆژ داخرانی	خاوەن گەراج نەیئەزانی
ڕووبکاتە کوێ بۆ ئەم کارە	ئەم دەردە چۆن ئەکرێ چارە
خێر خواهێ چووە لایان	پێی وتن گەلی برادەران
ئیشێکە تازە ڕووی داوە	هەر لە ئێوە نەقەوماوە
لەم نەوعە هەر ڕۆژی جارێ	وەک بەختەباران ئەبارێ
ئیش پێک نایە بە دۆژدامان	تەدبیر پێویستە بۆ فرمان
هەڵسن بچن بۆ لای خانم	ئیشی گران، لا ئاسانم
کام ئیش زۆر قورس و گرانە	لای خانم زۆر زۆر ئاسانە
کام ئیش گرانتر فرمانە	موحتاجی یەک سەرقەبڵانە
فکرتان هیچ موغبەر نەبێ	ئیش نییە لای مەیسەر نەبێ
هەڵسان چوونە لای خانم گیان	سەری خۆیان جوان جوان قەبڵان
دەرگای گەراج کرایەوە	گەراج لە جێی خۆی مایەوە
دەست و تەرازووت خواتەوە خوا زوو بۆ خۆی بتباتەوە
میوانداری و چەرەسی خانم
خانم دەڵاڵی خۆی هەبوو	هەموو ڕۆژێ بەیانی زوو
ئەی نارد بۆ ناو شار بپرسێ	کێ شتێکی لێ هەڵدەسێ
دەڵاڵ ئەچوو ئەخولایەوە	ماڵێکی بۆ ئەنایەوە
خەبەری ئەنارد بۆ ماڵیان	کە بۆ پرسینی ئەحواڵیان
خانم ئیمڕۆ، پاش نیوەڕۆ	تەشریف ئەهێنێ بۆ لای تۆ
میواندارییەکەت بەجێ بێ	حەز ناکا بێگانەی لێ بێ
ژن ئەکەوتە شین و زاری	پیاو نیشتە دەریای غەمباری
هەردوو ئەگریان ئەیان وت	بەڵا بەسەرمانا باری
چونکی زۆر باش ئەیانزانی	جێیە بچێ بە میوانی
ئەو ماڵە باش وێران ئەبوو	قەرزاری سەد دووکان ئەبوو
وتیان ماڵمان بەقوڕ گیرا	چارەش نییە «إنا لله»
دیدەنی ئەم وەک کەس نییە	پیپسی کۆلاو چەرەس نییە
میوە، چکلێت، شەکەرلەمە	بۆ میوانی نرخ کەمە
چەرەسی ئەم شاهانەیە	سەرپەرچەم و گەردانەیە
یا بازن، یا پاوانەیە	دەستێ جلی کوردانەیە
حێل و مێخەک، لاگیرەیە	پشتێنی پێچکە لیرەیە
تەعلیماتی بۆ دەر ئەکرا	بەپێی وەزیفە دائەنرا
هەیە پشتێنێ هەڵئەگرێ	هەیە بەبازنێ ئەمرێ
ڕیعایەتی ئەمەی ئەکرد	بەویجدان بوو خوا هەڵناگرێ
چەرەس بەپێی دەس کەوتن بوو	لە زۆر زۆر، کەم کەم ویستن بوو
لەمانەی بۆ دانەنرایە	بەکەیفی خۆی هەڵنەستایە
وای بەحاڵی کابرای فەقیر	هەردوو پێی ئەکەوتە زنجیر
ئیشی تەواو ئاڵۆزا بوو	پتی لەکەند، ڕووی لە «با» بوو
دەست و تەرازووت خواتەوە خوا زوو، بۆ خۆی بتباتەوە
قەسابەکان و گران کردنی گۆشت
قەساب لە سەد و شەستەوە	گۆشتیان کرد بە سەد و هەشتا
پاشا لە کردەوەی قەساب	وەک عەلیشیش ڕقی هەستا
پۆلیسی نارد بەدەستو برد	قەسابەکانیان جەلەب کرد
هەموویان بەجارێ گیران	پاچ و بێڵ درایە دەسیان
ناردنی بۆ کرێکاری	بۆ قوڕگرتنەوە و بەردکێشان
قەساب زۆر باش ئەیانزانی	ئیش سەرناگرێ بەئاسانی
ناردیانە خزمەت خانم خاس	بۆ عەرزی شوکرانە و سوپاس
پێی وت، هەرچی بڵێ خانم	ئەیخەمە سەر ڕۆح و گیانم
بفەرموو قەسابەکان بەربن	مەهێڵە تووشی زەرەر بن
ڕێکەوتن و سەری قەبڵان	مژدەی هێنایەوە بۆیان
خانم تەلەفۆنی هەڵگرت	پاشای هێنایە جرت و فرت
پێی چۆنت وت ڕێکەوتن	خۆت چەندت ویست لێم وەرگرتن
قەسابیان بردەوە سەرا	چوونە ژوورێ بۆ لای پاشا
ڕووی تێ کردن، وەکو برا	وتی ئیشتان تەحقیق کرا
ڕاستە حەیوان، زۆر گرانە	ئەم زیاد کردنە حەقتانە
هەرا بۆ سەد و هەشتا بوو	بەدوو سەد بەر بەڕەڵڵا بوو
لە باتی بیست، چلی چووە سەر	سواری پاشا بوون وەکو کەر
قەساب ئەیانووت بەجارێ	ئەم زەمانە خێر ئەبارێ
کێ بیستوویە کرێکارێ	پاچێ لێدا بە دینارێ
دەست و تەرازووت خواتەوە خوا زوو بۆ خۆی بتباتەوە
شاعیر و خوێندەوار
لە نزیک بێ، یا لە دوور بێ	شاعیر ئەبێ، با شعوور بێ
بەناخۆشی گریانی بێ	بەخۆشی شاد و مەسروور بێ
بەڵام گریانی ئەم شیعرە	کوڕووزانەوەی بە فیکرە
بە ئاشکرا یا بە دزی	چاک و خراپی هەرچی دی
وەک کامێرا ئەیگرێ زوو	چاپی ئەکا و ئەیخاتە ڕوو
تاڵ و شیرین هەرچی نۆشی	خۆشی بینی، یا ناخۆشی
ئەبێ بێتە سەر زوبانی	بیخاتە چوارچێوەی جوانی
بە شیعری خۆش و ڕەوانی	کامەرانی، پەرێشانی
حاڵ و وەزعی نیشتمانی	هەتا هەتا، هەتا مانی
بڵێ و بیکا بە شیعری جوان	بێ ماندوو بوون، بەبێ وچان
ئەم شیعرانە لە چاپ ئەدرێ	لە چاپ نەدرێ، لەبەر ئەکرێ
. . . . . . . . .	یەعنی نامرێ
بەدیمەنی خۆش و ناخۆش	پێکەنین و گریانیان بێ
ئەم گریان و پێکەنینە	ئەم شایییە، یا ئەم شینە
بە هەڵبەستی ڕێک و ڕەوان	بیخەنە بەرچاوی جیهان
ئەمە حاڵی شاعیران بێ	کردەوەی خوێندەواران بێ
عومەر عەلیش وا نێررابێ	لایوسئەل و بەڕەڵڵابێ
هەرچی بکا پرسی نەبێ	لە هیچ کەسێ، ترسی نەبێ
ئەبێ بەشمان هەر زیندان بێ	دەرکردن و تێهەڵدان بێ
***
کردەوەی ئەنساری سەلام	مەعلوومە لای خاس و عەوام
ئەیانەوێ نیشتمانیان	بپارێزن لە خوێن ڕژان
نەوەک تەنیا نیشتمانیان	بەڵکو گەلی سەر ڕووی جیهان
لە برسێتی و ماڵ وێرانی	لە بێ ئیشی و سەرگەردانی
لە قونبەلەی زەڕەو تینی	لە بۆمبای هایدرۆجینی
لە فڕۆکەی پەلاماردەر	لە ساروخی ماڵ وێرانکەر
لە تێکچوونی ئەخلاقی چاک	لە شێوانی ڕەوشتی پاک
دوور بن هەموو شار و وڵات	بۆ ئەمەیە هەوڵ و خەبات
کەچی بەقانوونی شەیتان	شەیتان پەرستی بێ ئیمان
تاجرانی مەرگ و مردن	شەریکەی گیان لەناو بردن
ئەنساری ئاشتی لایان	تاوانە، ئەوپەڕی تاوان
سەلام کرا بەشەڕ، نەک خێر	ئەنساریشی بە شۆڕشگێڕ
ئاشتیخوازی وەتەن پەروەر	مامۆستای کوردی هونەروەر
بلیمەتێکی دانشوەر	«گۆران»ی دەم پڕ لە گەوهەر
کردیان بە ئەنساری سەلام	یەعنی موستەحەقی ئیعدام
گرتی نایە بەندیخانە	وتی جێگای تۆ زیندانە
بە قانوونی ئێمە وایە	زیندان جێی ئاشتی خوایە
دەست و تەرازووت خواتەوە خوا بۆ خۆی زوو بتباتەوە
شێخ لەتیف شێخ مەحموود
پایەی بەرزی کۆشکی شێخان	لە بن و بنچینە دەرهێنان
ئاشکرابوو، وەک ئەم ڕۆژە	ئەوەل بەند بوو لە پڕۆژە
وەک لە پڕۆژە نووسرابوو	بەدەمیش ڕاسپێررابوو
وەکوو جووی نابووت لە پڕا	پاشا بەدەفتەرا گەڕا
حەمە بچکۆلی بەرچاو کەوت	شەو تاکو سبحەینێ نەخەوت
حەمە بچکۆلی پشدەری	«عومەر عەلی» ناردیە سەری
وتی بێت بۆ سولەیمانی	بۆ ئیشێکی زۆر پەنهانی
هێنایانە خزمەت پاشا	کڕنۆشی بەندەگی کێشا
بۆ تەفرە، لەبەری هەستا	ئەمجا ڕووی کردە «حەمە ئاغا»
وتی بیستوومە تۆ پیاوی	پیاوێکی ئازاو بەناوی
ئەڵێن دە ساڵ بەر لە ئێستا	«شێخ لەتیف» قینی لێت هەستا
لەشکری ناردۆتە سەرتان	بۆ تاڵان و بۆ کوشتنتان
ساف لە ساف تاڵانی کردوون	سەروەت و سامانی بردوون
چەند فەلاح و پیاوی کوشتوون	خۆتان بەهەزار حاڵ دەرچوون
بڕۆ دەعوایە، بەرپا کە	حەقی خۆت ئێستە داواکە
من ئەم حەقەت بۆ ئەسێنم	ڕیشەی لەبن دەرئەهێنم
حەمە بچکۆل، وتی پاشا	خوا گەورەییت بەردەوام کا
زۆر دەمێکە ئەمە بووە	ساڵەهای بەسەرا چووە
هەرچەند لەیەک ڕاست بووینەوە	بەڵام دوایی ئاشت بووینەوە
تازەکردنەوەی ئەم کارە	بۆ عەشیرەت عەیب و عارە
پاشا وەک لێی بدەی کوتەک	وەک ژێ و کەوان هاتەوە یەک
وتی ئینگلیز ئەمری داوە	وەزیر خەتی وا کێشاوە
ئەبێ ئەم کارە هەر بکرێ	نابێ دەقیقە دوا بخرێ
ئەم شێخانە نابێ ببن	ڕەگیان ئەبێ دەربێ لە بن
بە هەڕەشە و بەترساندن	بە تەماعی حەق بۆ ساندن
«حەمە ئاغا» هاتە سەربارێ	کە خوێن لە دڵی ببارێ
شاهێدی زوور لەم لاو لەولا	بەزۆری شەق پەیدا کرا
بەقانوونی عەشایەری	لەعنەت لە بابی دانەری
مەحکەمەی بۆ تەشکیل کرا	مودەعی و شایەت بانگ کرا
مادەی یەکەم لەم قانوونە	وەک ئاوێنە ساف و ڕوونە
ئەڵێ حوکمی لەبنەڕەت	نابێ بۆ ئەهلی مەملەکەت
قانوونێکە عەشایەری	دانراوە بۆ کۆچەری
حوکمی هەر بۆ کۆچەریانە	بە پێی عورف و عادەتیانە
هەموو حوکمی ئەم یاسایە	بۆ ئەهلی دەشت و چیایە
پاشا گوێی نەدایە قانوون	حوکمی خۆی دا بێ چەند و چوون
کۆچەری و دانیشتووی ناو شار	کردنی بەیەک بۆ ئیستیعمار
لە نەوەی قوتبی ڕەببانی	کاک ئەحمەدی سولەیمانی
شێخ لەتیفی ئازا و نەبەرد	وەتەن پەروەر، نەترس و مەرد
یەکەمین لاوی کوردستان	دڵسۆزی پاکی نیشتمان
قەرەقۆشی ڕاسپێرراو	حاکمی نەخشە بۆ کێشراو
بەخۆڕایی بەبێ تاوان	خۆی و هەندێ، ئازادخواهان
یەکی بەچوار ساڵ حوکمی دان	ناردنی بۆ ناخی زیندان
مەبەستی گەورە هەر ئەم بوو	لەسەر چاویان، تانە و تەم بوو
دەست و تەرازووت خواتەوە خوا زوو بۆ خۆی بتباتەوە
تۆش بخۆ حاڵت زۆر خۆشە	ئەو شەربەتەی ئەمان چێشتیان
تۆش ماوەیە لێی بنۆشە	با تێ بگەی تامی زیندان
پیرۆزتان بێ بەندیخانە	هی خۆتانە، بۆ خۆتانە
«کارەساتی خوولە پیزە، کوشتنی و شکاندنی پەیمانی حکوومەت کە درابوو بە برا و خزمەکانی و بەکوشتدانیان لە لایەن هاوڕێکانی خۆیانەوە»
خوولە پیزەی چەتەی مەشهوور	جووتیارێ بوو لە شەڕ بەدوور
زۆڵم و زۆری «بانی شاری»	دەری پەڕاند بە زۆرداری
بانی شاری کوشت و دەرچوو	لە داخی شورتە یاخی بوو
بەفیراری زۆر مایەوە	ئاژاوەی زۆری نایەوە
لە شەڕێکا خوولە کوژرا	تەرمی لەو چیایە نێژرا
پاش بەینێ میری پێی زانی	خولەیان لەگۆڕ دەرهانی
بۆ ئەوەی عالەم بیبینێ	هێنایانە سولەیمانی
«ساڵح کۆیی» ڕەفیقی بوو	ڕەفیقێکی شەفیقی بوو
لە پاش ئەوەی خولە کوژرا	لەگەڵ براکەی وەک برا
لەم کۆسپەوە بۆ ئەم هەردە	لەم دارەوە بۆ ئەو بەردە
لەناو چیای فیراریا	لەناو دەوەند و داریا
ئەگەڕان و ئەخولانەوە	بەم چیا و بەم کێوانەوە
هەموو وەک یەک تاواندار بوون	لەدەس حکوومەت فیراربوون
لە دوای خوولە، براکانی	ئیشی خۆیان وا چاک زانی
لەپیاو خەراپی واز بێنن	خۆیان بەچاکە ڕابێنن
بڕیاریان دا تا بمێنن	دڵی کەس دانەچڵەکێنن
ناردیانە لای مەردی دلێر	قائیمقامەکەی شارباژێڕ
وائەزانم «بایز ئاغا» بوو	نەوەی دزەیی ئازا بوو
ئیشی زۆرباش، بۆ ڕێخستن	بەڕەحەتی لێی دانیشتن
مانگانەی بۆ ناونووس کردن	کە دانیشن هەتا مردن
دەستیان دایە حەیوانداری	فەلاحەت کردن، جووتیاری
«ساڵح کۆیی»و هاوڕێکانی	ئەوانیش هەر وازیان هانی
دانیشتبوون بێدەنگ، بێ سەنگ	بێ بەزم و ڕەزم و بێ ئاهەنگ
بەینێ بوو خوولە کوژرابوو	براکانی دامەزرابوو
بەڕەحەتی دانیشتبوون	لە ئارادا هیچ نەمابوو
پاشا کە تەشریفی هێنا	بۆ گرتنیان بڕیاری دا
بەڵێنەکەی میری شکان	خۆی و شورتە چوونە سەریان
بەسەد فێڵ و فڕ و پیلان	سەرنەکەوتن بۆی نەگیران
براکانی خوولە دیسان	کەوتنەوە ناو شاخ و کێوان
«ساڵح کۆیی»و هاوڕێکانی	لەگەڵیانا گیانی گیانی
پشتی یەکتریان گرتبوو	دووربوون لە دێ و ئاوەدانی
بیری زۆر کردەوە پاشا	هیچ نەما هەوڵی بۆ نەدا
بۆ ئەوەی یا بیانگرێ	یا بەکوشتن لەناویان با
سەری برد و سەری هێنا	ئاخری وا بڕیاری دا
وەک ئێران چۆن بێ ئازایی	«سمکۆ»یان کوشت بەخۆڕایی
ئەمیش هەروا نامەردانە	بیانکوژێ بە حیزانە
لووت بەرزی ڕوتبە و جێگا بوو	لایوسئەلو بەڕەڵڵا بوو
بیگرتایە، بیکوشتایە	بە لێدان سەد بمردایە
هەرچی بکردایە ئەچوو	پرسینەوەی هەرگیز نەبوو
ئەندامی حیزبی تۆران بوو	دوژمنی گەورەی کوردان بوو
خوێن ڕشتنی کوردی لە لا	زۆر بێ نرخ و زۆر ئاسان بوو
بۆ کوشتنیان قەراری دا	پیلانی بەم ڕەنگە دانا
«ساڵح کۆیی»و هاوڕێکانی	لاسیان بدا بەپەنهانی
جێگەیان زۆر سەخت و شوومە	تەعقیبیان بێ بەروبوومە
خوێنی پۆلیس بۆ بڕێژین	خۆیان بەخۆیان بکوژین
کاربەدەستی ئەمنی بانگ کرد	پەردە ئەسراری بۆ لابرد
هەڵیان بژارد لە ژن لە پیاو	جاسووسی باوەڕپێکراو
یەکێکیان ناردو زوو ڕۆیی	بە پەنهانی «ساڵح کۆیی»
دی و دەسی خۆی باش لێوەشاند	سەلامی پاشای پێگەیاند
پاشا ئەڵێت، هەتا ماوم	ئیشی ئەنێمە سەر چاوم
خۆی و هاوڕێی عەفوو ئەکەم	ئیشی باشیان بۆ ڕێک ئەخەم
ئەوەی لە دونیا دەس کەوێ	ئەو بیەوێ، من نامەوێ
هەتا بڕکا قسەو هێزم	لە شەڕ و شۆڕ ئەیپارێزم
هەموو هاوڕێی لەکارا بێ	خۆشی ڕەئیس عورەفا بێ
ساڵح کە گوێی لەمانە بوو	دینی بەشەیتان دا بە شوو
دوعا خوازی لە ئیمان کرد	خوا حافیزی لە ویجدان کرد
نایە ئەولاوە عەیب و عار	نامووسی خۆی دا بەدینار
نەنووستن تاکو بەیانی	تا فرسەتیانی لێ هانی
وەنەوزیان نەدا و نەنووستن	لە خەودا هەموویان کوشتن
دەست و تەرازووت خواتەوە خوا بۆ خۆی زوو بتباتەوە
***
«عومەر عەلی» کە نێرراوە	لەوێ نەخشەی بۆ کێشراوە
دوژمنی کورد هەرچی بکا	نابێ کوردێ باسی بکا
بۆ ساڵح کۆیییە لۆمە	ئەم سێ شیعرە لەگەڵ تۆمە
ئەوەتی دونیا دونیایە	ئادەمیزادی وا تیایە
لەو کەسانەی کوردیان ناوە	شتی وەها ڕووی نەداوە
ئەوەندە تۆ بێ ویجدان بی	نابێ لە توخمی کوردان بی

شیعرێکی ناتەواو

دەوری بۆگەن و پیسی ڕابوردوو
هۆشی تاڵان کرد
زەمانی شەعب لەعنەت لێ کردوو
دونیای وێران کرد
ئینسانیان بەزۆر کەڕوکوێر ئەکرد
شت بەدی نەکا
بە زللە ناوی دەمی سوێر ئەکرد
ناوی کەس نەبا
تەماشاکردن، گوێ گرتن، وتن
حەرام کرابوو
یەکێ لەمانە بەس بوو بۆ گرتن
بەقانوون وابوو
گوێ کەڕیی، کوێریی، زوبان بەسراوی
بەزۆر بەڵاوە
بوو بەنەخۆشی لە هەزار لاوە
کەوتە ناو دونیا
بەهۆی میکرۆبی بیری چەوتەوە
ساری بوو، خەڵقی زۆر لێ کەوتەوە
ژیانی نایە تەفر و توناوە
بەشەق تێهەڵدان
ئەبینی عالەم کز و داماوە
بەزەبری لێدان
چاو ئیشی چییە؟
تەماشاکردن
تاریک و ڕووناک
کەڵکی گوێ چییە؟
دەنگ و باس بیستن
هی خراپ و چاک
جاسووس وەک تاعوون کەوتە دونیاوە
لە هەر چوار لاوە
خەرمانی ژیانی دا بەدەم باوە
بە دان و کاوە
زوبان بۆ چییە؟ بۆ قسەکردن، بۆ ئیشی چاکە
کەچی ئەمانە هۆ بوون بۆ مردن
لەوانەی پاکە
تاوانی وتن ئێجگار گران بوو لەژێر دەرچوونی
جەزای ئاسانی ناخی زیندان بوو
ئەو نەخۆشییە چل ساڵ مایەوە
لەناو وڵاتا
هەتاکو ئەهات ئەتەنایەوە
وەک گرانەتا
سێ ئەندام ئەیگرت لە لەشی ئینسان
یەکەم چاو ئەیگرت، دوو گوێ، سێ زوبان
چاو نەیئەبینی هێندە نووقابوو
بەدەم دارەوە
گلێنە و پێڵووی ئاوی تێزا بوو
بەئازارەوە
سەرێ دێ، چاوی سوور هەڵگەڕابێ
ڕوو بەبوونییەوە
نەچوو هەروەکو قیامەت هەڵسابێ
بۆی ئەهۆنییەوە
ئەیووت فڵان کەس جەرگی سووتاوە
بیستووێتی فڵان ئیمڕۆ گیراوە
لە بەغدا دوێنێ فیسار خنکاوە
مات و خامۆشە
سەیری چاوم کرد، دیار بوو گریاوە
زۆر بەپەرۆشەوە
بەفرمێسک پێڵووی چاوی سووتاوە
هێندە گریاوە
بەجارێ بەندی جگەری بڕاوە
هۆشی نەماوە
ئەیان بردیت و حەپسیان ئەکردی
بەزۆری لێدان
لەسەر پشتی خۆت شەقیان ئەکردن
بەنینۆک کێشان
زۆر لەم ئیشانە مەبەست دینار بوو
کۆبکرێتەوە
قازانجی ڕۆژی گەلی هەژار بوو
تیا بتلێتەوە
خەڵق تا ئێوارە ئەچرووسایەوە
هەتا دوو حەفتە
وردە بە دینار ئەگۆڕایەوە
ئەکرا بەسەفتە
ئەیبرد بۆ خانم زەهری ماری کا
لەشەق تێهەڵدان
سەد دەوڵەمەندی لات و فەقیر کرد
لە شارستانا
هەزاران لاوی بەهێزی پیر کرد
لەناو زیندانا
ئەم نەخۆشییە چل ساڵ مایەوە
هەروەک سەرەتان
هەتاکو ئەهات ئەتەنایەوە
بێ داوو دەرمان
کام دکتۆری چاو، دکتۆری چابوو
بچوویتایە لای
ئێشی چاوت لە لای، تەراخۆما بوو
وای تەفرە ئەدای
قەترەی ئەدایتێ بۆ تەراخۆما
لە قەترەی بەرلین
تەراخۆمای چی، بەدەس نووقابوو
دەستی ئاسنین
بۆ گوێچکەت ئەیووت، هەر چیلکە و پیسیی
بەجۆرێکی وا
بەری گرتووە، تۆ هیچ نابیستی
بشۆرێ ئەڕوا
گوێچکە کپ نەبوو، بەزۆر گیرابوو
بە زللە و بە شەق
لۆکەی کەڕ بوونی تێ ئاخنرا بوو
وەک دەوای ڕەینەق
ڕوانین و بیستن، نووسین و وتن
وەکو نەبووبن
بەجۆرێکی وا یاساغ کرابوو
لەپیاو، لە ژن
لەسەر هەر یەکێ لەم تاوانانە
بەئەمری ناحەز
سەد پێستی لەسەر دەباغ کرابوو
بەبێ ترس و لەرز
ئەمزانی بەرگەی لێدان ناگرم
بەتۆزێ ئازار
بەدارکارییەکی نیوەشەو ئەمرم
وەک بەفرەکەی پار
زاتەن بەینێ بوو فەسڵ کرابووم
لەناو برابووم
بۆ بەندیخانە زوو دانرا بووم
ناونووس کرابووم
خێرەومەندێکی حەقناسی دڵسۆز
نەختێ لە ساڵا
پیاوێکی چاکی، دڵپاکی پیرۆز
کردی بەماڵا
لەخەو هەڵسابووم بەری بەیانی
بەمیوانداری
هات و بەگوێما، نەختێ چرپاندی
بۆ ئامۆژگاری
وتی: شەو تەنیا مەڕۆ بەڕێدا
پۆلیس ئەگەڕێ
سەگەلی خوێڕی زۆرن لە دێدا
بەخەڵق ئەوەڕێ
لەگەڵ ئینسانا سەگەل ناحەزن
ئەمە مەعلوومە
بۆ بەخۆڕایی لاقت بگەزن
بەم وەختە شوومە
ئامۆژگارییەکی ڕێکی وا بەڕێ و بەجێ
بەبێ گفتوگۆ
کردم بەگوارە، نامە پەڕەی گوێ
نەمدا بەفیڕۆ
ئیتر من لە ماڵ نەهاتمە دەرێ
هەر لە ماڵەوە
دانیشتم، پۆلیس بۆ ئابڕووم بەرێ؟
بەدەم پاڵەوە
ئەم نەخۆشییانە ئاوا ساری بێ
بێ دەوا و دەرمان
هەر کەسێ گرتی دەردی کاری بێ
تا ئەسپێرێ گیان
ئەمجا تۆ بی خوا چۆن من بوێرم
کە دەستوبرد کەم
لە لووتکەی وا بەرز بێم خۆم هەڵدێرم
ملی خۆم ورد کەم
بە کوێرەوەری، بەهەناسەی سارد
داماو و غەمگین
لەگەڵ ئەم دەورە بەم جۆرە ڕامبوارد
بێ هێز و بێ تین
تا خودا عەبدولکەریمی ڕەخسان
وەک شێری مەیدان
تەلیسمی قەڵای دێوەکەی شکان
بنچینەی ڕووخان
هێلانەی شوومی بوومی هەڵوەشان
بەداڕووخاوی
گیانی کوندەبوو هەمووی هەڵفڕان
بەباڵ شکاوی
بەسەر دونیاوە ناسووڕێتەوە
تا شەعب مابێ
ببڕای ببڕای قەت ناگەڕێتەوە
هەتا هەتایێ
ئێستا زوبانم تەڕ و پاراوە
بەسراوی نەما
وەک جاران کپی گوێچکەم نەماوە
گیراوی نەما
بەتەما نەبووم، ڕۆژێ بێتەوە
هەتاکو مردن
بیری جارانم بگەڕێتەوە
بۆ شیعر وتن
«هەرەس و لافاو» بنووسرێتەوە
بێ ترس و بێ لەرز
بەئاواتی بەرز بخوێنرێتەوە
بێ گوێ لە ناحەز
دەنگێکی وا بێ بلەرێتەوە
وەک دەنگی هوزار
کە چۆن لە گوێدا ئەزرنگێتەوە
لە خۆشی بەهار
ئەی عەبدولکەریم ڕۆڵەی نیشتیمان
سەرۆکی ئەمین
هەروەک تەلیسمی قەڵاکەت شکان
بەهێز و بەتین
دەی بۆ پێشەوە، هەنگاو دابنێ
ئێمە هاوڕێتین
هەر سەرەو تۆ پێی بەسەر دابنێ
سەر لەژێر پێتین
دەی بۆ پێشەوە، کورد هەتا هەتا
هەروا لەگەڵتا
بۆ بەرزبوونەوەی وەتەن هەوڵ ئەدا
سەر لە ژێر پێتا
منیش ژیانم، هەستم، هەڵبەستم
هەرچی کە هەمە
هەمووی بنێمە سەر بەری دەستم
هێشتا لام کەمە
ئەیکەم بەفیدای ڕۆژی ئازادی
سەربەست و دڵشاد
بۆ ئەوەی بژی گەلم بە شادی
بێ ترس و ئازاد