دیوانی کوردی/م

by کوردی

1

تاکوو دڵ مابێ مەکۆشە قەت لە ئابڕوو بردنم	عیشق تا خۆش بێ مەکێشە ڕەنجی ڕیسوا کردنم
پێشەوای کاروانی بێ ڕەحمی هەتا ماوی ئەتۆی	هەڵگری باری جەفا و هیجران هەتا دەمرم منم
هەر ئەتۆم دیوە لە خۆم دڵسۆز و موشفیق تر بە خۆم	چونکە وا ساعی و عەجوول و تالبی بۆ مردنم
خۆ نواندن بەس بێ بە خوا ڕووی جیهان زانی کە تۆ	قادری بۆ کوژتن و تاڵان و زەجر و گرتنم
نازە یا خۆ مەیلە یا نەشئەت تلووعی کردووە؟	یا بە هوشیاری وەکی مەستی بەهانەی کوژتنم
تینوویی نەزعی فیراق و یادی جوللابی لەبت	جوبڕەئیل یارم بێ باز ئیشکالە ڕۆح دەربردنم
بەخت یەک هیجرەت دوو و غوربەت سیان و دڵ چوار	من یەکم، چوار تەوقی ناحەق بۆ چی چۆتە گەردنم؟!
گەر لە عیشقی سادەڕوویان دڵ بگۆڕم بێ گومان	موڕتەدم؛ یەعنی ئەسیری زولف و پوستانی ژنم
دڵ دەڵێ کوردی ڕەقیب دوژمنتە کۆنە لۆتییە	بۆیە وای کوت تا نەزانم کێیە دۆست و دوژمنم

2

کێ دەڵێ دڵبەر بەخیلن؟ ئەمڕۆ وەڵڵا دڵبەرم	بەردی ژێر پێی خۆشی حەتتا هەر دەهاوێ بۆ سەرم
ئەو، سەگی سەد ساڵ جەفاکێشی لە هیچێ دەردەکا	وای بە حاڵی من، کە سێسەد پایە ناماقووڵ ترم
ئیلتماسی کوژتنم لێ کرد، کوتی نازانی تۆ	من چەپەڵ ناکەم لە خوێنی هەر سەگێدا خەنجەرم
پێم وت ئاخر تۆ دڵی من کوێ دەبەی؟ توند بوو وتی	های بە تۆچی؟ ماڵمە خواهیشتمە هەر کوێی بەرم
ڕۆح لە کوێدا خۆی نیهان کا ئەر لە بەر تیری موژەی	کون کونی کردووە وەکوو بێژنگ جەمیعی پەیکەرم
هێند وتت لاچۆ سەرت با بێت پشتت کەندەڵان	چاهی غەم کەوتە دوام و بای فیراق کەوتە بەرم
ئەی فەلەک! مروەت کە من بەو قالبی پڕ دەردەوە	جەوری تۆ یا نازی یار یا جەوری ئەغیار هەڵگرم؟
ڕۆح و دین پێشکەش دەکا هەر کەس، منی بێ دین، خودا!	سا چلۆن ئەو لاشە فەرتووتە و زەعیفەی بۆ بەرم؟
شاهی ئیقلیمی وەفا نازانی ئەی کوردی منم	فەقر و فاقە، تاج و تۆمارمە و گەدایی ئەفسەرم

3

حۆریی باخی جینانی یا گوڵی باخی ئیرەم؟	ام نُجوم العرشِ؟ أَم شَمس علَي فَوقِ العلَم؟
سەرکەشی ئێڵی گەڵاڵی شۆخی بابان و عیراق	نور ابصارِ العرَب ظلُّ الرُّؤَساء الْعجم
کوژتن و عەفوت لە لای من هەردوویان هەر ڕەحمەتن	لو تُمتْني تَرحمني لو تَعفني عين الكَرَم
ئاخری کوژتت بە هیجران ئاسکەکەی بەرماڵی خۆت	كَم نَديت بالنّداء لا تَقْتُلِ صيد الحرَم
کوژتمت ئەمما لە ئاخردا پەشیمانی دەبەی	يا حبيبي بعد قَتلي لاحصولَ في النَدم
وەک تەبیب ئەر بێی و عیلاجی ئەم برینانە بکەی	أُعطك الرّوح لَئن تَقبلْه في حقِّ القَدم
سەد کە مەحزوون و نەخۆشم نامەکەت گەر بێتە لام	يندفع حزني و ما يبقي من القَلبِ اَلَم
گەر وەکوو عیسا لە پاش مردن بە سەرما ڕابری	تَجمعِ العظم الرَّميم تُحيِني بعد العدم
چونکە نامەی دەردی کوردی قەت نەهاتە ئینتیها	تَمت القرطاس، جف الحبرُ و انشَقَّ القَلَم

4

تەشنە لەب تا کەی ڕەفیقی وەحشیانی بەڕ بکەم؟	تیغی خوێنڕێژیت بکێشە تا دەمی پێ تەڕ بکەم
تاکوو لێم دوورە خەتی ڕەیحان و ڕووی گوڵ ڕەنگی تۆ	کوێر بم ئەر بێم سەیری ڕەیحان و گوڵی شەستپەڕ بکەم
وا لە بۆتەی عیشقتا قاڵە ڕوخی زەردم ئیتر	قەت لە خۆ ناگرم لە کەس داوایی قەرزی زەڕ بکەم
ڕەنگی زەردیش چاکە بۆ کوێری ڕەقیب و دوژمنان	چونکە دوژمن شاد دەبێ گەر خۆم گەدا و موزتەڕ بکەم
کیمیای وەسڵت بە هیچ نایێتە دەستم، بێ ئەمە	بچمە غاری مەغریب و خۆم فێرە عیلمی جەڕ بکەم
من لە تەعنەی دوژمنی بێ بیر قوتار نابم، مەگەر	یا خودا مەرگم بدا یا هەردوو گوێی خۆم کەڕ بکەم
قەت مەڵێن یاران! لەگەڵ فیرقەت وەرە سازش بکە	شێت نەبووم وەک پەششە من خۆم تووشی بای سەڕسەڕ بکەم
من لەگەڵ جەور و جەفات گەر لافی ئولفەت لێ بدەم	هەر وەکوو ئاهوو دەبێ خۆم جووتی شێری نەڕ بکەم
پێم دەڵێن کوردی فڵان کەس یادی دووری تۆ دەکا	من لە ئەو چاک شارەزام، بیللا ئەگەر باوەڕ بکەم

5

لەیلەکەی بێ مەیلەکەی مەحبووبەکەی عەییارەکەم	شۆخەکەی پڕ حەملەکەی بێ ڕەحمەکەی غەددارەکەم
زاڵمەی لە خوا نەترسەی کافرەی بێ مروەتە!	قاتڵەی عاشق کوژەی جەللادەکەی خوون خارەکەم
گوڵ بەدەن، سیمین زەقەن، خەت یاسەمەن، فەندەق دەهەن	ئەسمەرەی قەد عەرعەرەی ناز و نەزاکەت دارەکەم
نەوجەوان، ئەبرۆ کەمان، شیرین دەهان و نوکتەدان	تورک ڕەفتار و پەری ڕوخسار و کاکۆڵدارەکەم
ئەی ڕەقیب! سەد جار دەرم کەی یا جوێنم پێ بدەی	ناعیلاجم هەر دەبێ بێم بۆ سەلاحی کارەکەم
ژەهری دووری چەژتووە هیجری ئەمێستا بۆیە وا	تەڵخ گوفتارە کەلامی لەعلی شەککەر بارەکەم

6

چاوەکەم! خۆ من برینداری خەدەنگی چاوی تۆم	زار و بیمار و گرفتاری کەمەند و داوی تۆم
وێڵ و سەرگەردان و خار و عاجز و ئاشوفتە حاڵ	دڵ بە تاڵان چووی سوپای کاکۆڵی تێک ئاڵاوی تۆم
گەر دەپرسی داد و گریان و فوغانم بۆچییە	ڕاستە باوک مردە نیم ئەمما جگەر سووتاوی تۆم
سەد کە تۆ فیکری ئەسیری خۆت نییە ئەمما ئەمن	خۆ دەزانی چونکە ڕۆژ بێ خورد و شەو بێ خاوی تۆم
من لە بەر پیری قەدم خەم نەبووە ئەر باوەڕ دەکەی	قەد خەمیدەی قامەت و باڵای وەکوو لاولاوی تۆم
قاتڵی من کەس نییە بوختانی ناحەق بۆچ بکەم	من شەهیدی خەنجەری موژگانی تازە ساوی تۆم
هەر کەسە عەبد و موریدی موڕشیدێکە سا ئەمن	هەر وەکوو هیجری مورید و گیان فیدای هەمناوی تۆم

7

عەزیزم! من ئەسیری قامەتی نەوتوول نەمامێکم	غوڵامی زولف و ئەگریجە و غوڵامانەی غوڵامێکم
گرفتاری کەمەندی مەهوەشێکم تفڵ و بێ ڕەحمە	هیلاکی ناز و عیشوەی نیم نیگای ئاهوو خەڕامێکم
جگەر خوێنین و چاو ئەسرین و خوێن خوار و دڵەفگارم	خەریک و وێڵ و وەحشی مەهوەشی شیرین کەلامێکم
هەموو عومرم بە زایع چوو لە ڕێگای عیشقدا چونکە	گرفتار و ئەسیری داوی عیشقی تفڵ و خامێکم
ڕەواجی سککەیی ساحیبقڕانی مڵک و میللەت بووم	ئەمێستا وێڵ و سەرگەردانی گەرداوی عەوامێکم
شەهی ئیقلیمی عیشقم، پیری ڕەندانی خەراباتم	ئەگەرچی زاهیرەن تفڵ و نەزان و ئەبلە فامێکم
ئومێدی وەسڵ و دیداری نەما هیجری ئەمێستاکە	هەمیشە ئینتزاری نامەو و پەیک و کەلامێکم

8

ڕەفیقی کونجی میحنەت عاجزن هەر شەو لە ناڵینم	گورێزانن لەبەر لێشاوی مەوجی بەحری ئەسرینم
ئەگەرچی ڕۆژ و شەو مەشغووڵی نەغمەی موتریبم ئەمما	لە خەم خاڵی نییە ساتێ دڵەی مەحزوون و خەمگینم
تەبیب دێنێ دەوای دەردم بکا، خۆ من زەدەی دووریم	بە بێ داڕوویی وەسڵی، نابێ هیچ ئارام و تەسکینم
ئەگەر مومکین نەبوو وەسڵم، کە من مردم وەسییەت بێ	لە باتی قەوم و خێشانم لە سەر مەیتم بکا شینم
شەهیدی عیشقم و مەمشۆن و کفنم بۆ مەکەن یاران	گەواهی حەشرە بۆ دەعوای شەهادەت بەرگی خوێنینم
بە پەردەی زاهیری گەر بێ سەدای ئەو عاشقی یارم	ئیتر حاجەت نییە بێنن مەلا بۆ وەعز و تەڵقینم
عەبەس کوردی مەلائیک دێن دەپرسن مەزهەب و دینت	کە قادر خۆی دەزانێ من لە سەر کام مەزهەب و دینم

9

فەلەک! ڕەحمێ بە حاڵم کە بە غایەت دڵ پەرێشانم	ڕەهەندەی زێد و مەسکەن، دوور لە یار و قەوم و خێشانم
دەڵێن میهمان پەزیر و دڵنەواز و خاوەن ئیکرامی	دەسا بۆ کەیتە؟ وا من بێنەوا و دەروێش و میهمانم
عەزیز و خۆشەویستی کوللی عالەم بووم ئەمێستاکە	غەریب و بێکەس و تەنهانشینی کونجی ئەحزانم
چ میننەت گەر نەوازشت و تەعاروف کەی لەگەڵ مونعیم؟	بە من فەڕزە کە ڕووت و موستەحەققی خێر و ئیحسانم
لەبەر جەور و جەفای یاران نییە ناڵە و فوغانی من	هیلاکی لەوم و تەعنەی ناکەس و خەندەی ڕەقیبانم
ئەگەر بێت و بە ناحەق خۆت بکەی پەنهان وەکوو یۆسف	وەریدی عیشق و ڕیشی توهمەت و چاکی گریبانم
ئەگەر کوردی دەپرسن مەزهەب و پیری تەریقی من!	عەلی مەولامە، قادر پیرمە، مەحموودە سوڵتانم

10

ئەگەر مەیلت لە دڵ دەرکەم، غەریبی کۆیی دڵبەر بم	ئەگەر ساتێ لە یادم چی، هیلاکی ژەهری ئەژدەر بم
بە غەیری بۆسەیی چاوت ئەگەر قەسدی ویسالت کەم	بە شوعلەی قەهری تۆ یا ڕەب سەراپا قەتڵی ئەخگەر بم
ئەگەر یەک لەحزە سستی کەم لە ژێر باری غەمی عیشقت	بە میسلی پەنجەرە قوربان بە تەن سووراخی خەنجەر بم
لە سەر تەعریفی ئەگریجەت ئەگەر بێم وەسفی کاکۆڵ کەم	بە زەربی تیغی ئەبرۆی تۆ ئەمن مەقتوولی بێ سەر بم
ئەگەر یەک لەحزە غافڵ بم لە شوعلەی ماهی ڕوخسارت	لە حەشرا بێ نەسیبی جەننەت و هەم حەوزی کەوسەر بم
گەدایی کۆیی جانانە بە شاهیی عالەمی نادەم	گەدایی خۆشترە بۆ من لە شاهی، گەر موخەییەر بم
ئەرێ یاران! بڵا کوردی لە بۆتەی فیرقەتە یەکجار	خولاسە و بێ غەش و مەقبووڵی عالەم هەر وەکوو زەڕ بم

11

ئەمن وەک پەرچەمی جانان، ئەمن وەک پەرچەمی یارم	لە لایێ خاو و سەرگەردان، لە لایێ مەست و بیمارم
دەبا بگریم، بناڵێنم، کە وا تێکچوو سەر و کارم	دڵم دانا لە ڕێی دڵبەر، نە دڵ بۆم بوو، نە دڵدارم
دڵم کەیلە لە میحنەت، وا ڕەوانە خوێن لە زامانم	لە گێژاوی بەڵادا غەرقە سەر هەتا بە دامانم
لە دەستی کەچڕەوی گەردوون لە کوورەی فیرقەتی غەمدا	بە دایم هەر وەکوو قەقنەس حەریقی نار و حیرمانم
وەسییەت بێ مەبن دوودڵ کە نادا مەنفەعەت پێتان	منیش دوو دڵ بووم ئاخر ئێستە بۆیە وا پەشیمانم
خودا تادای بە من وای دا بە جارێ وەسڵی دوو دڵبەر	.............. فەلەک چۆن کردی تاڵانم
وەکوو کوردی لە دوو جەژن بوو لە ناو حیرەت و دەردا	ئەمیشم چوو ئەویشم چوو بە جارێ ماڵی وێرانم

12

جانا وەرە ئەم جەژنە بە قوربانی سەرت بم	بۆ تیری قەزای چاوی حەسوودان سپەرت بم
شادن لە تەماشای نەزەرت مەحرەم و ئەغیار	مروەت نییە تەنها هەر ئەمن دەربەردەرت بم
ڕازیم بەدەنم هەر وەکوو خاکی بەری پێت بێ	شایەد کە لە ڕێی مەدرەسەدا ڕەهگوزەرت بم
تۆ بەو دوو ڕوخی خۆتەوە وەک شاهی و فەڕزە	دایم کە لە پێش ئەسپەکەتا وەک نەفەرت بم
وا قاڵ و زەعیفم لە هەتیتەی غەمی دووریت	شایستەیە ئێستاکە کە ئاڵقەی کەمەرت بم
بۆ قەتڵی منی خەستە موژەت هەر وەکوو تیرە	ئەی من بە فیدای تیری نیگای پڕ خەتەرت بم
ئەر خەشمە، وەگەر لوتفە بە کوردی نەزەرێ کە	قوربانی غەزەب گرتن و گۆشەی نەزەرت بم

13

عەزیزم! باعیسی عەیش و نیشاتم!	گوڵم! سەرمایەکەی ژین و حەیاتم!
دەزانی خۆ ئەمن سەودازەدەی تۆم؟	نەچیری ئاهوویی چاوی سیاتم؟
هەمیشە من لە کونجی دەرد و غەمدا	ئەسیری شەرت و مەحبووسی وەفاتم
بە ساڵی جارێ قوربانی دەکەن حاج	ئەمن هەر دەم بە قوربانی وەفاتم
بە جاڕووبی موژەی چاوم هەمیشە	خەریکی مشت و ماڵی خاکی ڕاتم
لە شەوق و زەوقی عالەم بوومە فارغ	کە هەم زانوویی هیجرانی و بەڵاتم
لە بەرچی وا لە من ئازوردە بووی تۆ؟	نییە ڕەحمت بە حاڵم لێو نەباتم
ئەگەر کردوومە تەقسیر و گوناهێ	هەزاران تۆبە بێ تا ڕۆی مەماتم
بە مەرگی تۆ وەها خەستە و زەبوونم	نەماوە زەڕڕەیێ سەبر و سوباتم

14

عەزیزم! نووری چاوانم! حەبیبم!	سەبووری بەخشی جانانی شەکیبم!
وەرە ڕەحمێ بە حاڵم کە عەزیزم!	لە یار زویر و لە مەسکەن بێ نەسیبم
ڕەهندەی دەستی کەس نیم خۆت دەزانی	فیراری جەوری ئەغیار و ڕەقیبم
دوو شەش بۆ داوی نەگبەت هەر لە ڕێدا	لە بەختی شەش دەر و یاری عەقیبم
ئومێدی زیندەگیم ناوە بە لاوە	کە قاتڵ بوو بە جەڕڕاح و تەبیبم
عەجوولی و وەحشەتی ئەم وەختە خۆم بووم	کە دیدەت بوو بە ئوستاد و ئەدیبم
ئەمەی دەیڵێم ئەگەر ئیغراقە هیجری	هیلاکی دەستی «مەیتەن قرمزی» بم

15

عەزیزم! وا لە دووریت دڵ فیگارم	کە خوێن دەڕژێ لە دیدەی ئەشکبارم
وەها فرمێسکی خوێنین دێ لە چاوم	وەکوو دامانی ئەلوەندە کەنارم
لە گەردی قاسیدی یەئسی ویسالت	بە کوللی کوێرە دەیدەی ئینتیزارم
کە ئوممێدی ویساڵی تۆم نەماوە	بە مەرگی تۆ بە مەرگ ئومێدەوارم
لە چاوی خۆت بپرسە ئەو دەزانێ	کە من بۆ وا عەجوول و بێ قەرارم
مەکەن مەنعم کە سەرگەردان و وێڵم	بە دەس عیشقە زەمامی ئیختیارم
لەگەڵ عیشقت وەها یار و ئەنیسم	لە تۆش حەتتا بە کوللی بەرکەنارم
وەکوو مەنسوور ئەگەر بیشم سوتێنن	أنا القادر دەڵێ گەرد و غوبارم
ئەگەر تاڵع ببێ کوردی سزایە	بە حۆققە دوڕڕ و گەوهەر کەن نیسارم