چل حیکایەت/حیکایەتا پازدێ

by مەلا مەحموودی بایەزیدی

ژ ئەتباع و غولامێد مالا عەلائەدین بەگێ حاکمێ ڕۆژەکان شێخ ئەحمەدێ چیلاق هەبوو، کو ل خەلاتێ ئابا ئو ئەجدادێد وان مەشهوور بوون، شێخێد چیلاق د گۆتن، ئابا ئو ئەجدادێد وی ڕووس و عەوردە دگەڕیان و ئەکسەری دخلوەتێدا ڕووس و عەوردە ساکن دبوون و گۆیا د ئیعتیقادا ئەکراداندا ئەڤنە خوەیی کەرامات بوونە، ئەو شێخ ئەحمەد ریا ئابا ئو ئەجدادێد خوە نەگرتی، غولام و ئەتباع خوەیی کری، بخوە ژی مرۆڤەک نەجامێر و خون خوار و زالم بوو، ئاخری میریتیا خەلاتێ زەبت کر و هەسپێد قەنج و غولامێد دلێر پەیدا کرن و ژیا لەکیدا ژی مرۆڤ دکوشتن و جەریمە د کرن. وژیالەکیدا ددایە خەلقێ و کەرەم دکرن. بڤی تەرزی قەزا خەلاتێ زەبت کر، دووسەدو سێ سەد غولام و سوار پەیدا کرن، دوی وەقتی ب ویڕا هەم عەسر، ژ میرێد قەدیم قەزا ئەلجەواز ێ ئیسماعیل بەگ هەبوو، ئەو ژی قەوی شەجیع و عاقل و ئەهلێ ئینساف و ئەهالی ژێ خۆشنود و مەملەکەت ئاباد ژ وی ئیسماعیل بەگێ را، خەلقی کۆچک شاهین د گۆتن، ئەو هەردوو قەزا نزوکی یەکو دوونە میقدارێ چار ساعەتان، هەرچی کەسێ کو ژ زولما شێخ ئەحمەدێ چیلاق دڕەڤین، دهاتن ب ئیسماعیل بەگێ د سەکنین و خلێس دبوون، شێخ ئەحمەد ئێدی نەدکاری شولەکێ بکەتن، هەر چەند مولاحەزە دکر کو بەلکو ب تەرزەکی ئیسماعیل بەگێ مەغلووب بکەتن، قادر نەدبوو، لەوڕانێ تەوەججوها ناسان حەموویان ل ئیسماعیل بەگێ هەبوون و خەلق ژ عەدلا وی رازی بوون، ئیجارێ شێخ ئینایە ب حیلە دوستیەک دنێڤا خوە و ئیسماعیل بەگێ دانیە کو بەلێ بشەڤ من د خەونا خوەدا دیتیە کو ئەزو تۆ بووینە برایێ ئاخرەتی، بڤی تەرزی ئیسماعیل بەگێ ددەتە باوەریێ، ئێدی هەردوو دبنە برایێد ئاخرەتی و قەوی زێدە دەستە براک و دۆست زێدە ب یەکو دوو باوەری دکەن، ئەگەر چ براینیا ئیسماعیل بەگێ سادق بوویە، لاکین دۆستیا شێخ ئەحمەدی ب حەرامزایی بوویە حەتتا رۆژەک دیسانێ وەکو عادەتێد خوە شێخ ئەحمەد جەوابێ ڤڕێ دکەتن، کو ژمێژە من ئیسماعیل بەگ نەدیتیە، کەیفا من ئەوی دخوەزتن، ئەزدێ بێمە سلاڤیا ئیسماعیل بەگێ، ئەو ژی دبێژیتن کو بلانێ کەرەم بکەو بێتن، ئیجارێ شێخ کوڕێ خوە شێخ محەمەد بەگێ گازی نک خوە دکەتن و بخەف تەنبیهـ دکەتن کو ئەز دگەل دەهـ غولامان دچمە کەلا ئەلجەوازێ نک ئیسماعیل بەگێ، تۆ بشەڤ تەنبیهـ بکە هەرچی سوار و پەیا دنێڤا قەسەبا خەلاتێ دا هەین، هەموویان نیڤا شەڤێ دگەل خوە هەلگرە و نێزوکی فەجرێ وەرینە دەورا کەلا ئەلجەوازێ شولەکێ من هەیە، ئەڤێ تەدبیرێ و تەنبیهێ دکەتن و بخوە دگەل دەهـ غولامێد بژارە تێنە کەلا ئەلجەوازێ نک ئیسماعیل بەگێ، لاکین دیسانێ مەراما خوە ژ بۆی غولامان ژی بەیان ناکەتن، وەکو شێخ تێتن و دچتە سەرێ کەلێ پەیا دبتن، ئیسماعیل بەگ ژی ئیعزاز و ئیکرام دکەتن و دگەل یەکو دوو د مەجلسێدا حەتتا سەعات چاران ڕوتنن، غولام و ئەتباعێد ئیسماعیل بەگێ بیست سی مرۆڤ هەین، ئیجارێ ئیسماعیل بەگ رادبە دچتە حەرەمێ و غولامێد ئیسماعیل بەگێ ژی هەر کەسەک دچنە مالێد خوە ل هێشەتێ و دەرگەهێد کەلێ ژی داددەن، ل دیوانخانەئێ دمینە دەرگەڤان و قاوەچی و مەیتەر سێ چار مرۆڤ ژ ئەتباعێد ئیسماعیل بەگێ دمینن، ئێدی مایی دچنە مالێد خوە، پاشی وەکو ساعەت دبیتە شەش، شێخ ژ جهێ درودانێ سانجو دگرە، ئەمان ئەز دمرم فریاد و گازی ئەز دمرم دەرمانەکی ل من بکەن و جەوابێ ژ بۆی ئیسماعیل بەگێ ببەن، بلانێ بێتن چارەیەکێ ل من بکەتن، ئیجارێ دەرگەڤان دچتە دەرێ حەرەمێ و د قوتە و جەوابێ ژبۆی ئیسماعیل بەگێ ڤڕێ دکەتن کو شێخ ئەحمەد سانجو گرتیە و قەوی بێ حالە، نێزوکە هیلاک ببینە، دکەتە گازی ژ بۆی وەسیەتان، ئیجارێ بێ چارە ئیسماعیل بەگ ژی باوەر دکەتن ژ نڤینێ ڕادبە و لباسێد خوە بەردکەتن و تێتە دیوانخانەیێ نک شێخ وەکو ئیسماعیل بەگ تێتن و ڕوتنن، ئێدی ئەو بێ دین شێخ ئەحمەد، ئەو غولامێد ئیسماعیل بەگێ کو حازر هەین، ئەوان ژی هەریەکێ ب شولەکێ گیرو دکەتن، و بخوە ژنشکێڤە ددەتە خەنجەرێ و هجومی ئیسماعیل بەگێ دکەتن و دوسێ خەنجەران لێ ددەتن و ئەمری غولامێد خوە دکەتن، ئیسماعیل بەگێ تەمام دکەن، ئیجارێ ئەوان دووسێ غولامێد ئیسماعیل بەگێ کو ل وێ دەرێ ل نک وان بوونە دگرن و حەبس دکەن، ئیجارێ دەرگەهێ کەلێ ڤەدکەن و غولامەکی ڤڕێ دکەتە تەلەبا کوڕێ خوە شێخ محەمەد بەگێ دگەل لەشکرێ خەلاتێ کو بەرێ تەنبیهـ کربوون، غولام دچتن، بەری فەجرێ سێ سەد چار سەد سواران تینتە نێڤا کەلا ئەلجەوازێ، ئەهلێ هێشەتێ هەر کەسەک بێ خەبەر ل مالێد خوە ڕازاینە، بڤی تەرزی شێخ کەلا ئەلجەوازێ زەبت کرد، ئیسماعیل بەگ بڤێ حیلەیێ کوشت و صوبەیێ جنازەیا وی دەفن کرن، ئەموال و ئەشیایێد وی زەبت کرن، عەیال و ئەتفالێد ئیسماعیل بەگێ ژ کەلێ بدەرانی و ئەهلێد عادلجەوازێ یەکو یەکو جەریمەکرن، موددەیێ دووسێ سالان ب زۆرا خوە عادلجەواز زەبت کر، ئاخری کوڕەکی ئیسماعیل بەگێ بچووک ناڤی سادق بەگ هەبوو، ئەهالیان بخەف دگەل سادق بەگێ ئیتیفاق کرن، شێخ چووبوویە خەلاتێ ئێدی داینە بەرتڤەنگان و قۆڕاندن و نەهێلانە نێڤا خوە، و کوڕێ ئیسماعیل بەگێ سادق بەگ کرنە میرێد خوە، وشێخ چوویە خەلاتی قەوی زالم و بێ دین بوو، بخوە ب نەفسا خوە بیلا شرکەت بدەستێ خوە، دگۆتن کو ژ موسلمان و فەلان سی و سێ نەفەر مرۆڤ کوشتبوون، پاشی بەلێ خوە ژێ دیت..