သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထုဂါထာ -၃
၂၂-နိရယဝဂ်
၇-သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
ဧဝံ ဂေါပေထ အတ္တာနံ, ခဏော ဝေါ မာ ဥပစ္စဂါ၊
ခဏာတီတာ ဟိ သောစန္တိ, နိရယမှိ သမပ္ပိတာ။
(မနုဿေဟိ၊ လူတို့သည်။) ပစ္စန္တံ၊ တိုင်းပြည်၏ အစွန်အဖျားဖြစ်သော။ (နယ် စပ်ဖြစ်သော)။ နဂရံ၊ မြို့ကို။ သန္တရဗာဟိရံ၊ အတွင်းအပနှင့်တကွ။၂ ဝါ၊ အတွင်းအပ, မကြွင်းရအောင်။ ဂုတ္တံ ယထာ၊ လုံခြုံစေအပ် (စောင့်ရှောက်အပ်) သကဲ့သို့။၁ ဧဝံ၊ ဤ အတူ။ (တုမှေပိ၊ သင်တို့သည်လည်း။) အတ္တာနံ၊ မိမိကိုယ်ကို။ ဂေါပေထ၊ သတိထား၍ လုံခြုံစေကြ (စောင့်ရှောက်ကြ) လော။ ခဏော၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒစသော အခွင့်ကောင်းသည်။ ဝေါ၊ သင်တို့ကို။ မာ ဥပစ္စဂါ၊ မကျော်လွန်စေနှင့်။ ဟိ၊ မှန်၏။ [ဟိ သစ္စံ။ အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၀။] ခဏာတီတာ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒစသော အခွင့်ကောင်းကို ကျော်လွန်သူတို့သည်။ ဝါ၊ ကျော်လွန် သွားသော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒစသော အခွင့်ကောင်းရှိသူတို့သည်။၂ နိရယမှိ၊ ငရဲ၌။ ဝါ၊ ငရဲကိုမှတ်, အပါယ်လေးရပ်၌။၁ သမပ္ပိတာ၊ ကောင်းစွာ ရောက်ကုန်ဖြစ်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ၊ ၍။) [သံ+အပ္ပ+တ။ သံ+အပိ+ဣ+တ။] သောစန္တိ၊ ဝမ်းနည်းပူဆွေးရကုန်၏။ (ပါ-၃၁၅)
၂။ သန္တရဗာဟိရံ။ ။ သာကလ္လတ္ထအဗျယီဘောယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “အန္တရံ စ+ဗာဟိရံ စ အန္တရဗာဟိရံ၊ သဟ+အန္တရဗာဟိရေန သန္တရဗာဟိရံ(ရူ-၁၈၂)၊ အန္တရဗာဟိရဿ+သာကလျံ သန္တရဗာဟိရံ(မောဂ်ပံဋီ၊၃၊၂)၊ အန္တရဗာဟိရမ္ပိ အသေသေတွာ သန္တရဗာဟိရံ(ပယောဂ-၄, ၉)” ဟု ပြု။
တစ်နည်း။ ။ အဖွင့်၌ “ဒွါရပါကာရာဒီနိ”ဖြင့် အန္တရအရကို ပြသည်၊ “အဋ္ဋာလက ပရိခါဒီနိ”ဖြင့် ဗာဟိရအရကို ပြသည်၊ သန္တရဗာဟိရအရ ထိုအတွင်းအဆောက်အဦး, အပြင် အဆောက်အဦးရှိသော ပစ္စန္တနဂရကို ရသည်ဟု ယူ၍ “အန္တရေ+ဇာတာနိ အန္တရာနိ၊ [အန္တရ+ဏ၊] ဗဟိ+ဇာတာနိ ဗာဟိရာနိ၊ [ဗဟိ+ဣရဏ်၊] အန္တရာနိ စ+ဗာဟိရာနိ စ အန္တရဗာဟိရံ၊ သဟ+ အန္တရဗာဟိရေန ယံ ဝတ္တတီတိ သန္တရဗာဟိရံ”ဟု တစ်နည်းပြုပါ၊ “သန္တရဗာဟိရံ-(တံခါးတံတိုင်း စသော) အတွင်းအဆောက်အဦး, (ပြအိုးကျုံးစသော) အပြင်အဆောက်အဦးနှင့် တကွဖြစ်သော၊ ပစ္စန္တံ-သော၊ နဂရံ-ကို၊ ဂုတ္တံ ယထာ”ဟု ပေး။(မောဂ်- မောပံ၊ မောဂ်နိ၊၃၊၂၊ ၇၉၊ ၈၀၊ ၈၁)
၁။ ဂုတ္တံ။ ။ ကမ္မသာဓနကြံ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “သုဂုတ္တံ ကတံ(ဓမ္မ.ဋ္ဌ)၊ ဂုတ္တံ ကရီယတိ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၃)” အဖွင့်အလိုမူ “ပေါပနံ ဂုတ္တံ”ဟု ဘာဝသာဓနပြု၊ “ကတံ, ကရီယတိ”ဟု တစ်ခုခုထည့်၍ “ဂုတ္တံ-လုံခြုံစေခြင်း(စောင့်ရှောက်ခြင်း)ကို၊ (ကတံ) ယထာ-ပြုအပ်သကဲ့သို့”ဟု ပေး၊ (တစ်နည်း) “ဂေါပီယတေတိ ဂုတ္တံ”ဟု ပြု၍ ဘာဝလောပ, ဘာဝပ္ပဓာနကြံကာ “ဂုတ္တံ-လုံ ခြုံစေအပ်(စောင့်ရှောက်အပ်)သည်၏ အဖြစ်ကို၊ (ကတံ) ယထာ-သို့”ဟု ပေး။
၂။ခဏာတီတာ။ ။ (က) ခဏာတီတာတိ ယေ ဟိ တံ ခဏံ အတီတာ၊ (ခ) တေ စ ပုဂ္ဂလေ သော စ ခဏော အတီတော။ (က)အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ခဏံ+အတီတာ ခဏာတီတာ”ဟု ဒုတိယာတပ္ပုရိသ်ပြု၊ ဤနည်းသည် နောက်၌ အတီတသဒ္ဒါရှိလျှင် ဒုတိယာတပ္ပုရိသ်တွဲလေ့ရှိ သော သဒ္ဒါကျမ်းများနှင့် ညီညွတ်၏၊ သို့သော် “ခဏော ဝေါ မာ ဥပစ္စဂါ”ဟူသော ရှေ့စကားနှင့် မညီ၊ ချဲ့ဥုးအံ့- ခဏော ဝေါ မာ ဥပစ္စဂါ၌ ခဏသည် ကတ္တား, ပုဂ္ဂိုလ်သည် လွန်သွားအပ်သော ကံတည်း၊ “ခဏံ+အတီတာ ခဏတီတာ”ဟု ပြုလျှင် ပုဂ္ဂိုလ်သည် ကတ္တား, ခဏသည် ကံတည်း၊ ဤသို့ ရှေ့နောက်မညီရကား ရှေ့နောက်ညီသည့်နည်းကို ပြလိုသောကြောင့် (ခ)အဖွင့်ကို ဆိုသည်။
(ခ)အဖွင့်အလို။ ။ အာဂတသမဏာကဲ့သို့ “ခဏော+အတီတော ဣမေ(ပုဂ္ဂလေ)တိ ခဏာတီတာ( ဒုတိယာဗဟုဗ္ဗီဟိ)”ဟုပြု၊ ဤနည်း၌ ခဏသည် ကတ္တား, ပုဂ္ဂိုလ်သည် ကံဖြစ် သဖြင့် “ခဏော ဝေါ မာ ဥပစ္စဂါ”နှင့် ညီ၏၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၂အလို “ခဏော+အတီတော ယေသန္တိ ခဏာတီတာ(ဆဋ္ဌီဗဟုဗ္ဗီဟိ)”ဟုပြု။ [(ခ)အဖွင့်သည် နည်းတစ်ပါးကိုပြခြင်း, သော စ၌ စပါနေ ခြင်းတို့ကြောင့် “တေ စ”နေရာ၌ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၇အတိုင်း “တေ ဝါ”ဟုရှိလျှင် သာ၍ကောင်း၏၊ လက်ရှိပါဌ်အလိုမူ စ-ကို နယန္တရ ပက္ခန္တရကြံပါ၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၂လည်းရှု။]
ဧကသေသ်ကြံ။ ။ ပြအပ်ခဲ့သော အဖွင့်အရ အခွင့်ကောင်းကို လွန်သူ, အခွင့်ကောင်းက လွန်သွားအပ်သူ၂မျိုးလုံးပင် ငရဲရောက်ကာ ဝမ်းနည်းကြရသောကြောင့် ၂မျိုးလုံးရအောင် “ခဏာတီတာ စ+ခဏာတီတာ စ ခဏာတီတာ”ဟု ဧကသေသ်ကြံ။
၁။နိရယမှိ။ ။ ဥပလက္ခဏနည်းအားဖြင့် “နိရယမှိ”ဟု ဟောတော်မူသည်၊ အပါယ် ၄ပါးလုံးကို ယူပါ(ဓမ္မ-ဋီ-၂၇၆)၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၂ ၌ သာယာဖွယ်မရှိသည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် အပါယ်လေးပါးကို “နိရယ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “ဣယတိ အဿာဒီယတီတိ အယော၊ နတ္ထိ+အယော ဧတ္ထာတိ နိရယော”ဟု ပြု။
သမ္ဗဟုလဘိက္ခုဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။