နိဂဏ္ဌဝတ္ထုဂါထာ
၂၂-နိရယဝဂ်
၈-နိဂဏ္ဌဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာ, သတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ ဒုဂ္ဂတိံ။
(ယေ သတ္တာ၊ အကြင်သတ္တဝါတို့သည်။) အလဇ္ဇိတာယေ၊ မရှက်ထိုက်သော ဆွမ်းခွက်ဖြင့်။ (မရှက်သင့်သောအရာဖြင့်)။ ဝါ၊ ၌။ ဝါ၊ ကို။၂ လဇ္ဇန္တိ၊ ရှက်ကုန်၏။ လဇ္ဇိတာယေ၊ ရှက်ထိုက်သော အင်္ဂါကြီးငယ်ဖြင့်။ (ရှက်သင့်သော အရာဖြင့်)။ ဝါ၊ ၌။ ဝါ၊ ကို။ န လဇ္ဇရေ၊ မရှက်ကုန်။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာ၊ မှားယွင်းသောအယူကို ကောင်းစွာ ယူကုန် (ဆောက်တည်ကျင့်သုံးကုန်) သော။ (တေ) သတ္တာ၊ ထိုသတ္တဝါတို့သည်။ ဒုဂ္ဂတိံ၊ ဒုဂ္ဂတိသို့။ ဂစ္ဆန္တိ၊ ရောက်ကုန်၏။ (ပါ-၃၁၆)
၂။အလဇ္ဇိတာယေ။ ။ “ဃာတေတာယံ(မ၊ဋီ၊၂၊၂၀၆)”ရုပ်ပြီးစေပုံကို နည်းမှီ၍ လဇ္ဇိ နောင် အရဟအနက်၌ တာယပစ္စည်းသက်၊ သ္မိံဝိဘတ်ကို ဧပြု၊ “လဇ္ဇနံ လဇ္ဇိ၊ လဇ္ဇိံ အရဟတီတိ လဇ္ဇိတာယံ-ရှက်ထိုက်သော အရာဝတ္ထု၊ န+လဇ္ဇိတာယံ အလဇ္ဇိတာယံ”ဟု ပြု၊ ဤအလို တဒ္ဓိတ် ပုဒ်တည်း။
မောဂ်- မောဂ်ပံ-၄, ၇၇။ ။ ထို၌ “ဃာတေတာယံ”ရုပ်ပြီးစေပုံကို နည်းမှီ၍ ရာယော တုမန္တာ(၄, ၇၇)သုတ်ဖြင့် လဇ္ဇိတုံနောင် အရဟတိအနက်၌ ရာယပစ္စည်းသက်၊ ရ်အနုဗန်ကိုချေ၊ ရာနုဗန္ဓေန္တသရာဒိဿ(၄, ၁၃၂)သုတ် (နိဒီ-၃၃၁အလို တဒမိနာဒီနိသုတ်)ဖြင့် တုံ၏ ဥံကိုချေ၊ သ္မိံဝိဘတ်ကို ဧပြု၊ “လဇ္ဇိတုံ+အရဟတီတိ လဇ္ဇိတာယံ-ရှက်ခြင်းငှာ ထိုက်သောအရာဝတ္ထု”ဟု ပြု၊ ဤအလိုလည်း တဒ္ဓိတ်ပုဒ်ပင်တည်း။
နီတိသုတ္တ-၄၅၅။ ။ လဇ္ဇဓာတ်, တဗ္ဗပစ္စည်း, ဣလာ, သ္မိံသက်၊ လဇ္ဇိတော တဗ္ဗဿ သဝိဘတ္တိကဿ တာယေသုတ်, ဝိဗော၊၈၁အလို ဃပတော သ္မိံ ယံ ဝါ၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် သ္မိံနှင့်တကွ တဗ္ဗပစ္စည်းကို တာယေပြု၊ “လဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ လဇ္ဇိတာယံ”ဟုပြု၊ ဤအလို ကိတ်ပုဒ်တည်း။
နိဒီ-၄၇၇၊ ၄၇၈။ ။ လဇ္ဇဓာတ်, တာယပစ္စည်း, ဣလာ, သ္မိံဝိဘတ်၊ သ္မိံကို ဧပြု၊ နီတိ သုတ္တနည်းတူ “လဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ လဇ္ဇိတာယံ”ဟု ပြု၊ ကိတ်ပုဒ်ပင်တည်း။
နီတိသုတ္တနိ၊၁၊၂၃၁။ ။ ထို၌ ၂နည်းဆိုရာ ဒုတိယနည်းအလို “ပုဏ္ဏမာယေ(ခု၊၄၊၃၂၀)”ကဲ့သို့ အလဇ္ဇိတာနောင် သ္မိံသက်၊ ပုဏ္ဏမာတော သ္မိံနော အာယေ ဂါထာယံ(နီတိ-၄၅၄) သုတ်, ဝိဗော၊၈၁အလို ဃပတော သ္မိံ ယံ ဝါ၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် သ္မိံကို အာယေပြု၊ “လဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ လဇ္ဇိ၊ လဇ္ဇိယေဝ လဇ္ဇိတာ(ရှက်ထိုက်သောအရာ)”ဟု ပြု၊ ဤအလို တဒ္ဓိတ်ပုဒ်တည်း။
ပထမနည်း။ ။ ပထမနည်းအလို “အလဇ္ဇိတာ+ယေ”ဟု ၂ပုဒ်ခွဲ၏၊ အလဇ္ဇိတာနောင် နာကို အာယပြု၍ “အလဇ္ဇိတာယ”ဟု ဆိုလိုလျက် ယချေ၊ နာဝိဘတ်ကို ကံအနက်ဟုယူကာ “ယေ-တို့သည်၊ အလဇ္ဇိတာ-မရှက်အပ်သော ထမင်းခွက်ကို၊ လဇ္ဇန္တိ”ဟု ပေး၏၊ ဒုတိယနည်း အတိုင်း ဝိဂြိုဟ်ဆိုပါ။
သက္ကတအလို။ ။ လဇ္ဇဓာတ်, တဝျပစ္စည်း၊ ဝကိုချေ, တ၌ဒီဃပြု၊ ပါဠိ၌ တဗျပစ္စည်း, ဗကိုချေ, တ၌ဒီဃပြုရာ၏၊ “လဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ လဇ္ဇိတာယံ”ဟု ပြု(ပယောဂနိ၊၂၊၄၁၀)။
တစ်နည်းကြံ။ ။ မောဂ်-၅, ၆၁သုတ်၌ တေဝ တုံပစ္စည်းတို့နှင့် အနက်တူ “တာယေ” ပစ္စည်းကို တွေ့ရ၏၊ ဝိဗော၊၂၅၉၌ ဣစ္ဆတ္ထေသု-စသောသုတ်၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် သက်၏၊ တာယေ ပစ္စည်း၏ ဟောမြဲအနက်မှာ ဘောအနက်ဖြစ်သော်လည်း “မာရာဓေယျံ ပဟာတေဝ (စိတ္တဝဂ်၊ မေဃိယတ္ထေရဝတ္ထု)၊ ပဂုဏော ကထတဝေ(ဝိ၊၃၊၅၀၃)”စသည်၌ တဝေပစ္စည်းသည် ကံအနက် ကို ဟောသကဲ့သို့ လဇ္ဇိတာယေ၌လည်း “ကံအနက်၌ တာယေပစ္စည်း”ဟုကြံလျှင် သင့်ဖွယ်ရှိ၏။
ဝိဘတ်, အနက်။ ။ လဇ္ဇိတာယေကို ဧကပဒ(တစ်ပုဒ်တည်း)ယူသော ရှေ့နည်းများ အလို “လဇ္ဇိတဗ္ဗေန”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ကရိုဏ်းအနက်၌ သတ္တမီသက်၊ (တစ်နည်း)ဩကာသအနက်၌ သတ္တမီသက်၊ (တစ်နည်း) “ဟိရိယိတဗ္ဗေနာတိ ဥပယောဂတ္ထေ ကရဏဝစနံ(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၃)” အဖွင့်ကို မှီး၍ ကံအနက်၌ သတ္တမီသက်။ (နီတိသုတ္တ နိ၊၁၊၂၃၂၊၂၃၃၊ နိဒီနိ-၂၃၃)
သတ္တမီကောင်း။ ။ “လဇ္ဇိတဗ္ဗေန”ကို ကြည့်၍ တတိယာဝိဘတ်ဟုလည်း ဆိုကြ၏၊ သို့သော် နောက်ဂါထာများ၌ “အဘယေ, အဝဇ္ဇေ”ဟု သတ္တမီဖြင့်ရှိသောကြောင့် သတ္တမီယူ ခြင်းက ပိုကောင်း၏။
တစ်ပုဒ်ကောင်း။ ။ “ဃာတေတာယံ, ဇာပေတာယံ, ပဗ္ဗာဇေတာယံ(မ၊၁၊၂၉၃)၊ အတသိတာယေ(သံ၊၂၊၄၇)”ဟူသော အလားတူပုဒ်များနှင့် “အဘယေ ဘယဒဿိနော၊ အဝဇ္ဇေ ဝဇ္ဇမတိနော”ဟူသော နောက်ဂါထာများကိုထောက်လျှင် တစ်ပုဒ်တည်းယူခြင်းက ပိုကောင်း၏။
မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာ, သတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ ဒုဂ္ဂတိံ။
(ယေ သတ္တာ၊ တို့သည်။) အဘယေ၊ ကြောက်ဖွယ်မဟုတ်သော ဆွမ်းခွက်၌။၁ ဘယဒဿိနော၊ ကြောက်ဖွယ်ဟုထင်, ရှုမြင်လေ့ရှိကုန်၏။ [ဘယတော+ဒဿိနော ဘယ၊ ဒဿိနော။] ဘယေ စ၊ ကြောက်ရွံ့စဖွယ်, အင်္ဂါကြီးငယ်၌ကား။ အဘယဒဿိနော၊ ကြောက်ဖွယ်မဟုတ်ဟု ရှုမြင်လေ့ရှိကုန်၏။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာ၊ ကုန်သော။၁ (တေ) သတ္တာ၊ တို့သည်။ ဒုဂ္ဂတိံ၊ သို့။ ဂစ္ဆန္တိ၊ ကုန်၏။ (ပါ-၃၁၆)
၁။ အဘယေ ။ ။ “ဘာယိတဗ္ဗန္တိ ဘယံ၊ န+ဘယံ အဘယံ”ဟု ပြု၊ နီတိသုတ္တနိ၊၁၊၂၃၃တွင် အဘယေ, ဘယေ၌ ဟိတ်(နိမိတ်)အနက်ယူ၍ “အဘယေ-ကြောင့်၊ ဘယဒဿိနောဘေးဟု ရှုလေ့ရှိကုန်၏”ဟု တစ်နည်းပေးသည်၊ ဘယဒဿိနောစသည်ကို သတ္တာ၏ ဝိသေသန ယူ၍ “အဘယေ-၌၊ ဘယဒဿိနော-ကုန်သော၊ ဘယေ စ-ကား၊ အဘယဒဿိနော-ကုန်သော၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာ-ကုန်သော၊ သတ္တာ-တို့သည်၊ ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆန္တိ”ဟုလည်း ပေးကြ၏။
၁။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာ။ ။ “တံ သမာဒိယိတွာ ဝိစရန္တာ”ဟူသော အဖွင့်အလို “သမာဒိ- ယန္တီတိ သမာဒါနာ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ+မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာ”ဟု ပြု၊ “မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သမာဒိန္နတ္တာ”ဟူသော နောက်ဝတ္ထုအဖွင့်အလို “သမာဒီယတေတိ သမာဒါနာ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ+သမာဒါနာ ယေသန္တိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာ-ကောင်းစွာယူအပ်သော မှားယွင်းသောအယူရှိသူတို့”ဟု ပြု၊ ချဲ့ဥုးအံ့-သမာဒိန္နတ္တာ သည် သမာဒါနာ၏ အဖွင့်တည်း၊ သမာဒိန္နကို ကမ္မသာဓ်ယူလျှင် သမာဒါနအရ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကို ရသဖြင့် ဗဟုဗ္ဗီဟိပြုရသည်၊ သမာဒိန္နကို ကတ္တုသာဓ်ယူလျှင် ရှေ့နည်းအတိုင်းပြု၊ သို့သော် ကမ္မသာဓ်သာ အတွေ့များသဖြင့် “မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သမာဒိန္နတ္တာ”ဟူသော အဖွင့်အလို ဗဟုဗ္ဗီဟိကြံ ခြင်းသာ ပိုကောင်း၏၊ “သမ္မာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာတိ ဂဟိတသမ္မာဒဿနာ(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၇၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၉)”ဟူသော အဖွင့်နှင့်လည်း ညီ၏၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာလည်း နည်းတူပင်။
နိဂဏ္ဌဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။