Kein Hüsung/De Vertwiwlung

Heil^[1] Christdag Abend. – Oh wo säut^[2]
Sitt^[3] All’ns tausam^[4] in Leiflichkeit!^[5]
De Mutter hett dat Kind in ’n Arm
Un kickt^[6] dat leiw un selig an
Un drückt dat an sick fast^[7] un warm;
De Vader röppt^[8] den Jungen ’ran
Un will den Slüngel spelen lihren,^[9]
Wo hei dat Hottepird^[10] möt riden,^[11]
Wo hei den Tægel^[12] faten^[13] möt,
Un wo hei möt de Pietsch^[14] regiren.
Sin Weisheit æwer kümmt^[15] tau späd:
De Slüngel weit all gaud^[16] Bescheid,
Hei makt^[17] dat so, as^[18] Jochen deiht,^[19]
Un sett’t^[20] sick up un fött den Tom^[21]
Un jöggt^[22] herüm un makt sick krænsch, ^[23]
Jöggt üm binah den Dannenbom^[24] –

De Schimmel is so wedderdänsch. ^[25] – –

Un dörch de Ollen^[26] ehr Wesen klingt

Ne wunderschöne Melodei,
De dörch de däglich Noth un Mäuh^[27]
Süs Dags ^[28] nich bet tau ’m Harten^[29] dringt
Un in ehr Hart dor wirkt un wewt
De Leiw^[30] en sinnig Bild tausamen;
Wat lang all dod, wat frisch noch lewt,
De ollen Öllern^[31] un de Kinner,
De fött sei in den riksten^[32] Rahmen
Un wewt in ehr Gewew herinner
Mit goldnen Faden Glück un Segen.
Wo schütt^[33] ehr Spaul ^[34] so lustig ’ræwer!
Wo sleiht^[35] sei fast de Lad^[36] dorgegen!
De Leiw, dat is en dägten^[37] Wewer!
Un glücklich sitten beide Ollen –
De Wewer is ehr woll bekannt –
Un drücken trulich^[38] sick de Hand:

»Dat sall woll hollen!«^[39] –

Un buten^[40] wirkt en anner’n Wewer,

Schütt ok sin Spaul recht lustig ’ræwer:
Hoch up den Barg, dor steiht sin Staul;^[41]
Hei leggt^[42] sick ’rup mit ganzen Liw’,^[43]
Wo knirrt un knarrt dat oll Gedriw’!^[44]
Wo klappt de Lad, wo sus’t de Spaul!
De Stormwind wewt sin Winterwand, ^[45]
Sin Uptog^[46] Nacht, sin Inslag Snei^[47] –
Un singt dortau ’ne Melodei,
De brus’t so schurig^[48] dörch dat Land,
As wiren ’rut de bösen Geister;

Is ok^[49] en dägten Wewermeister! – –

In ehre Kamer^[50] sitt Marik –

Wat is dat för en Weder^[51] buten!
De Stormwind fegt æwer ’n Mæhlendik^[52]
Un smitt^[53] den Snei in wille Weih’n^[54]
So scharp un snidig^[55] an de Ruten^[56] –
Sei sitt bi ehre Lamp allein,
Bald sitt sei still, bald rögt^[57] s’ de Knütt,^[58] –
De Ul’,^[59] de krischt:^[60] »Kumm^[61] mit! Kumm mit.« –
Un schuddernd gütt ’t^[62] ehr dal^[63] den Nacken;
Sei fohrt tau Höcht,^[64] sei schudd’t^[65] tausam:
»Ja bald, ja bald! – Ick kam,^[66] ick kam.«
Dat Og,^[67] dat gläuht,^[68] un up de Backen,
Dor liggt^[69] ’ne Farw,^[70] de brennt un lücht,^[71]
As wenn en bitterbösen Schimp
Dat Blaut^[72] ehr jög^[73] in dat Gesicht.
Bald slütt^[74] s’ dat Og, as wull sei rauhn,^[75]
Bald knütt’t s’ ehr Strümp, – so ’n lütte^[76] Strümp! –
So wirr un hastig is ehr Dauhn,^[77]
As wiren ehr Gedanken wid^[78]
An annern Urt,^[79] in anner Tid,
As wenn s’ sick irst besinnen müßt. –
Ja – Wihnacht-Heiligabend is ’t,
Ja – ’t is all^[80] lang’ – all lang’ is ’t her,
Dunn kreg^[81] s’ mal wat tau ’m heil’gen Christ;
Ehr Vader bröcht^[82] ehr Stuten^[83] mit –
Hei was dunn gaud noch in de Wehr ^[84] –
Un wat ehr Päding^[85] was, de Smidt,
De hadd’ ehr mal vir Schilling gewen.
Dunn^[86] ded’ ehr Mudding^[87] ok noch lewen,
De bünzelt ^[88] ehr denn Poppen t’recht^[89] –
Kein ornlich^[90] – ne! – man blot von Plünn’n, ^[91]
Von Allens, wat sei just künn finn’n.^[92]
Sei hadd’n ok eig’ntlich kein Gesicht,
Un ok de Bein, de deden fehlen;
Sei künn dor æwerst schön mit spelen,
Sei hadd’ ehr Schört un Däuker^[93] neigt,^[94]
Un hadd’ sei führt^[95] up Vaders Kar,^[96]
Un in den Backtrog hadd’ sei s’ weigt.^[97] –
Ach, wenn s’ allwil ’ne Weig^[98] doch hadd’! –
Ach, wo verlaten^[99] sitt sei dor!
Ehr Mudding dod so männig Johr,^[100]
Ehr Vader dod – oh, un Jehann!
Dat wille Fewer^[101] packt sei an
Un jöggt de Adern up un nedder,^[102]
As gläugnig Fü’r;^[103] un denn is ’t wedder,^[104]
As wenn ’ne kolle^[105] Dodenhand
Von binnen löscht den willen^[106] Brand
Un ’rüm an ehren Harten ’ritt.^[107]
De Stormwind brus’t. – »Kumm mit! kumm mit!
Krischt heisch^[108] de Ul’. – »»Ick kam, ick kam!
Min Jammer hett denn mal en Enn’.««^[109]
Un sackt taurügg^[110] un sackt tausam
Un fött den Kopp^[111] in beide Hänn’^[112]
Un drückt, as müßt s’ mit dusend Keden^[113]

Tausam sick de Gedanken smeden.^[114] – –

Nu horkt^[115] sei up. – Hett sick wat rögt?^[116] –

Sei geiht an ’t Bedd; vöræwer bögt^[117]
Süht s’ in de ollen Küssen ’rin;
Un ’t is, as wenn en warmen Strahl
Von Gottes Leiw un Gottes Sünn^[118]
Hell schint in ’t düstre Hart hendal.^[119]
De Nacht möt wiken^[120] vör dat Licht,
Un all ’t unheimlich Schummern^[121] flüggt;^[122]
Ehr Welt liggt vör ehr klor un warm
Un jung, as ’t Kind in ehren Arm;
De Thranendau,^[123] de käuhlt dat Og,^[124]
In ’n Harten Nachtigal ehr slog,^[125]
Un üm den fründlich hellen Mund,
Dor bläuhn^[126] vel dusend Blaumen^[127] bunt,
Un ob dat buten^[128] weiht un sniet,^[129]
In ehr is säute^[130] Frühjohrstid.
Lat ’t^[131] snien, lat störmen, lat brusen den Wind! –
Sei un ehr Kind! – Sei un ehr Kind! –
Un as s’ dat Jüngschen^[132] vör sick hewt,^[133]
Dunn lacht ehr Hart^[134] vör Freuden lud:^[135]
Dat is ehr Welt, in de sei lewt,
Wo süht^[136] ehr Welt so leiflich^[137] ut! –
De Leiw, de wirkt, de Leiw, de wewt
Dörch ’t Hart den Hoffnungsfaden ehr,
Von ’n Himmel hoch, dor kümmt sei her
Un bringt ok ehr den heil’gen Christ, ^[138]

Un Wihnacht-Heiligabend is ’t. – –

Un as sei noch so selig set,^[139]

Ehr leiwes lüttes^[140] Kind in Arm,
Un all ehr bitt’re Noth verget,^[141]
Dunn^[142] ward dor buten so ’n Larm,
Dor rummelt^[143] nah de Del^[144] wat ’rup.
Un as de Stubendör geiht up,
Dunn is ’t oll Toppelsch mit ’ne Weig!
»Süh so, Marik, nu kümmst in Reig’,^[145]
Dor legg^[146] den Prinzen man^[147] herin.« –
»»Oh, Nahwersch,^[148] wenn ick doch eins^[149] künn
Jug all Jug’ Gaudheit^[150] mal vergellen!^[151]«« –
»Ih,« fängt de Ollsch^[152] nu an tau schellen,^[153]
Klappt von de Tüffeln^[154] sick den Snei
Un schüdd’t^[155] em af von ehren Dauk:^[156]
»Ih, Mäten,^[157] segg,^[158] büst denn nich klauk?^[159]
Meinst Du, dat Unsereins en Veih?^[160]
Dat ick dat ruhig mit anseih,
Wo dat Du hir in Weihdag’^[161] sittst^[162]
Un mit dat Worm^[163] hir Elend littst?^[164]
Ne! – Sülwst min Oll,^[165] de nich vel seggt,
Seggt^[166] hüt tau mi: ›Wo dücht^[167] Di dat?
Kem^[168] wi woll nich ahn^[169] Weig taurecht?
Du hest jo æwer Johr Kein^[170] hatt,
Un Jöching,^[171] de ’s jo nu all gatlich,^[172]
För denn’ findt ok en Flag^[173] sick noch,
Denn’ legg wi in den Backeltrog,^[174]
Dor liggt de Slüngel jo ganz statlich.
Bring ehr de Weig doch ’rümmer,‹ säd ’e,^[175]
›Un nimm ehr ok en Küssen mit;
Sei hett am Enn’^[176] noch nich so ’n lütt.‹
Un orndlich schellen warden ded ’e,^[177]
As ick nich glicksten^[178] vör em lep.^[179]
Herr Je, Marik, wat is ’t för Weder!^[180]
Un wo de Ul’ so gruglich rep!^[181]
Ick heww so dägern^[182] mi verfirt,^[183]
Wenn dat man blot^[184] nich Unglück bru’t.«^[185]
»»Ach, Nahwersch, ja! – Ick heww ’t woll hürt;^[186]
Mi hett allein hir orndlich gru’t.««^[187] –
»Un denn is ’t bi Di ok so kolt,^[188]
Dor kann dat Lütt Di jo verklamen.«^[189]
»»Ach Gott, ick glöw,^[190] dor is kein Holt.^[191]
Na täuw S’,^[192] ick will . . .«« – Du darwst nich ’rut!
Ick finn^[193] so vel^[194] woll noch tausamen. –
Herr Je, wo Di de Backen brennen!
Ne! – So ’ne Umstänn’ möt^[195] ick kennen;
Ick bün ’ne Fru, ick möt dat weiten,^[196]
Süh, Du geföllst mi gor nich recht,
Hadd’st Di man in dat Bedd ’rin leggt.^[197] –
Na, täuw, ick will Di Füer bäuten.«^[198] –
»»Süs^[199] ded’ mi Daniel dat besorgen,
Hüt hett hei woll kein Tid^[200] nich hadd.«« –
»Ja, Min,^[201] de säd’, hei wir hüt Morgen
Vör Dau un Dag^[202] all in de Stadt
Herinner schickt nah Wihnachts-Saken. –
Na, täuw, ick will Di Füer maken.« –
Un ’rute löppt^[203] s’ un bött^[204] dat Fü’r,
Un as dat schön in ’t Brennen wir,
Dunn halt^[205] s’ de Küssen, makt sei warm
Un nimmt Marik dat Kind von ’n Arm
Un leggt dat in de Weig. »Süh^[206] söking!^[207]
Wo liggt hei nüdlich^[208] dor, Herr Jeking!^[209]
Un wo hei kickt!^[210] – Je, kik Du man!^[211]
Un wo de Hand all grippt,^[212] ach Götting! ^[213]
Ne, kik doch blot mal an dat Lütting!^[214]
Hei fött^[215] sick an de Weig all an.«
Woll kickt Marik em an un seggt:
»»Ach, dat Sei mi de Weig hett bröcht^[216] . . .!«« –
»Ih, red doch dorvon nich mihr, Dirn!
Ick heww s’ Di bröcht un ded’ dat girn,^[217]
Un dat ’s ’ne Weig’, Du kannst mi glöwen,^[218]
So ’n deiht ’t in ’t ganze Dörp nich gewen.^[219]
Kik nipp^[220] mal tau – von Berbomholt.^[221]
Nu is sei frilich slicht un olt,^[222]
Doch as sei nig^[223] noch was, mit rode^[224] Bein
Un hellblag^[225] Liw,^[226] dunn süllst Du s’ seihn!
Dat was en statsches Arwstück^[227] dunn.^[228]
Na, Toppel let^[229] s’ nahst^[230] gris^[231] anstriken,^[232]
Un de oll Farw is ok all ’run,^[233]
Nu deiht s’ sick frilich nich mihr gliken.^[234]
Ick heww s’ noch von min Öllern^[235] kregen,^[236]
Ja, Dirn, dor heww ick sülwst^[237] in legen,^[238]
Un denn bi mi nahst all min Nägen.^[239]
Ne, kik, Marik, hei makt all Öging!« ^[240]
»»Ach, Nahwersch, ja! – Wenn blot Ehr Jöching,
Wenn de man blot nich Schaden nimmt.«« –
» De? – Ne! – Ih wo! – De Slüngel kümmt
Bald in sin sößteihst Mand^[241] herin;
Un wenn de Ort^[242] irst so deiht sin,^[243]
Dat s’ dörch sünd mit de irsten Tähnen,^[244]
Un dat s’ en beten^[245] lopen kænen,^[246]
Denn möten s’ ’rute ut dat Nest;
So is dat bi mi ümmer west.
De Annern heww’n so lang’ nich legen,
Un heww s’ bet jitzt doch grot all^[247] kregen. –
Mäuh^[248] makt dat irst; ja vele Mäuh!
Vör Allen bi de irsten drei,
Un wenn sei fix up ’t Anner kamen;^[249]
Doch is en Hümpel^[250] irst tausamen,
Denn deiht sick dat all beter^[251] fäuden,^[252]
Denn kann dat Ein dat Anner häuden,^[253]
Un dauhn sei irst man hartlich ^[254] sin,^[255]
Denn hett en^[256] ok Plesir doran.
Min Öllst^[257] tau ’in Bispill, min Jehann,
De hött^[258] nu all de Faselswin; ^[259]
Un kik, Marik, wo lang ward ’t wohren?^[260]
Denn nimmt sin Herr em bi de Pird’,^[261]
Denn de Verstand kümmt mit de Johren.
Un wenn ick so as Du nu wir,
Denn weit^[262] ’ck nich, ob ’ck mi grämen künn,
Dat ’ck mit so ’n lüttes Wörmken^[263] set.^[264]
Nu mag Di dat schanirlich^[265] sin –
Un ’t drückt Di jo noch anner Led^[266] – –
Doch paß mal up, hest Du ’t irst grot,
Un is ’t en dägten^[267] Kirl irst worden
Un deiht hei gaud^[268] Di hüt un morr’n,
Denn littst^[269] up ’t Öller^[270] ok kein Noth.«
»»Oh nich! Oh lat S’ doch sin . . .«« – »Wes^[271] still! –
Ick red jo doch man^[272] so. Dat süll
Di jo nich in de Finstern slahn.^[273] –
Ach Gott, ick red un ick süll gahn!
Min Dirn, min Fik,^[274] sall Tüften braden,^[275]
Ick heww sei bi de Pann^[276] henstellt,
De hett s’ gewiß verbrennen laten.
Ne, nicks as Arger up de Welt!
Un denn de zackermentschen Gören,^[277]
Wenn s’ denn man blot uppassen deden!^[278]
Dat mægen schöne Tüften sin!
Gu’n Nacht, lütt Jüngschen, na, gu’n Nachting.
Nu ligg ok still un slap ok sachting!^[279] –
Un Du, Marik, Du bliwwst^[280] mi in
Un geihst nich ’rut! Un nu gu’n Nacht! –
Un de oll Pann is all so dünn,

Dat mægen schöne Tüften sin!« – –

Sei geiht. – Mariken rückt sick sacht^[281]

’Ran an de Weig un nimmt de Knütt^[282]
Un bögt^[283] sick fründlich æwer ’t Lütt ^[284]
Un flustert säute Leiweswürd’^[285] –
Wer hett s’ ehr lihrt?^[286] –
Un weigt ehr Kind tau ’m Ersten Mal. –
De Weig, de rögt^[287] sick up un dal,^[288]
As wenn in stille Heimlichkeit
’Ne Stubenklock^[289] in Freden^[290] geiht,
Un mit den ollen truen^[291] Slag
Inweigt^[292] de Unrauh^[293] un dat Weih,^[294]
Wat swer uns up den Harten^[295] lag.
Sei singt ’ne olle Melodei –
Wo hett sei s’ hürt?^[296] –
En wunnersäutes^[297] Singen wir ’t,
So weik,^[298] so warm, so vull von Rauh;

Den Text, den makt ehr Hart dortau:

Min säutes Lewen,

Du büst mi gewen,
Du büst min Hoffen,
Du büst mi blewen!^[299]
Un hett mi Noth un Elend troffen,
Di holl ick s’ firn.^[300]

Wo girn!^[301] Wo girn!

Du sallst nich kenn’n –

Ick will ’t woll wenn’n^[302]
Wat uns bedrapen.^[303]
Mit mine Hänn’^[304]
Rit^[305] ick de wide^[306] Welt Di apen^[307]
Sallst glücklich sin,

Fri unner Fri’n!^[308]

Hei hett nich schrewen,^[309]

Wo hei is blewen –
Is hei all storben? –
Din Vader drewen^[310]
Ut ’t Vaderland. – Is hei verdorben?
Un süll hei ’t sin,

Hei bliwwt^[311] doch min.

Hei was kein Mürder,^[312]

En Kirl blot wir ’e,^[313]
Din brave Vader.
Kraft in de Glider,
Un hellen Mauth^[314] in jede Ader
Un leiw un tru.^[315]

So ward ok Du!

Un büst Du ’t worden

Hut oder morr’n,
Denn treck w’^[316] em nah;
Up frien Borr’n^[317]
Säuk^[318] w’ em denn in Amerika.
Dor putzt sick eben
So gräun^[319] de Ird’,^[320]
Dor lacht de Hewen^[321]
So blag^[322] as hir,
Dor ript^[323] de Segen,
Dor bläuht de Bom,^[324]
Dor follt^[325] de Regen,
Dor brus’t de Strom,
Dor lüchten Sünnen^[326]
Un Wolken teihn,^[327]
Dor ward verswinnen,^[328]
Wat lang’ gescheihn;
De Nebel wiken^[329]
Vör Morgenwind,
Vör sin Mariken
Un vör sin Kind.
En niges Leiwen,^[330] en niges Lewen!^[331]

Dor ward uns denn ok Hüsung gewen.^[332]

Un as s’ noch in Gedanken sitt^[333]

Un lising^[334] singt de Melodei,
Dunn kümmt^[335] herup en sweren Tritt,
Ein trampst^[336] sick buten^[337] af den Snei
Un grawwelt ^[338] an de Klink herümmer;
Staathöller^[339] Brümmer kümmt herin.
»Gu’n Abend, Dirn!« – »»Gu’n Abend, Brümmer!««
Un fohrt tau Höcht:^[340] wat süll dat sin?^[341] –
Wat süll hei will’n? – Ehr Hart dat sleiht:^[342]
Wenn ’t man nicks Slimmes wesen deiht. –
»Marik, weit Gott, ick dauh ’t nich girn. –
Nimm Di dat nich tau Harten,^[343] Dirn!« –
Sei fött^[344] em an: »»Wat noch? Wat wedder?««^[345] –
»Mariken, still! – Kumm, sett Di nedder!^[346]
Gott weit, dat ick nich anners kann;
Sei^[347] rep^[348] mi sülwst^[349] an ’t Finster ’ran
Un hett mi ’t up de Seel befahlen,^[350]
Ick süll noch hüt nah Di hendalen^[351]
Un süll Di segg’n: Dat wir nu ut,
Hir ut de Hüsung müßt Du ’rut,
Du sallst nah ’t Nebengaut tau Haw’.« ^[352] –
Sei lett^[353] em los un sett’t sick dal:^[354]
»»Dat is dat? – So? Ach, ’t is egal,
Ob ’ck hir, ob ’ck dor herümmer slaw’.«« ^[355]
Un folgt^[356] de Hänn’ in ehren Schot.^[357]
»»Dat is dat? – So? – De Wahnung^[358] blot?««
Un süht sick in ehr Kamer^[359] üm
Un seggt mit trurig sachte^[360] Stimm:
»»Un ’t is doch swer, dat ick sall furt.^[361]
Hir heww ick lewt^[362] sid^[363] min Geburt,
Hir heww ick spelt^[364] in jungen Dagen,
Hir heww ick Noth un Elend dragen,^[365]
Hir sünd min beiden Öllern^[366] storben,
Hir is min ganzes Glück verdorben. –
Dat ’s nu vörbi. – Wotau^[367] noch klagen?
Ick möt un sall un ward ok gahn.««^[368] –
»Dat ’s recht, Marik! Man nich verzagen!
Du möst dat ut den Sinn Di slahn.^[369] –
Din Kind, dat sall denn utdahn ^[370] warden.«
»»Wat seggt Hei? Wat?«« – Sei flüggt^[371] tau Höcht., –
»»Min Kind? Min Kind? – Wat hett Hei seggt?««
De Lipp, de swiggt;^[372] de Ogen^[373] starren,
Sei steiht so schrecklich antauseihn,
As wir sei Is,^[374] as wir sei Stein;
Oll Brümmer springt nah ehr heran:
»Marik! Marik!« un fött^[375] sei an.
Sei ritt^[376] sick von em los un smitt^[377]
Sick æwer Weig un Kind un ritt
Dat Jüngschen ut de Küssen ’rut:
»»Utdahn! Utdahn! – Ja, dauht ’t man ut!^[378] –
Utdahn! – Utdahn! – Ick weit Bescheid. –
Utdahn, so as en ’t^[379] Licht utdeiht!««^[380] –
Springt in de bütelst^[381] Eck taurügg^[382]
Un drückt un drängt sick an de Wand
Un höllt^[383] so fast^[384] ehr Kind an sick
Un reckt^[385] so wild nah vör^[386] de Hand:
»»Furt!^[387] Furt! – Dit is min Einzigst jetzt;
Dit is min Leiwst,^[388] dit is min Letzt;
Dit Ein, dit hett min Allens kost’t.
Hir! Rit’t^[389] dat Hart mi ut de Bost!^[390]
Min Hart, min Lewen
Will ick Jug gewen,
Dit Ein
Allein
Is min, is min.
Min einzigst Deil^[391] up dese Ird’!««^[392] –
Oll Brümmer bidd’t:^[393] »Mariken, hür!^[394]
Kumm her, min Kind, hür doch up mi!
Sei ward ’t nich dauhn.^[395] – Nimm Di tausam! –
Sei meint ’t woll nich so bös mit Di!« –
»»So bös? – Oh ne! – Sei is jo fram.^[396] –
Utdahn! – Dat ’s hüt min heilig Christ!
Un Wihnacht-Heiligabend is ’t.««
Un lacht so grell un redt so wild
Un hett ’t so hastig un so hild^[397]
Un weigt in ’n Arm dat lütte Wesen.
Den ollen Mann ward gru’n un gräsen,^[398]
Em ward so bang’; hei kann s’ nich räuken,^[399]
Hei möt sick Hülp^[400] bi Nahwers säuken;^[401]
Hei stört’t^[402] herut. – Sei steiht un lurt:^[403]
»Ja, Jünging, ja! Nu sünd wi furt!!«« –
Sei kickt so wild un slickt^[404] hervor
Un horkt^[405] so ängstlich an de Dör;^[406]
De Stormwind buten^[407] brus’t mit Macht,
De Ul’ röppt schurig^[408] dörch de Nacht:
»Kumm mit! Kumm mit! Kumm mit, mi gru’t!«^[409] –
»»Un wenn Di gru’t, mi gru’t hir ok!««
Un sleiht^[410] üm ’t Kind den dünnen Dauk^[411]
Un stört’t in Snei un Nacht herut.
»Kumm mit! Kumm mit!« – »»Ick kam, ick kam!
Nah ehr,^[412] nah ehr! Sei is jo fram;
Bi ehr is hüt ok heilig Christ

Un Wihnacht-Heiligabend is ’t«« –

Dat huscht de Gorenmur^[413] entlang,

Versteckt sick achter ’n Bom^[414] so bang,
Dat steiht un kickt un bögt sick vör,
Dat slickt so heimlich in de Dör
Un æw’r ’e Del’^[415] un fött^[416] den Drücker
Un klinkt so lis’,^[417] un Wihnachtslicht
Strahlt up en Dodenangesicht. –
De Stormwind singt sin willen Stücker,^[418]
De Snei danzt dörch de Winternacht;
Un is dat ok en schurig Wewen,
So is ’t doch noch en warmer Lewen,

As binnen bi de Lichter-Pracht. –

Kein Minsch hett seihn,

Wat dor gescheihn;
Kein Minschenkind hett je nah Johren,
Wat binnen spraken^[419] is, erfohren.
Dat was en Bidd’n,^[420] en knäglich ^[421] Quälen,
Dat was en Schell’n,^[422] en hart Befehlen,
Dat was tauletzt en hellen Schri^[423] –

Dunn^[424] was ’t vörbi. – –

Un ’rute stört’t wat ut de Dör,

Un drückt wat hastig an sick ’ran,
As wenn ’t dat nümmer^[425] missen kann,
Un swankt un swäkt ^[426] so hen un her
Un grippt^[427] un tast entlang de Wand
Un grippt un fött nah eine Hand,
De ’t hollen^[428] sall.
Kein Hand is dor,
Sund storben un verdorben All,
Kein Hand höllt^[429] mihr de arme Dirn;
Dunn süfzt sei swor;
Dunn is versunken
In wide Firn
De Nacht un Qual;
Un dusend^[430] Funken
Un dusend Stirn^[431]
Gahn up un dal,^[432]
Un Klocken^[433] klingen
Üm ehr herum,
Un Engel singen
Mit säute^[434] Stimm;
Ehr swindt^[435] allmählig,
Woran sei dacht,
Ehr ward so selig,
Ehr ward so sacht,^[436]
Un sei sackt dal,^[437] erlöst von Weih,
Herinner in den weiken^[438] Snei,

An ’t Hart von wille^[439] Winternacht. – –

Un binn’n is ok en willes Jagen,

Un dichter gahn ok up un dal,
Un Klocken kling’n un warden tagen,^[440]
Un dat Gesinn’^[441] stört’t^[442] in den Saal,
Un alle Hänn’, de dauhn^[443] un plegen:^[444]

De Fru, de hett ehr Krämpfen kregen.^[445] – –

Oll Daniel kümmt von Stadt taurügg,

Dunn stahn sin Pird’^[446] un schugen^[447] sick;
Dat is, as wenn wat Swarts^[448] dor liggt^[449]
Un as hei von den Wagen stiggt,^[450]
Dunn fött^[451] hei eine kolle Hand,
Dunn süht^[452] hei in en bleik Gesicht. –
Ach Gott! dat was em woll bekannt:
»Marik, Marik! Dat Gott erbarm!«
Hei nimmt dat Kind ut ehren Arm
Un böhrt^[453] de Mudder sacht^[454] tau Höcht
Un hett sei up den Wagen leggt^[455]
Un führt^[456] – wohen? – Wohen denn nu? –
Ja richtig! – nah de Möllerfru.
De nimmt sei up un hett sei hegt,
Von ’t ganze Dörp^[457] is s’ räukt^[458] un plegt,
De Ein bröcht^[459] dit, de Anner dat,
Dat Kind hett Toppelsch mit sick namen,^[460]
Sei hadd’ jo æwer Johr kein hatt;
Doch as de Sprak ehr wedder kamen,^[461]
Dunn föll s’^[462] in wille Raseri;
Dat Fewer^[463] brus’t ehr dörch de Ader:
»Jehann! Ehr Kind! Ehr olle Vader!
Amerika! Dor ward sei fri!«
Denn hett s’ üm Hüsung wedder beden;^[464]
So hett sei vele Wochen leden^[465]
Un twischen Dod un Lewen rungen,
Doch endlich hett ’t de Jugend dwungen,^[466]
As s’ æwer^[467] von dat Lager stünn,^[468]
Dunn was dat Nacht in ehren Sinn;
Wat All gescheihn, ehr was ’t verswunnen,^[469]
Ehr Noth un Led^[470] was all vergeten,^[471]
Still un gedüllig^[472] hett sei seten;^[473]
Uns’ Herrgott hadd’ en Utweg funnen.^[474]

Original-Footnoten

1. [heiliger]
2. [süß]
3. [sitzt]
4. [zusammen]
5. [Lieblichkeit, Liebe]
6. [guckt, sieht]
7. [fest]
8. [ruft]
9. [spielen lehren]
10. [Steckenpferd]
11. [reiten muß]
12. [Zügel]
13. [fassen]
14. [Peitsche]
15. [aber kommt]
16. [weiß schon gut]
17. [macht]
18. [wie]
19. [thut]
20. [setzt]
21. [faßt den Zaum]
22. [jagt]
23. wird von der stolzen Halsbiegung eines Pferdes gebraucht. (R.)
24. [Tannenbaum]
25. eigentlich widerdänisch, d. h. widerspenstig. (R.)
26. [der Alten]
27. [Mühe]
28. eigentlich: sonst des Tages, d. h. für gewöhnlich. (R.)
29. [zum Herzen]
30. [Liebe]
31. [Eltern]
32. [reichsten]
33. [schießt]
34. Spule, hier das Weberschiffchen. (R.)
35. [schlägt]
36. [die Lade (am Webstuhl)]
37. [tüchtiger]
38. [traulich]
39. [halten]
40. [draußen]
41. [da steht sein Stuhl]
42. [legt]
43. [Leibe]
44. [Getriebe]
45. Wand = Tuch, Gewand; daher Wandschneider = Tuchhändler. (R.)
46. [Aufzug]
47. [Schnee]
48. [schaurig]
49. [ist auch]
50. [Kammer]
51. [Wetter]
52. [Mühlenteich]
53. [schmeißt, wirft]
54. [in wilden Wehen]
55. [scharf und schneidig]
56. [Fensterscheiben (Rauten)]
57. [regt, bewegt]
58. [Strickzeug]
59. [Eule]
60. [kreischt]
61. [komme]
62. [Schauder erregend, schüttelnd gießt’s]
63. [hinunter]
64. [fährt in die Höhe]
65. [schaudert]
66. [komme]
67. [Auge]
68. [glüht]
69. [liegt]
70. [Farbe]
71. [leuchtet]
72. [Blut]
73. [jagte]
74. [schließt]
75. [ruhen]
76. [kleine]
77. [Thun]
78. [weit]
79. [Ort]
80. [schon]
81. [da kriegte]
82. [brachte]
83. [Semmel]
84. Redensart für ›in guten Umständen‹. (R.)
85. [dim. von Päd = Pathe]
86. [da]
87. [Mütterchen]
88. »bünzeln«, mit Bündel zusammenhängend, heißt aus Zeug, Lappen, Bändern etwas zusammenwickeln und knoten. (R.)
89. [Puppen zurecht]
90. [ordentliche]
91. Lumpen, Flicken, Lappen. (R.)
92. [finden]
93. [Schürzen und Tücher]
94. [genäht]
95. [gefahren]
96. [Karre]
97. [gewiegt]
98. [Wiege]
99. [wie verlassen]
100. [todt so manches Jahr]
101. [das wilde Fieber]
102. [nieder]
103. [wie ein glühendes Feuer]
104. [wieder]
105. [kalte]
106. [wilden]
107. [reißt]
108. [kreischt heiser]
109. [Ende]
110. [sinkt zurück]
111. [faßt den Kopf]
112. [Hände]
113. [tausend Ketten]
114. [schmieden]
115. [horcht]
116. [geregt, gerührt]
117. [gebeugt]
118. [Sonne]
119. [hinab]
120. [weichen]
121. [Dämmerung, Schatten]
122. [fliegt]
123. [Thränenthau]
124. [kühlt das Auge]
125. [schlug]
126. [blühen]
127. [Blumen]
128. [draußen]
129. [weht und schneiet]
130. [süße]
131. [lasse es]
132. [Jüngelchen]
133. [hebt]
134. [Herz]
135. [laut]
136. [wie sieht]
137. [lieblich]
138. Die Bezeichnung »heilig Christ« wird auch für »Weihnachtsgeschenk« gebraucht. (R.)
139. [saß]
140. [kleines]
141. [vergaß]
142. [da]
143. [poltert]
144. [Diele, Hausflur]
145. [Reihe, Ordnung]
146. [da lege]
147. [nur]
148. [Nachbarin]
149. [einmal]
150. [Euch alle Eure Güte]
151. [vergelten]
152. [die Alte]
153. [schelten]
154. [Pantoffeln]
155. [schüttelt]
156. [Tuch]
157. [Mädchen]
158. [sage]
159. [klug]
160. [Vieh]
161. [eigentlich Wehetage, d. h. Schmerzen]
162. [sitzest]
163. [Wurm]
164. [leidest]
165. [selbst mein Alter, d. h. Mann]
166. [sagt]
167. [wie däucht]
168. [kämen]
169. [ohne]
170. [über Jahr Kein (Kind)]
171. [dim. von Joachim]
172. [ziemlich, handlich]
173. [Fleck, Stelle]
174. [Backtrog]
175. [sagte er]
176. [am Ende, vielleicht]
177. [d. h. er fing an zu schelten]
178. [gleich]
179. [lief]
180. [Wetter]
181. [gräulich rief]
182. [gewaltig, sehr]
183. [erschrocken]
184. [nur bloß]
185. [brauet]
186. [gehört]
187. [gegrauet]
188. [kalt]
189. [verklammen, erstarren]
190. [glaube]
191. [Holz]
192. [warten Sie]
193. [finde]
194. [viel]
195. [muß]
196. [wissen]
197. [gelegt]
198. [heizen, anmachen]
199. [sonst]
200. [Zeit]
201. [d. h. mein Mann]
202. [vor Thau und Tag]
203. [läuft]
204. [heizt]
205. [da holt]
206. [siehe]
207. [Koseform von so]
208. [niedlich]
209. [Koseform von Jesus]
210. [wie er guckt]
211. [nur]
212. [greift]
213. Koseform von Gott; diese Formen werden in tändelnder Rede zu oder von kleinen Kindern angewandt.
214. [Koseform von lütt = klein, vorzugsweise Säugling]
215. [faßt]
216. [gebracht]
217. [that das gerne]
218. [glauben]
219. [solche giebt’s im ganzen Dorfe nicht]
220. [genau]
221. [Birnbaumholz]
222. [schlecht und alt]
223. [neu]
224. [rothen]
225. [hellblauem]
226. [Leib, Rumpf]
227. [stattliches Erbstück]
228. [damals]
229. [ließ]
230. [nachher]
231. [grau]
232. [anstreichen]
233. [die alte Farbe ist auch schon herunter]
234. [thut – gleichen, gleicht]
235. [Eltern]
236. [gekriegt]
237. [selbst]
238. [gelegen]
239. [Neun]
240. macht schon Äuglein, äugelt. (R.)
241. [sechzehnten Monat]
242. [Art]
243. [thut sein = ist]
244. [ersten Zähnen]
245. [bischen]
246. [laufen können]
247. [alle groß]
248. [Mühe]
249. [schnell auf einander kommen]
250. [Haufen]
251. [besser]
252. [füttern, aufziehen]
253. [hüten]
254. stark, ziemlich herangewachsen. (R.)
255. [thun sein = sind]
256. [einer, man]
257. [Ältester]
258. [hütet]
259. Schweine, welche dem Alter nach zwischen Ferkeln und Mastschweinen stehen. (R.)
260. [währen, dauern]
261. [Pferden]
262. [dann weiß]
263. [Würmchen]
264. [säße]
265. [gênant]
266. [Leid]
267. [tüchtiger]
268. [gut]
269. [leidest]
270. [Alter]
271. [sei]
272. [nur]
273. [in die Fenster schlagen, sprichw. = wehe thun]
274. [Sophie(chen)]
275. [Kartoffeln braten]
276. [Pfanne]
277. [Kinder]
278. [aufpaßten]
279. [schlafe auch sanft]
280. [bleibst]
281. [sanft, leise]
282. [Strickzeug]
283. [beugt]
284. Ein Säugling wird vorzugsweise »dat Lütt« genannt. (R.)
285. [süße Liebesworte]
286. [gelehrt]
287. [regt, bewegt]
288. [auf und nieder]
289. [Stubenuhr]
290. [Frieden]
291. [alten treuen]
292. [einwiegt]
293. [Unruhe]
294. [Weh]
295. [Herzen]
296. [gehört]
297. [wunderesüßes]
298. [weich]
299. [geblieben]
300. [fern]
301. [wie gerne]
302. [wenden]
303. [betroffen]
304. [Händen]
305. [reiße]
306. [weite]
307. [offen]
308. [frei unter Freien]
309. [geschrieben]
310. [getrieben]
311. [bleibt]
312. [Mörder]
313. [bloß war er]
314. [Muth]
315. [lieb und treu]
316. [ziehen wir]
317. [Boden]
318. [suchen]
319. [grün]
320. [Erde]
321. [Himmel]
322. [blau]
323. [reift]
324. [blüht der Baum]
325. [fällt]
326. [leuchten Sonnen]
327. [ziehen]
328. [verschwinden]
329. [weichen]
330. [neues Lieben]
331. [Leben]
332. [gegeben]
333. [sitzt]
334. [leise]
335. [kommt]
336. [trampelt]
337. [draußen]
338. grawweln ist das Iterativum von greifen. (R.)
339. [Statthalter, Vogt]
340. [fährt in die Höhe]
341. [was soll das sein?]
342. [schlägt]
343. [zu Herzen]
344. [faßt]
345. [wieder]
346. [komm’, setz Dich nieder]
347. [d. h. die Gutsherrin]
348. [rief]
349. [selbst]
350. [befohlen]
351. [herunter]
352. zu Hofe, d. h. um dort Hofdienste zu verrichten. (R.)
353. [läßt]
354. [setzt sich nieder]
355. Sclaven-Arbeit verrichte; slaven wird für schwere, zumal wiederkehrende Arbeit gebraucht. (R.)
356. [faltet]
357. [Schooß]
358. [Wohnung]
359. [Kammer]
360. [sanft, leise]
361. [fort]
362. [gelebt]
363. [seit]
364. [gespielt]
365. [getragen]
366. [Eltern]
367. [wozu, warum]
368. [gehen]
369. [schlagen]
370. ausgethan, d. h. bei Andern in Pflege gegeben. (R.)
371. [fliegt]
372. [schweigt]
373. [Augen]
374. [Eis]
375. [faßt]
376. [reißt]
377. [schmeißt, wirft]
378. [thut’s nur aus]
379. [wie man das]
380. [austhut, auslöscht]
381. [äußerste]
382. [zurück]
383. [hält]
384. [fest]
385. [streckt]
386. [vorne]
387. [fort]
388. [Liebstes]
389. [reißt]
390. [Brust]
391. [Theil]
392. [Erde]
393. [bittet]
394. [höre]
395. [thun]
396. [fromm]
397. [geschäftig]
398. [grauen und grausen]
399. [pflegen, Handreichung thun]
400. [Hülfe]
401. [suchen]
402. [stürzt]
403. [lauert]
404. [schleicht]
405. [horcht]
406. [Thür]
407. [draußen]
408. [Eule ruft schaurig]
409. [grauet]
410. [schlägt]
411. [Tuch]
412. [nach, zu ihr]
413. [Gartenmauer]
414. [hinter’m Baum]
415. [Diele, Hausflur]
416. [faßt]
417. [leise]
418. [seine wilden Stücke]
419. [gesprochen]
420. [Bitten]
421. kläglich, flehend. (R.)
422. [Schelten]
423. [Schrei]
424. [da]
425. [nimmer]
426. wankt schwach einher. (R.)
427. [greift]
428. [halten]
429. [hält]
430. [tausend]
431. [Sterne]
432. [gehen auf und nieder]
433. [Glocken]
434. [süßer]
435. [schwindet]
436. [sanft, ruhig]
437. [sinkt nieder]
438. [weichen]
439. [wilder]
440. [gezogen]
441. [Gesinde]
442. [stürzt]
443. [thun, bemühen sich]
444. [pflegen]
445. [gekriegt]
446. [Pferde]
447. [scheuen]
448. [etwas Schwarzes]
449. [da liegt]
450. [steigt]
451. [da faßt]
452. [sieht]
453. [hebt]
454. [sanft]
455. [gelegt]
456. [fährt]
457. [Dorf]
458. [gepflegt, gewartet]
459. [brachte]
460. [genommen]
461. [wieder gekommen]
462. [da fiel sie]
463. [Fieber]
464. [gebeten]
465. [gelitten]
466. [gezwungen]
467. [als sie aber]
468. [aufstand]
469. [verschwunden]
470. [Leid]
471. [vergessen]
472. [geduldig]
473. [gesessen]
474. [Ausweg gefunden]