Aa, nazwa wielu rzek, rzeczek i strumieni, zwłaszcza w krajach germańskich (od staroniem. aha — woda). Na połud.-wschodniem porzeczu Baltyku wiele rzek nosi to nazwisko, choć główne tylko w książkach, bo w ustach ludów okolicznych przechowały się dawne nazwy łotewskie, estońskie, litewskie i i. 1. Aa, zwana po łotewsku Wielką rzeką, Leela-upe, mylnie czasami Leela-aa, lub Lentla-aa, Lentla-upe (ztąd u W. Pola: Lentawa), rzeka przymorska między Niemnem a Dźwiną, powstaje z połączenia Niemunia i Muszy po Bowskiem. Od Bowska płynie na Mitawę w kierunku półn. zach. a od Szloku w stronę wschodnią skręca i tu dopiero przybiera nazwę Bolder-Aa lub Buller-Aa, po łotew. Leelas-Upas-Griiwe; pod Szlokiem bowiem wązkie pasmo piaszczystej mierzei Bulder czy Bolder tamuje jej drogę do morza. Dawniej Aa prawdopodobnie tutaj uchodziła do Baltyku. Od Szloku Aa płynie jeszcze mil 5 i pod Warmkrugiem dwa jej ramiona bo Baltyku uchodzą, przerwami w r. 1757 wymytemi; trzecie ramię w tem miejscu oddziela się i upłynąwszy 8 w. (około miejscwości Bolderaa) wpada powyżej Dyamentu do Dźwiny. Niektórzy goegrafowie tylko to ostatnie ramię Bolder-Aa nazywają. Bieg Aa jest płaski, płytki, wylewy znaczne; od Bowska do ujścia 110 w. dług. Pod Mitawą 60 sąż. szer., pod Szlokiem 170, i przy ujściu 400. Tratwy chodzą już po Muszy i Niemuniu, inne statki mniejsze po Aa, dopiero od Mitawy. System rz. Aa, zwanej też kurlandzką albo kurońską Aa, po niemiecku w gub. lifl. Grosse-Bäche, jest dosyć rozległy i sięga dość daleko wgłąb Żmujdzi. Główne jej dopływy, oprócz Muszy i Niemunia, są: Szweta (Schwedt), Platonia (Platone), Wirczówka (Wuerzau), Sessawa (Sessau), Szwiteń (Schwitte), Islic (Islitz), Sussei, Ekawa (Ekau), Garroza (Garrose), Plana, Auca, Berza, Wirszupa (Wersz-upe); ta ostatnia wpada do ramienia Dyamentowego Aa. Niegdyś cała rz. Aa nazywała się Musza, po niem. Muhs. 2. Aa, liflancka, inaczej Treider-Aa, po staro-estońsku Torejda, po łotew. Gauja, Jauga, Gaju-upe, dawniej Goiwa, ob. Gauja. 3. Aa, (Heiligen), Swięta Aa, po łotew. Szwent-upe, ob. Święta. 4. Aa (Lawen-), Ławen A. lub Ławena, ob. Ławena. 5. Rz. Muszę w dalnym biegu zowią też niekiedy Aa. (Bienenstamm, Pol, Siemienow, Stuckenberg). F. S.
Aahof, po łotew. Lejas Mujża, m. w gub. lifl. w pow. wendeńskim, u zbiegu Tyrsy z Gaują.
Aal, ob. Rega.
Aalbeck, ob. Albeka.
Aalfang, ob. Skrzynna i Węgornia.
Abakłydżaba, duża wś rządowa w pow. benderskim w Besarabii, nad rz. Kahilnikiem, o 70 w. na płd.-zach. od Bender.
Abawa, Abau, rz., największy dopływ Wenty (ob.) w Kurlandyi, z prawej strony, ma swoje żródło w parafii: Neuenburg, pow. tukumskiego, ujście w parafii Goldynga. Przyjmuje Zschaksche, Naudaję, Karratawas-uppe, Wehsacht, Ammul, Immul (inaczej Ahsuppe lub Wilpene) i Weendradse. A. jest najpiękniejszą z rzek kurlandzkich, płynie przez 5 małych jeziór (Apsau, Limarz, Palamsz, Lestin i Kliggen) ku północy, potem na zachód, uchodzi niżej Goldyngi pod Abaushofem; brzegi po części błotniste, po części wysokie wapieniste. Długość rz. 125 w., szer. 15 saż., w czasie wylewu do 70 saż. Spław drzewa z Roennem i Goldyngi. Nad A. leży kilka miejscowości, zwłaszcza w pow. tukumskim, zwanych Abawski dwór, Abaushof. F. S.
Abazówka, wś rząd. w pow. bałckim, osiedlona przez żydów kolonistów, których jest 698; rozl. 1080 dz. Dr. M.
Abazowski ucząstek, w pow. bałckim, 164 dz. rozl., należy do senatora Abazy.
Abbau, ob. Biale-Błoto.
Abbus, rz., lewy dopływ Wenty, w Kurlandyi, w parafii Amboten.
Abela 1. A. strumień, lewy dopływ Niewiaży, do której o 2 w. poniżej Kiejdan wpada. Przyjmuje z prawej strony Rudeksznę, Pindę, Szularę (z Purwą), Sulewę, Malec a z lewej Łaukiessę i Ałkupis.—2. A. strumień, dopływ z pra-
